Không gian cho các cuộc đàm phán hạt nhân Iran

	Đàm phán hạt nhân Iran còn nhiều khúc mắc
	Đàm phán hạt nhân Iran đến hồi kết?
	Đàm phán hạt nhân Iran vẫn “rất khó khăn”
	Bế tắc trong đàm phán hạt nhân Iran- nguy cơ đối với Trung Đông

Tổng thống Iran Rouhani thăm nhà máy điện hạt nhân Bushehr.

Khẩu chiến

Các đối thủ truyền kiếp đã bị mắc kẹt trong cuộc khẩu chiến ngày càng leo thang, với việc Washington đổ lỗi cho Iran về một loạt vụ tấn công vào các tàu chở dầu và việc Tehran bắn hạ một máy bay do thám không người lái của Mỹ, làm dấy lên lo ngại về một cuộc xung đột mà cả hai bên đều muốn tránh. Trong những ngày qua, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump liên tục cảnh cáo Iran rằng Washington có thể sẽ trả đũa nếu Tehran tiếp tục thách thức thế giới về hạt nhân. Trong khi đó, Ngoại trưởng Mike Pompeo cho biết việc Iran thúc đẩy chương trình hạt nhân sẽ chỉ dẫn đến thêm các biện pháp trừng phạt và cô lập đối với nước này. Washington hiện tuyên bố muốn duy trì áp lực tối đa lên Tehran và yêu cầu triệu tập một cuộc họp đặc biệt của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) vào ngày 10/7 tới.

Đáp lại, Thứ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araghchi ngày 7/7 cảnh báo nước này sẽ không tuân thủ các cam kết khác về hạt nhân “trong 60 ngày tới”, trừ khi Tehran và các đối tác trong hiệp định hạt nhân tìm ra một giải pháp để đáp ứng các yêu cầu của Iran. Tehran đưa ra các “tối hậu thư”: cuộc đối thoại với Mỹ chỉ có thể xảy ra sau khi dỡ bỏ lệnh trừng phạt, và Liên minh châu Âu (EU) chỉ còn cơ hội cuối cùng để không phá vỡ thỏa thuận. Rõ ràng Tehran không có ý định mặc cả và bắt đầu đưa ra những cảnh báo nguy hiểm. Iran giải thích rằng họ đã đưa ra tối hậu thư trên vì Washington đã vi phạm thỏa thuận hạt nhân và áp đặt các biện pháp trừng phạt, còn Đức, Pháp, Anh, Trung Quốc và Nga không có khả năng giải quyết các vấn đề còn lại trong JCPOA. Thứ trưởng Araghchi khẳng định doanh số bán dầu giảm của Iran và tác động của các biện pháp trừng phạt tài chính là những vấn đề chính cần được giải quyết, hoặc Tehran sẽ rút khỏi các cam kết hạt nhân của mình.

Nhận định về động thái trên, ông Daniel Byman, thành viên cao cấp về chính sách đối ngoại của Viện nghiên cứu Brookings, cho rằng Iran đã có một bước đi cân bằng khéo léo, vừa thể hiện cho người dân trong nước thấy rằng Tehran đang chống đỡ áp lực của Mỹ, đồng thời gây cảm giác rủi ro cho người dân châu Âu rằng Iran có thể tạo ra một cuộc khủng hoảng.

Không gian nào cho đàm phán?

Lo ngại JCPOA đổ vỡ, các nước châu Âu đang chờ đợi việc khởi động cơ chế INSTEX để thanh toán trực tiếp với Iran, nhằm giúp Tehran “lách” các đòn trừng phạt của Washington. Thỏa thuận về INSTEX đã đạt được vào tháng 1 vừa qua, nhưng việc xúc tiến chỉ bắt đầu gần đây. Ngày 1/7, EU đã tuyên bố đưa cơ chế thanh toán với Iran vào hoạt động. EU đã nói về ý định kết nối các nhà khai thác từ các nước thứ ba vào cơ chế INSTEX, bao gồm cả Nga. Nhưng Moscow nghi ngờ tính hiệu quả của cơ chế này.

Trước các diễn biến mới đáng lo ngại, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã bày tỏ với đồng nhiệm Iran Hassan Rouhani mối quan ngại rất lớn của ông trước nguy cơ hiệp định hạt nhân Iran bị làm suy yếu và những hậu quả kèm theo. Ông Macron cho biết từ nay đến ngày 15/7, Chính phủ Pháp sẽ cố gắng thuyết phục các bên trở lại bàn đàm phán. Cơ chế giải quyết tranh chấp thỏa thuận hạt nhân Iran sẽ không được kích hoạt ngay hiện nay. Theo cơ chế này, nếu một loạt các biện pháp được thiết kế để giải quyết những bất đồng thất bại, các biện pháp trừng phạt trong tất cả các nghị quyết trước đó của Liên hợp quốc sẽ được áp đặt trở lại.

Tuy nhiên, lối hẹp cho đàm phán vẫn còn. Bên cạnh các cảnh báo, Ngoại trưởng Iran Javad Zarif cho biết tất cả các biện pháp được thực hiện để thu hẹp các cam kết của Iran đối với thỏa thuận này là “có thể đảo ngược” nếu các thành viên châu Âu tham gia hiệp ước thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ của mình. Về phần mình, Thứ trưởng Araqchi cho biết: "Các nước châu Âu đã không thực hiện các cam kết và họ cũng phải chịu trách nhiệm. Cánh cửa ngoại giao vẫn mở nhưng điều quan trọng là phải có những sáng kiến mới".