Xuất khẩu thuộc nhóm tăng trưởng cao nhất thế giới nhưng phụ thuộc FDI

	Tiếp tục “đóng băng” nền kinh tế, thiệt hại xuất khẩu rất lớn
	Xuất khẩu tiếp tục gặp khó nhưng cán cân thương mại sẽ dần cải thiện
	Trung Quốc thay đổi xu hướng sản xuất, tác động lớn tới xuất nhập khẩu Việt Nam

Ảnh minh hoạ. Ảnh: Huy Khâm.

Theo số liệu của Bộ Công Thương, xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam đã tăng từ 96,9 tỷ USD năm 2011 lên 162 tỷ USD năm 2015 và đạt khoảng 282 tỷ USD năm 2020, đạt tốc độ tăng trưởng bình quân 14,6%/năm thời kỳ 2011-2020.

Việt Nam gia nhập nhóm nước có kim ngạch xuất khẩu hàng hoá vượt 100 tỷ USD vào năm 2012.

Số liệu của Trung tâm thương mại thế giới (ITC) cho thấy, Việt Nam là một trong số các quốc gia có mức tăng trưởng xuất khẩu bình quân cao nhất thế giới và khu vực trong cùng giai đoạn như Trung Quốc, Thái Lan.

Trong thời kỳ 2011-2020, cơ cấu hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam chuyển dịch theo hướng khá tích cực là tăng tỷ trọng xuất khẩu hàng chế biến, giảm tỷ trọng hàng thô, sơ chế; giảm tỷ trọng hàng nông, lâm, thủy sản. Hiện, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đã có mặt trên 230 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Đại diện Bộ Công Thương cho biết, số lượng doanh nghiệp tham gia xuất khẩu không ngừng được mở rộng. Tuy nhiên, xuất khẩu của khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) vẫn dẫn đầu và đóng góp lớn trong kim ngạch xuất khẩu hàng năm.

Xuất khẩu hàng hóa chưa thật sự bền vững do vẫn còn phụ thuộc nhiều vào khối doanh nghiệp FDI. Việc tăng xuất khẩu của khu vực FDI càng cho thấy sức cạnh tranh yếu của khu vực kinh tế trong nước và sự phụ thuộc vào FDI của xuất khẩu.

Bộ Công Thương còn chỉ rõ, xuất khẩu của khu vực FDI bộc lộ những yếu kém trong chính sách thương mại và đầu tư khi tác động lan tỏa của khu vực FDI tới nền kinh tế Việt Nam còn hạn chế.

Việt Nam chưa khai thác được lợi thế về vốn, chuyển giao công nghệ và đào tạo lực lượng lao động của khu vực FDI cho mục tiêu thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước khi mới chỉ tham gia vào khâu gia công, lắp ráp sản phẩm cuối cùng cho xuất khẩu. Khâu thiết kế, chế tạo và sản xuất linh kiện, phụ tùng cũng như tiêu thụ hàng hóa có giá trị gia tăng cao vẫn nằm trong tay các tập đoàn nước ngoài…

Bộ Công Thương đặc biệt lưu ý, chính sách thu hút FDI chủ yếu tập trung trong những ngành sử dụng nhiều lao động, do đó chưa tạo ra được nhiều thặng dư thương mại hay sự phát triển công nghiệp theo chiều sâu, giá trị gia tăng đạt thấp và hiệu quả kinh tế không cao.

Bên cạnh đó, đầu tư nước ngoài đến Việt Nam chủ yếu từ nhóm các nước có công nghệ trung bình khu vực ASEAN, dẫn đến xuất khẩu chủ yếu dưới dạng thô, sơ chế hay gia công, lắp ráp, năng lực cạnh tranh và giá trị gia tăng xuất khẩu thấp, khó tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, có nguy cơ trở thành “bãi rác công nghệ”, nhất là từ Trung Quốc.

Trao đổi với phóng viên Tạp chí Hải quan, chuyên gia kinh tế Lê Quốc Phương nhận định, hướng tới xuất khẩu bền vững thời gian tới, giải pháp quan trọng là phải nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam. Trên thực tế, điểm mấu chốt cơ bản là năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam còn rất yếu.

Trong vấn đề này, Việt Nam chưa có giải pháp quyết liệt, đột phá. Chính phủ đề ra nhiều biện pháp nhưng chưa đủ, chính sách chưa thực sự hiệu quả. Bên cạnh đó, không ít doanhnghiệp còn mang tâm lý làm ăn chộp giật, chưa có đầu tư lớn để nâng cao năng suất lao động, trình độ công nghệ…

Đại diện Bộ Công Thương cũng nhấn mạnh, để xuất khẩu thực sự bền vững, một mặt cần nâng cao năng lực cho khối doanh nghiệp trong nước. Mặt khác, cần nhanh chóng tổ chức lại sản xuất theo hướng tăng cường liên kết sản xuất, chế biến giữa các doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp FDI để có thể tiến lên những nấc thang cao hơn trong chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.