Một thoáng Lao Bảo

Cửa khẩu quốc tế Lao Bảo (Quảng Trị)

Biên giới không xa

Đầu giờ chiều chúng tôi có mặt tại cổng A Khu kinh tế thương mại đặc biệt Lao Bảo. Cơn mưa do áp thấp nhiệt đới vừa ào ạt trút xuống, bỗng chốc thoáng tạnh khiến bầu trời xanh ngắt, khu cửa khẩu trở nên thoáng đãng mát mẻ, khác xa cái không khí nóng bức quen thuộc của miền Trung. Cô bạn phóng viên đi cùng lần đầu tiên được đến Lao Bảo ngỡ ngàng khi thấy cửa khẩu đẹp, sạch sẽ, ngăn nắp và hiện đại. Lâu lâu mới có một chuyến ô tô thong thả chạy qua, dừng lại làm thủ tục kiểm tra của lực lượng chức năng, chỉ trong vòng chưa đầy 10 phút là đã có thể xuất nhập qua biên giới. Quang cảnh này khác hẳn hình dung của cô khi đã từng đến các cửa khẩu ồn ào, tấp nập của Lạng Sơn, hay Quảng Ninh.

Sau 5 năm trở lại cửa khẩu Lao Bảo, người để lại ấn tượng đầu tiên đối với tôi đó là hình ảnh một cô gái có vẻ bề ngoài khá quê mùa, chất phác nhưng lại đang ngồi trước màn hình máy tính khai báo hải quan điện tử một cách thành thạo. Rất nhanh và chính xác, chỉ chưa đầy 10 phút cô hoàn tất việc khai báo hải quan trên mạng, tiếp tục đến cửa thủ tục hải quan hoàn tất việc “thông quan hàng hóa”.

Máy soi container tại Lao Bảo do Nhật Bản tài trợ chuẩn bị đưa vào hoạt động

“Cho mình hỏi bạn NK hàng gì vậy, có nhiều không?” Mím môi im lặng mãi cô mới trả lời “điện tử”. Bạn có hay làm thủ tục qua đây không “tháng 1-2 lần”. “Thảo nào bạn thành thạo khai báo hải quan thế”. “Ô đơn giản mà, cán bộ hướng dẫn một hai lần, làm là quen, bảng hướng dẫn đều được niêm yết cẩn thận đầy đủ, cứ đọc kỹ là hiểu và làm được hết. Các chính sách mới đều được dán công khai trên bảng, quy định đều có đủ, đọc kỹ là làm được”. Cô trả lời một lèo và chỉ cho tôi xem những tấm bảng hướng dẫn, những văn bản, tài liệu được treo ngay ngắn trên tường rồi hối hả bỏ đi.

Một cái khác, cũng mới mẻ thu hút được sự chú ý của tôi khi được Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan Lao Bảo, Đào Ngọc Hải dẫn đi một vòng quanh khu vực làm thủ tục tại cổng A cửa khẩu Lao Bảo, đó là chiếc máy soi container hiện đại vừa được Chính phủ Nhật Bản tại trợ. Anh Hải cho biết, Lao Bảo là một trong 3 cửa khẩu trong cả nước được trang bị máy soi container. Tất nhiên máy soi ở Lao Bảo “bé” hơn so với 2 chiếc máy được trang bị tại 2 cảng lớn là Hải Phòng và TP. Hồ Chí Minh. Tuy nhiên điều đó cũng nói lên vai trò “quan trọng” của cửa khẩu này, điểm đầu trong tuyến hành lang kinh tế đặc biệt- hành lang kinh tế Đông-Tây. Sự chuyên nghiệp của cô bé chủ hàng và chiếc máy soi hiện đại khiến tôi cảm thấy Lao Bảo “chợt” gần hơn rất nhiều. Không còn là một cửa khẩu biên giới xa xôi, với nguy cơ lần đầu lên dễ bị sốt rét như ngày nào tôi đã từng trải qua.

Thị trấn biên mậu sầm uất

Hành lang kinh tế Đông-Tây chính là tuyến đường đường ngắn và thuận lợi nhất để mở rộng giao thương hàng hoá, du lịch, dịch vụ với Lào, Thái Lan, Myanmar và các nước trong tiểu vùng sông Mêkông mở rộng (GMS). Và Lao Bảo là điểm quan trọng của khu vực giao thương này.

Chính vì đặc điểm đặc biệt này nên đây là khu kinh tế được Chính phủ cho áp dụng nhiều chính sách ưu đãi. Một mô hình kinh tế tổng hợp, vừa có đặc điểm tính chất như khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế cửa khẩu, lại vừa như một “khu phi thuế quan đặc biệt”, được Chính phủ cho phép hoạt động theo một Quy chế riêng lần đầu tiên được áp dụng tại Việt Nam với mức ưu đãi cao nhất theo quy định hiện hành của pháp luật Việt Nam và các Điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc tham gia. Đối diện với Khu kinh tế thương mại đặc biệt Lao Bảo qua đường biên giới là Khu thương mại biên giới Den Savanh của Lào.

