Sửa Luật để tạo điều kiện tốt nhất cho doanh nghiệp nhà nước

Dự thảo Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại DN đã có nhiều điểm mới để phù hợp yêu cầu thực tiễn. Ảnh minh họa: H.Dịu

Tạo điều kiện cho DNNN tự chủ, tự chịu trách nhiệm

Dự thảo Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại DN đã được thông qua về mặt chủ trương tại Kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025), sẽ trình Quốc hội cho ý kiến lần thứ nhất tại Kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2024) tới đây và dự kiến Luật có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/1/2026.

Tham dự và phát biểu tại hội thảo được tổ chức vào ngày 13/8/2024, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc nhấn mạnh, đây là dự án luật rất quan trọng, tác động đến các DNNN. Bộ trưởng khẳng định, phải đảm bảo khi một đồng vốn Nhà nước bỏ vào DN và tạo điều kiện cho lãnh đạo DN sử dụng thì phải bảo toàn, phát triển nguồn vốn, tạo ra được công ăn việc làm, tạo ra lợi nhuận, thực hiện nộp ngân sách cho Nhà nước. Muốn làm được điều này, theo Bộ trưởng, chính sách pháp luật phải tạo được những điều kiện tốt nhất cho DNNN thúc đẩy phát triển, tự chủ, tự chịu trách nhiệm.

Đồng tình với quan điểm của Bộ trưởng Hồ Đức Phớc, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính- Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh cho biết, việc rà soát lại hệ thống pháp luật, các cơ chế chính sách về DNNN, đặc biệt là cơ chế liên quan đến quản lý vốn, tài sản nhà nước tại DN cũng như cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả DNNN là hết sức cấp bách và cần thiết. Qua đó tách bạch, phân định rõ chức năng của chủ sở hữu tài sản vốn nhà nước với chức năng quản trị DN cũng như chức năng quản lý nhà nước đối với DN.

Đảm bảo tạo thuận lợi khi thực hiện

Theo đánh giá của các chuyên gia và DN, dự thảo Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại DN đã có nhiều điểm mới để phù hợp yêu cầu thực tiễn, thực sự “cởi trói” cho hoạt động của DNNN.

Cụ thể là không chỉ mới từ việc đổi tên Luật mà để tách bạch, phân định rõ chức năng chủ sở hữu vốn với chức năng quản lý nhà nước, phân công rõ, phân cấp mạnh về công tác quản lý, kiểm tra, giám sát, báo cáo, giải trình việc đầu tư vốn nhà nước tại DN, dự thảo Luật quy định theo hướng, Nhà nước, Chính phủ quản lý đối với cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn, cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn quản lý theo phần vốn tại DN có vốn nhà nước đầu tư trực tiếp, DN có vốn nhà nước đầu tư trực tiếp chịu trách nhiệm quản lý theo phần vốn tại DN có vốn nhà nước đầu tư khác.

Góp ý thêm về về nội dung này, ông Tạ Hữu Doanh, Trưởng ban Tổng hợp – Pháp chế, Tập đoàn Dệt may (Vinatex) cho rằng, dự thảo Luật đã tách bạch các nhóm DN hơn so với quy định hiện hành tại Luật số 69/2014/QH13 về quản lý, sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại DN, giúp các DN hoạt động thuận lợi hơn. Tuy nhiên, tiêu chí về DN có vốn đầu tư nhà nước khác nên cần xác định rõ ràng, cụ thể hơn, nên là DN có vốn đầu tư trên 50% vốn điều lệ của DN F1 bởi nếu sở hữu ít cổ phần sẽ không được quyền chi phối.

Cùng với nội dung trên, các quy định của dự thảo Luật cũng xác định rõ nội dung quản lý vốn nhà nước đầu tư tại DN; thực hiện phân công rõ, phân cấp mạnh và cụ thể các nội dung đầu tư vốn quan trọng, có số vốn đầu tư lớn, gắn với lựa chọn người quản lý vốn nhà nước đầu tư; trên cơ sở đó quy định cụ thể trình tự, thủ tục, thẩm quyền về công tác nhân sự, chiến lược kinh doanh, kế hoạch kinh doanh hàng năm và phương án phân phối lợi nhuận của DN. Đối với tỷ lệ trích lập Quỹ Đầu tư phát triển để tại DN từ lợi nhuận sau thuế, Bộ Tài chính đang đề xuất 3 phương án, nhưng hiện các ý kiến đều nghiêng về phương án 2 là trích tối đa 80% lợi nhuận sau thuế vào Quỹ để đảm bảo cho các doanh nghiệp có nguồn lực triển khai đầu tư.

Ngoài ra, dự thảo Luật quy định cụ thể về trình tự, thủ tục, hồ sơ đề nghị cấp có thẩm quyền chỉ phê duyệt chủ trương đầu tư, còn lại DN quyết định đầu tư và thực hiện trình tự, thủ tục theo quy định tại pháp luật về Luật Đầu tư, Luật Xây dựng. Theo đánh giá, quy định này đảm bảo nguyên tắc Nhà nước là chủ sở hữu đầu tư vốn nhưng không can thiệp hành chính vào hoạt động quản trị sản xuất kinh doanh của DN.

Tất nhiên, do là bộ luật phức tạp và tác động đến hoạt động của khối DNNN đang đóng vai trò “đầu tàu” của cộng đồng DN nên vẫn còn một số ý kiến trái chiều. Các cơ quan quản lý, cơ quan soạn thảo đã cam kết tiếp thu các góp ý để sửa đổi và bổ sung, đảm bảo tạo thuận lợi khi thực hiện cho chủ sở hữu, các DN, các bộ, ngành, địa phương.

Góp ý chung cho dự thảo Luật, qua nghiên cứu thực tiễn và nội dung đánh giá, tổng kết Luật số 69/2014/QH13, Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại DN cho rằng, Bộ Tài chính cần tiếp tục nghiên cứu, quan tâm, tập trung ưu tiên xây dựng các quy định trong dự thảo Luật nhằm giải quyết các khó khăn, vướng mắc trong quá trình thi hành Luật số 69/2014/QH13. Trong đó cần thể chế hóa đầy đủ quan điểm, chủ trương của Đảng và Nhà nước về đổi mới, cơ cấu lại và phát triển DN có vốn nhà nước phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đồng thời kế thừa, phát huy những quy định còn phù hợp với thực tế, cũng như đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho cơ quan đại diện chủ sở hữu và DN, giảm các công việc sự vụ phải xem xét, quyết định của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ…