Sử dụng thông tin tình báo hải quan, CNTT nhằm ngăn chặn việc lợi dụng “luồng xanh” để buôn lậu

Bộ trưởng Bộ Tài chính trả lời chất vấn.

Dữ liệu ngày một lớn đòi hỏi hệ thống công nghệ thông tin cần phải được thay thế

Chất vấn Bộ trưởng Bộ Tài chính, đại biểu Quốc hội Triệu Quang Huy (Lạng Sơn) cho biết, theo Báo cáo số 48 ngày 11/3/2004 của Bộ Tài chính thì trong phần đánh giá đối với nội dung thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát hải quan, Bộ cũng nhận định, đánh giá một số tồn tại, hạn chế, đó là hệ thống xử lý dữ liệu điện tử hải quan chưa phù hợp với yêu cầu về xây dựng Chính phủ điện tử, Chính phủ số, tồn tại trong việc kết nối, trao đổi thông tin giữa các cơ quan nhà nước.

Để đồng bộ hóa dữ liệu của hệ thống một cửa quốc gia hiện nay đáp ứng yêu cầu kết nối, trao đổi thông tin với hệ thống xử lý dữ liệu của các ngành nói chung, hệ thống xử lý dữ liệu điện tử hải quan nói riêng cũng như đáp ứng yêu cầu tạo thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa và đảm bảo yêu cầu quản lý nhà nước về hải quan, đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết những giải pháp cụ thể trong thời gian tới, khắc phục những hạn chế nêu trên.

Trả lời đại biểu về thủ tục hải quan, hệ thống xử lý dữ liệu hải quan, Bộ trưởng cho biết, trong thời gian vừa qua, nhìn chung hệ thống CNTT của các cơ quan Bộ Tài chính như Kho bạc, Thuế, Hải quan là hệ thống công nghệ thông tin hết sức hiện đại, phục vụ cho vấn đề phát triển kinh tế, thông quan, vấn đề xuất nhập khẩu, thu thuế rất thuận lợi.

Tuy nhiên, đối với hệ thống công nghệ thông tin của Hải quan, Bộ trưởng cho biết, hệ thống này được tổ chức JICA của Nhật Bản tài trợ (dự án thông quan VNACCS/VCIS). Dự án này đã đưa vào sử dụng 10 năm nay, đến nay đã lạc hậu, ảnh hưởng tới việc kết nối dữ liệu. Do đó, vấn đề đặt ra là phải thay thế hệ thống này.

“Rõ ràng dữ liệu xuất nhập khẩu chúng ta ngày một rất lớn, từ khi kim ngạch xuất nhập khẩu mới chỉ ở mức 1 tỷ USD, đến bây giờ kim ngạch xuất nhập khẩu có lúc lên tới đến 732 tỷ USD, như năm 2023 vừa qua là 680 tỷ USD. Đương nhiên gói dữ liệu số ngày càng lớn và yêu cầu kết nối ngày một nhiều. Việc kết nối với dữ liệu dân cư, kết nối với các dữ liệu của các doanh nghiệp xuất nhập khẩu sẽ rất nhiều, cho nên hệ thống công nghệ thông tin cần phải được thay thế”, Bộ trưởng khẳng định.

Cũng tại phiên chất vấn, đại biểu Vương Thị Hương (Hà Giang) cho biết, việc triển khai thủ tục hải quan điện tử đã thay đổi toàn diện phương thức khai, nộp hồ sơ hải quan từ thủ công sang điện tử, tạo thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu, đơn giản hóa hồ sơ hải quan, giảm thời gian và chi phí cho doanh nghiệp.

Tuy nhiên, một số doanh nghiệp đã lợi dụng hệ thống tự động phân khai luồng của hải quan, lợi dụng thời gian thông quan nhanh cho tờ khai luồng xanh để thực hiện các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại, đưa hàng kê khai không đúng, thậm chí đưa hàng cấm vào nước ta với nhiều phương thức, thủ đoạn. Theo đó, đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết giải pháp của Bộ để khắc phục tình trạng này.

Trả lời về vấn đề này, Bộ trưởng cho biết, hệ thống xuất nhập khẩu hiện nay có 3 luồng: luồng xanh; luồng vàng; luồng đỏ. Đối với luồng xanh thì gần như thông quan tự động, có nghĩa là các hồ sơ chỉ được chuyển bằng hồ sơ điện tử và hàng hóa không bị kiểm tra. Điều này cho thấy sự quan tâm đặc biệt đối với các doanh nghiệp và tạo mọi điều kiện thông quan cho doanh nghiệp.