Khu kinh tế thương mại đặc biệt Lao Bảo hiện đã có một dáng vẻ sầm uất, hiện đại khác nhiều so với 5 năm trước. Các hoạt động đầu tư, sản xuất kinh doanh ở đây đang diễn ra khá sôi động. Các cụm khu công nghiệp đã hình thành với nhà máy sản xuất lốp, lắp ráp ô tô, may mặc, hàng tiêu dùng…

Lao Bảo giờ đây thật sự trở thành thị trấn biên mậu sầm uất với nhiều khách sạn mới khai trương, các cửa hàng ăn uống rộng lớn và những con đường to đẹp, phẳng lỳ. Nhờ khu trung tâm thương mại hiện đại, với các cửa hàng treo dòng chữ “Hàng miễn thuế” đầy hấp dẫn, Lao Bảo giờ đã trở thành một địa danh mua sắm hàng hóa khá nổi tiếng. Mỹ phẩm, rượu ngoại, gạo…. là những loại hàng được ưa chuộng nhiều nhất ở đây. Cô bạn đi cùng tôi mải mê mua dầu gội đầu, xà phòng, thuốc đánh răng… May mà có anh lái xe nhắc nhở “Cẩn thận đừng mua nhiều quá, quá tiêu chuẩn, là bị tính thuế đấy” mới kìm hãm được “cơn” mua sắm của bạn tôi.

Và dòng Sepôn yên bình

Còn nhớ, lần đầu tiên khi tôi đến Lao Bảo, được đi thực tế chống buôn lậu trên sông Sepôn. Con sông thơ mộng này có chiều dài trên 10 km nằm giữa biên giới hai nước Việt- Lào trở thành điểm nóng của hoạt động buôn lậu hàng hóa trên tuyến biên giới miền Trung. Đứng bên này nhìn sang bên kia sông lấp ló những chiếc thuyền chất đầy hàng hóa, chờ dịp chạy ào qua chuyển hàng vào nhà dân. Từng đoàn người quấn đầy thuốc lá quanh người được gọi là “rô bốt” phóng xe máy vèo vèo chạy trên đường, luồn qua cánh gà, giấu trên ô tô khách, hàng lậu được “tuồn” sâu vào nội địa.

Bất chợt lần này tôi đến, dòng Sepôn thanh bình đến lạ thường. Hơn nửa tiếng đồng hồ đứng phục bên sông, tịnh không bóng một chiếc thuyền, không thấy một chút hàng hóa.

Song cuộc chiến chống buôn lậu ở đây không phải là dừng. Trao đổi với chúng tôi, anh Đào Ngọc Hải cho biết, tình hình buôn bán vận chuyển hàng hóa trái phép qua biên giới vẫn diễn ra qua các lối mòn hai bên cánh gà, chủ yếu là lâm sản.

Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan Khu thương mại Lao Bảo Trần Linh Cảnh cho biết thêm, mặc dù có giảm song hoạt động mua bán, vận chuyển hàng hóa NK không có chứng từ hợp lệ và gian lận vẫn còn tiềm ẩn. Hàng hóa chủ yếu được chia nhỏ lẻ, cất giấu trên các phương tiện xe khách, xe tải… Những hàng hóa có giá trị lớn thì được đối tượng buôn lậu tổ chức thuê người gùi, cõng vượt rừng, cách xa trạm kiểm soát…

Đó là chưa nói đến một số đối tượng lợi dụng chính sách ưu đãi của Nhà nước. Một số DN còn có hành vi gian lận khai khống, khai sai tên, giá trị hàng hóa XK để gian lận tiền hoàn thuế; khai báo không đúng hàng NK để trốn thuế… Anh Cảnh tâm sự, cái “khó” ở đây là lực lượng hải quan mỏng, quân số 35 người, trừ những người nghỉ ốm, nghỉ phép, đi học… còn lại căng ra chia nhau trực 24/24h. Một ngày trung bình có tới 500 lượt phương tiện qua lại, nhịp độ công việc lúc nào cũng căng thẳng, các đối tượng gian lận, buôn lậu lại nhiều thủ đoạn cất giấu hàng hóa tinh vi...

Quân số ít cũng là khó khăn của Đội Kiểm soát hải quan - Cục Hải quan Quảng Trị khiến công tác chống buôn lậu trở nên hết sức vất vả. Anh Nguyễn Văn Trì- Phó Đội trưởng Đội Kiểm soát cho biết, đơn vị chỉ có 20 người chia thành 3 tổ (một quản lý đường sông; một ở cổng B, một ở cổng C). Thực tế việc dùng thuyền máy vận chuyển hàng lậu dọc sông Sepôn, tranh thủ tuồn hàng vào Khu thương mại vẫn còn. Con số 91 vụ buôn lậu hàng hóa (trị giá 2,1 tỷ đồng) bị bắt giữ trong 6 tháng đầu năm của đơn vị cho thấy tình hình buôn lậu trên địa bàn vẫn diễn biến phức tạp.

Sự yên bình vắng vẻ của dòng Sêpôn không làm tôi “ngạc nhiên” nữa. Lao Bảo giờ đã phát triển thành khu cửa khẩu hiện đại, khang trang, hàng hóa giao thương thuận tiện. Nhưng vẫn còn đó, nhiều vất vả, gian nan trong công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại.

Nguyễn Hà