Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan: Biến đối thủ thành đối tác để lớn hơn

Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP hay còn gọi là ASEAN + 6 gồm 10 nước ASEAN và 6 đối tác: Ấn Độ, Hàn Quốc, Nhật Bản, New Zealand, Australia và Trung Quốc) dự kiến sẽ kết thúc đàm phán cuối năm 2015 và có hiệu lực ngay lập tức. Bà có cảm nhận như thế nào về tương lai của DN Việt Nam trước sự hội nhập này?

Đúng như tên gọi, ASEAN + 6 rộng hơn, có mức độ tác động và sự bổ sung về kinh tế cho nhau rộng hơn trong ASEAN.

Trong ASEAN, tính cạnh tranh nhiều hơn tính bổ sung về kinh tế, bởi cơ cấu kinh tế của các quốc gia tương tự nhau trừ Singapore là nước có nền kinh tế tiên tiến và vượt trội hơn hẳn, những nước khác sự phát triển đại khái như nhau nên tính bổ sung cho nhau không thật nhiều. Tuy vậy, giống như trên khắp thế giới người ta còn liên kết được với nhau thì trong ASEAN, những ngành giống nhau vẫn có thể liên kết với nhau thành liên kết chuỗi, tạo sức cạnh tranh với những thị trường khác.

Còn ASEAN + 6 thì rõ ràng là sức cạnh tranh lớn hơn mà nhân vật cạnh tranh to đùng là Trung Quốc, do đó các nước phải đương đầu cạnh tranh với Trung Quốc vất vả hơn, đặc biệt là Việt Nam.

Xung quanh việc hội nhập khu vực sẽ có đối thủ khổng lồ Trung Quốc, có ý kiến rằng để tránh, DN nên tập trung vào TPP (Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương)?

Tránh Trung Quốc là cần biết cách làm ăn với Trung Quốc, tránh phụ thuộc chứ không thể tránh quan hệ làm ăn được bởi không ai có thể tránh quan hệ làm ăn, giao thương với một công xưởng lớn của thế giới.

Với thế và lực của DN Việt hiện nay, bà có lời khuyên về chọn ngành nghề nào cho phù hợp với DN Việt Nam?

Câu hỏi luôn đặt ra cho DN là tìm ngành nghề nào cho phù hợp, xây dựng được ngành nào để phát triển nhưng điều quan trọng hơn là làm sao kết nối được với người ta thì tốt hơn là tìm cách cạnh tranh. Tất nhiên là chính mình cần tự nâng cao năng lực cạnh tranh của mình, nhưng tìm đường hợp tác mới là cái quan trọng hơn chứ đừng chỉ nhìn vào khía cạnh cạnh tranh.

Ngay trong cộng đồng DN Việt cũng vậy, có cái tệ là chỉ nhìn thấy sự cạnh tranh với nhau, do đó không kết nối được để tạo sức mạnh. Trong ASEAN điều nhấn mạnh là sự kết nối, do đó mình cần chọn điểm đó để tập trung khai thác, có cơ hội để vươn lên.

Tự trọng là cần thiết nhưng đừng để cái tự ái vớ vẩn, nhất là tự ái do thiếu hiểu biết là cái tệ nhất mà người Việt Nam hay có làm mất đi cơ hội của mình, làm khó mình, không thấy việc mình cần phải cố gắng để đạt được cái cao hơn. Phải hiểu rằng hợp tác với đối thủ và biến thành đối tác là cách để nâng mình lên chứ không phải sợ đó là cách họ đập mình.

Giữa mênh mông cơ hội như vậy, cụ thể DN cần làm gì, thưa bà?

Trong các cơ hội thì phải xem DN mình thuộc lĩnh vực nào, thị trường nào, chứ không ai có thể làm hết tất cả thị trường được. Ví dụ như DN làm đồ gỗ thì tìm hiểu để xuất sang thị trường Nhật, châu Âu, DN thủy sản thì đảm bảo an toàn thực phẩm xuất sang thị trường châu Âu, Liên minh hải quan.

Khi đã tham gia các Hiệp định thì tất cả các kênh đều là cơ hội lớn, tạo sức ép cho DN và nền kinh tế, do đó phải nhận thấy hiện nay mình đang yếu, đang kém và phải vươn lên ở điểm nào, để thay đổi mình kể cả thể chế của Nhà nước. Bên cạnh đó bộ máy Nhà nước, DN cũng phải tự mình cải thiện năng lực cạnh tranh của mình trước chứ không thể chờ sự thay đổi của thể chế, phải tự mình vượt lên nếu muốn tồn tại, phát triển.

Xin cảm ơn bà!