ASEAN trước những thách thức mới do Covid-19

Covid-19 là cơ hội giúp ASEAN điều chỉnh lại chính sách, ứng phó tốt hơn với các vấn đề trong tương lai

Năm nay đánh dấu nửa chặng đường của hành trình 10 năm hướng tới hiện thực hóa Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025. Các nhà lãnh đạo và các nhà hoạch định chính sách trong ASEAN năm nay dự kiến đánh giá tiến bộ đạt được về sự gắn kết chính trị, hội nhập kinh tế và trách nhiệm xã hội như một khu vực hướng ngoại trong cộng đồng toàn cầu. Tuy nhiên, đại dịch Covid-19 đang khiến công việc này trở nên khó khăn hơn, khi phơi bày sự thiếu chuẩn bị và kém hiệu quả của các thể chế và cơ chế đa phương.

Những hạn chế đi lại quốc tế và khu vực, giãn cách xã hội khiến các cuộc họp trực tiếp không thể thực hiện được. ASEAN phải ưu tiên cho các hệ thống chăm sóc sức khỏe vững mạnh hơn trong một khu vực có sự chênh lệch lớn về kinh tế và xã hội. Theo Ngân hàng Thế giới (WB), trong khi Singapore có 2-3 bác sĩ trên 1.000 người dân, cao hơn mức trung bình toàn cầu là 1,5, tỉ lệ này chưa đến 1/1.000 ở Indonesia, Myanmar, Thái Lan và Việt Nam. Mặc dù ASEAN có Thỏa thuận Công nhận Lẫn nhau đối với các bác sĩ y khoa nhằm chuẩn hóa trình độ chuyên môn giữa các quốc gia, song văn bản này không hoạt động trên thực tế vì những rào cản về chứng nhận và ngôn ngữ.

Đại dịch và các mối đe dọa an ninh phi truyền thống khác đã xuất hiện thay vì những thách thức địa chính trị và kinh tế truyền thống mà các quốc gia thành viên đang phải đối mặt. Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo khu vực và các nhóm làm việc đã nhanh chóng thích nghi với tình hình bằng các cuộc họp trực tuyến, hầu hết trong số đó là ưu tiên chống đại dịch, qua đó mang lại những lợi ích cho ngành y tế công, hỗ trợ kế hoạch hành động xây dựng cộng đồng của ASEAN.

Trong khi đại dịch làm bộc bộ một số lỗi trong hội nhập và hợp tác ASEAN, khối này phải đối phó với tác động từ bất đồng ngày càng gia tăng và động thái cạnh tranh nhau giữa Trung Quốc và Mỹ. Chuyên gia Elina Noor của Viện Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Malaysia nhận định nếu mối quan hệ Mỹ-Trung vẫn còn tồn tại hoặc xấu đi, Đông Nam Á sẽ phải đóng vai trò tích cực, mang tính xây dựng hơn trong việc giữ gìn hòa bình, an ninh và ổn định của khu vực. Tuy nhiên, sẽ rất khó để thúc đẩy các sáng kiến khu vực tại thời điểm vấn đề khôi phục các nền kinh tế quốc gia bị tác động sẽ trở thành ưu tiên đối với các thành viên, kể cả Thái Lan.

Mặc dù ASEAN sẽ phải đối mặt với những điều chỉnh mới khi chuyển sang thời kỳ hậu đại dịch, song điều này giúp các nhà hoạch định chính sách trong khu vực đánh giá lại, cũng như củng cố các hệ thống và thể chế để kiên cường hơn, chuẩn bị tốt hơn cho tương lai.