Tuy nhiên, Bộ trưởng cho biết, không thể loại trừ các trường hợp doanh nghiệp lợi dụng luồng xanh để vi phạm. Bộ Tài chính đã áp dụng khoa học công nghệ trong xác định luồng hàng, sử dụng hệ thống camera, lực lượng tình báo tài chính, phân tích dữ liệu để hạn chế tối đa tình trạng lợi dụng luồng xanh để đưa hàng không đúng quy định vào nước ta.

Đưa ra giải pháp mới để đấu tranh với tội phạm ma túy

Chất vấn Bộ trưởng Bộ Tài chính về vấn đề quản lý hải quan, đại biểu Bế Minh Đức (Cao Bằng) cho biết, hiện nay tại các cửa khẩu biên giới, đất liền đang có nhu cầu xuất, nhập khẩu hàng hóa, xuất cảnh người và phương tiện ngày càng tăng.

Đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết vai trò của cơ quan hải quan trong quản lý thương mại qua biên giới và giải pháp để lực lượng này thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ vừa tạo thuận lợi cho thông quan hàng hóa, thúc đẩy kinh tế thương mại tiến bộ, vừa đảm bảo việc quản lý, giám sát chặt chẽ, ngăn chặn việc buôn lậu hàng hóa qua biên giới.

Trả lời đại biểu, Bộ trưởng cho biết, hiện nay hải quan có nhiệm vụ chính là thông quan, tuy nhiên để quản lý hàng hóa thông quan liên quan đến 6 bộ ngành. Do đó, để thông quan hàng hoá một cách thuận lợi cần có sự đồng bộ ở vấn đề này.

Về giải pháp, hiện Bộ Tài chính đang xây dựng nghị định về kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa xuất nhập khẩu có sự tham gia của các bộ, ngành. Tuy nhiên, hiện nay 5 bộ ngành chưa nhất trí với một số nội dung liên quan đến chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được quy định trong các bộ luật chuyên ngành.

“Chúng tôi đang tiếp tục trình Chính phủ và tiếp tục bàn bạc thêm để làm thế nào thực hiện mô hình kiểm tra sau thông quan giống như Trung Quốc. Hiện Trung Quốc họ cũng đề nghị chúng ta xây dựng cửa khẩu thông minh để 2 bên thực hiện xuất nhập khẩu một cách linh hoạt nhất. Hiện nay chúng ta đang thực hiện thí điểm cửa khẩu thông minh tại Lạng Sơn và Chính phủ đang giao cho UBND tỉnh Lạng Sơn phối hợp với Bộ Tài chính và các bộ, ngành để thực hiện vấn đề này”, Bộ trưởng cho biết.

Cũng tại phiên chất vấn, đại biểu Tráng A Dương (Hà Giang) cho biết, hiện nay, một vấn đề đáng báo động trong xã hội là tình trạng buôn bán ma túy xuyên quốc gia. Năm 2023 là năm các lực lượng phòng, chống vận chuyển ma túy qua đường hàng không đối mặt với nhiều thách thức, lượng ma túy vào Việt Nam qua đường hàng không bị thu giữ lớn với số lượng của 5 năm gần đây cộng lại. Đây là chỉ báo cho những khó khăn, thách thức mới trong phòng, chống buôn bán ma túy trong thời gian tới.

Đại biểu đề nghị Tư lệnh ngành Tài chính cho biết ngoài những giải pháp hiện tại thì Bộ Tài chính và ngành Hải quan có những giải pháp cụ thể nào để tăng cường đấu tranh phòng, chống tội phạm ma túy của đường hàng không.

Trả lời đại biểu, Bộ trưởng cho biết, gian vừa qua, ngành Hải quan đã phối hợp với công an và biên phòng triệt phá rất nhiều vụ án ma túy lớn. Riêng đối với lực lượng hải quan, trong thời gian vừa qua thông qua hệ thống soi chiếu và các giải pháp nghiệp vụ, cơ quan Hải quan đã phát hiện và bắt giữ 2,8 tấn ma túy, trong đó có heroin, ketamin và ma túy tổng hợp…

“Trong thời gian tới, chúng tôi tăng cường phối hợp với cơ quan công an, cơ quan biên phòng và với các tỉnh để xác định, đưa ra giải pháp mới để đấu tranh với tội phạm ma túy, đặc biệt qua đường hàng không, qua cảng biển, qua các lối mở, các cửa khẩu… Chúng tôi sẽ nỗ lực trong vấn đề này”, Bộ trưởng khẳng định.