Những "đối thủ" nặng ký cần vượt qua của cá tra Việt Nam

Dây chuyền chế biến cá tra tại Aquatex Bến Tre - Thành viên Pan Group. Ảnh: TL

Nhận diện đối thủ?

Theo đánh giá của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), cá tra Việt Nam có tiềm năng lớn để cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Tuy nhiên, để thành công, ngành cá tra cần chủ động “lấn sâu” thị trường, nâng cao chất lượng sản phẩm và xây dựng thương hiệu, đa dạng hóa thị trường.

Theo số liệu của Hải quan Việt Nam, tính đến ngày 15/7/2024, XK cá tra Việt Nam đạt hơn 1 tỷ USD, tăng 6% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trung Quốc, Mỹ, EU, CPTPP là các điểm đến lớn nhất của cá tra Việt Nam. Các thị trường này cũng tiêu thụ các loài cá thịt trắng khác, là những đối thủ “nặng ký” của cá tra Việt Nam.

Trong đó, cá tuyết (cod) được coi là "vua" của các loại cá, có giá trị thương hiệu cao, chất lượng thịt tốt, giá trị dinh dưỡng dồi dào, giàu protein, vitamin và khoáng chất, đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cao, do đó đây là loài có vị trí cao cấp trong ẩm thực nhiều quốc gia. Tuy nhiên, giá thành cao do mùa vụ và nguồn cung hạn chế là những rào cản lớn.

Được ưa thích thứ hai tại Trung Quốc sau cá minh thái, nhưng tại Mỹ, cá tuyết là loài cá thịt trắng được tiêu thụ nhiều nhất, đặc biệt là phile cá tuyết đông lạnh mã HS 030471.

Vậy cá tra Việt Nam đang phải cạnh tranh với những đối thủ nào để để giành thị phần?

Theo VASEP, đó chính là cá minh thái. Đây là một lựa chọn thay thế tốt cho cá tuyết với vị ngọt, ít béo và giá cả phải chăng và ổn định hơn so với các loài cá khác.

Bên cạnh đó là cá rô phi cũng giàu protein và các axit amin thiết yếu, giá thành của cá rô phi thường khá cạnh tranh trên thị trường. Cá rô phi, đặc biệt là sản phẩm phile cá rô phi đông lạnh, là sản phẩm được ưa thích tại Mỹ, chỉ sau phile cá tuyết.

Lợi thế nào cho cá tra Việt Nam?

Là một trong những loại cá nuôi trồng lớn nhất thế giới, cá tra Việt Nam có những lợi thế riêng biệt, như: giá thành cạnh tranh; sản lượng lớn, ổn định; đa dạng sản phẩm; vị trí địa lý thuận lợi…

Cụ thể, cá tra Việt Nam thường có giá thành thấp hơn so với các loại cá thịt trắng khác, giúp thu hút được nhiều khách hàng, đặc biệt là ở các thị trường mới nổi. Về sản lượng, Việt Nam là một trong những nước sản xuất cá tra lớn nhất thế giới, đảm bảo nguồn cung ổn định cho thị trường.

Đa dạng sản phẩm, cá tra được chế biến thành nhiều sản phẩm khác nhau, đáp ứng nhu cầu của nhiều đối tượng khách hàng; Việt Nam có vị trí địa lý thuận lợi, giúp giảm chi phí vận chuyển và rút ngắn thời gian giao hàng.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia kinh tế, bên cạnh những lợi thế trên, cá tra XK vẫn còn những hạn chế. Trong đó, chất lượng sản phẩm cá tra còn chưa đồng đều, còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như giống, thức ăn, môi trường nuôi trồng; phải đối mặt với nhiều rào cản thương mại như thuế nhập khẩu, các quy định kỹ thuật,..;

Cùng với đó, các hoạt động cạnh tranh không lành mạnh như bán phá giá, gian lận thương mại có thể làm ảnh hưởng đến uy tín của cá tra Việt Nam trên thị trường quốc tế; việc các thị trường thay đổi chính sách trong khi chi phí sản xuất cá tra ngày càng tăng do giá nguyên liệu đầu vào tăng, chi phí nhân công tăng, cũng ảnh hưởng đến XK cá tra.

Ngoài ra, cá tra Việt Nam còn phải đối mặt với sự cạnh tranh từ các quốc gia sản xuất cá da trơn khác như Ấn Độ, Bangladesh, Indonesia. Các nước này đều có lợi thế về nguồn nguyên liệu và chi phí sản xuất, tạo ra áp lực không nhỏ lên ngành cá tra Việt Nam.

Theo Trung tâm Thương mại Quốc tế (ITC), Việt Nam là nguồn cung thứ 2 trong cuộc đua XK cá thịt trắng sang Trung Quốc, chỉ sau Nga. Nửa đầu năm nay, Trung Quốc nhập khẩu gần 80 nghìn tấn cá thịt trắng (chủ yếu là cá tra) từ Việt Nam, giảm 17% so với cùng kỳ năm 2023. Trong khi đó, nguồn nhập khẩu từ Mỹ đạt 45 nghìn tấn, tăng 57%; Na Uy đạt 19 nghìn tấn, tăng 28%; từ Greenland đạt gần 5 nghìn tấn, tăng 188%; từ Hà Lan đạt hơn 5 triệu USD, tăng 179%; từ Hàn Quốc đạt hơn 2 triệu USD, tăng 237%,...

Cũng theo ITC, Việt Nam đồng thời là nguồn cung cá thịt trắng (chủ yếu là cá tra) lớn thứ 2 cho Mỹ, chỉ sau Trung Quốc. 5 tháng đầu năm nay, Mỹ nhập khẩu hơn 45 nghìn tấn cá thịt trắng (chủ yếu là cá tra) từ Việt Nam, tăng 37%, chiếm 30% tỷ trọng trong tổng nhập khẩu cá thịt trắng của Mỹ từ thế giới.

Theo phân tích của VASEP, mỗi loại cá đều có những ưu và nhược điểm riêng. Cá tra Việt Nam có lợi thế về giá thành và sản lượng, nhưng cần phải nâng cao chất lượng, xây dựng thương hiệu và đa dạng hóa sản phẩm để cạnh tranh hiệu quả hơn.

Để vượt qua các đối thủ cạnh tranh, cá tra Việt Nam cần tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm: đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế; xây dựng thương hiệu: tạo dựng hình ảnh tích cực cho cá tra Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Đồng thời các doanh nghiệp cần đa dạng hóa thị trường. Trong đó, tìm kiếm các thị trường mới, đặc biệt là các thị trường cao cấp; phát triển các sản phẩm giá trị gia tăng. Chế biến cá tra thành các sản phẩm có giá trị cao hơn; Đầu tư vào công nghệ, áp dụng các công nghệ hiện đại vào sản xuất, chế biến và bảo quản cá tra; tập trung vào phát triển bền vững, bảo vệ môi trường và đảm bảo phúc lợi cho người lao động.