Mở “lối thoát hiểm” cho xuất khẩu

Phó Chủ tịch UBND TPHCM Võ Văn Hoan:

Ông Võ Văn Hoan.

Theo đuổi xuất khẩu xanh

Thế giới đang đứng trước những xu hướng mới, nếu không theo kịp thì chúng ta sẽ tụt hậu và bị loại khỏi cuộc chơi. Với 15 Hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đã tham gia ký kết và có hiệu lực, việc tuân thủ luật chơi mới về thương mại và đầu tư, đáp ứng quy định về tiêu chuẩn chất lượng, môi trường không chỉ là trách nhiệm trong thực thi các hiệp định mà còn giúp hàng hóa rộng đường xuất khẩu và hưởng những ưu đãi về thuế của quốc gia nhập khẩu với các điểm cộng thể hiện tính "có trách nhiệm" như sản xuất "xanh", "bền vững", "thân thiện với môi trường”.

Do đó, TPHCM định hướng sẽ theo đuổi xuất khẩu xanh và phát triển sản xuất, công nghiệp đáp ứng các yêu cầu quốc tế về kinh tế tuần hoàn. Đây là một trong 12 chương trình trọng điểm "Phát triển doanh nghiệp và đổi mới sáng tạo" của thành phố trong giai đoạn 2020- 2025. TP HCM đang xây dựng, định hướng xây dựng một số cơ chế chính sách để thúc đẩy tăng trưởng xanh thực hiện hóa mục tiêu này.

Chuyên gia kinh tế Võ Trí Thành:

Ông Võ Trí Thành.

Xanh là để bảo vệ sức cạnh tranh

“Xanh” và “số” là hai từ quan trọng nhất mà các DN cần theo đuổi nếu muốn thích ứng với yêu cầu của thị trường quốc tế. Nếu như trước đây theo đuổi “tính xanh” là sự đánh đổi chi phí, thì bây giờ xanh là để bảo vệ sức cạnh tranh, cơ hội duy trì sản xuất, bán hàng ra quốc tế, thu hút sự quan tâm của các nhãn hàng. Đáng chú ý những quy định xanh hóa sản xuất đòi hỏi ngày càng khắt khe hơn. Điển hình như ngành dệt may thế giới đã đưa ra yêu cầu nếu quá trình sản xuất phát sinh thừa vải hay sản phẩm bị lỗi thì không được phép tiêu hủy, mà phải tái chế. Các quy định này được tính điểm trong đơn hàng. Thực tế cũng cho thấy các doanh nghiệp đạt ESG (chỉ số môi trường, xã hội và quản trị) thì có đơn hàng tốt hơn, nhiều hơn. Tuy nhiên, để chuyển đổi xanh không thể do DN hay Nhà nước muốn là làm được. Với đặc thù nền kinh tế đang phát triển, Việt Nam cần có sự nỗ lực từ cả hai phía.

Nắm vững các tiêu chuẩn “mềm” của thị trường giúp nông sản hóa giải thách thức

TS Hạ Thúy Hạnh.

TS Hạ Thúy Hạnh, Phó chủ tịch Hiệp hội Trang trại và doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam chỉ ra rằng, bên cạnh những tiêu chuẩn về chất lượng, kỹ thuật, nông sản Việt Nam cần đạt được nhiều tiêu chuẩn “mềm” để có thể vươn xa hơn nữa trên thị trường quốc tế.

Bà đánh giá như thế nào về tình hình tiêu thụ của nông sản Việt Nam hiện nay?

Nông nghiệp Việt Nam đóng vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, đến cuối năm 2022, tỷ trọng nông nghiệp trong GDP chiếm khoảng 25-27%. Trong cấu trúc sản xuất, nông nghiệp cũng đóng vai trò rất quan trọng trong tổng kim ngạch xuất khẩu.

Số liệu thống kê cũng cho thấy, với các Hiệp định thương mại tự do đã được ký kết, các hợp tác song phương, đa phương, xuất khẩu nông sản của Việt Nam năm 2022 đạt 53,22 tỷ USD, tăng 9,3% so với năm 2021 với các sản phẩm nông sản chính như gạo, cà phê, tiêu, điều, rau quả, gỗ, cá tra, tôm, cao su…

Việc đầu tư vào nông nghiệp cũng có vai trò quan trọng, giúp phát triển kinh tế nông nghiệp. Thống kê đến năm 2022, tổng vốn đầu tư vào nông nghiệp đạt khoảng 47,3 nghìn tỷ đồng, tăng 4,9% so với năm trước. Con số này cho thấy sự quan tâm đồng bộ từ cơ quan quản lý Nhà nước cho tới cộng đồng DN, các hiệp hội ngành hàng cũng như các HTX, tổ hợp tác…

Những số liệu gần đây cũng cho thấy nông sản tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong xuất khẩu. Riêng 4 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu nông sản đã đạt 15,66 tỷ USD. Việt Nam đã xây dựng được những vùng nguyên liệu lớn về lúa gạo, cây ăn trái, cà phê, thủy sản, chăn nuôi để phục vụ mục tiêu đưa nông sản Việt vươn xa.

Dù có vai trò hết sức quan trọng, nhưng qua con số thống kê của các hiệp hội ngành hàng, mới chỉ khoảng 18-20% nông sản Việt Nam đạt chứng nhận của các nhà nhập khẩu quốc tế. Bên cạnh đó, ở thị trường trong nước với 100 triệu dân, những yêu cầu về chất lượng, chế biến sau thu hoạch, đảm bảo an toàn thực phẩm… cũng ngày càng được nâng cao. Những yếu tố này khiến cho việc tiêu thụ nông sản vẫn đối diện với rất nhiều khó khăn.

Cụ thể thị trường đang đặt ra những yêu cầu gì đối với sản phẩm nông nghiệp và bà có khuyến nghị gì để giúp việc tiêu thụ nông sản được thuận lợi hơn trong thời gian tới?

Với những yêu cầu từ thực tiễn, để tiêu thụ được tốt, trước tiên nông sản cần phải đạt được các chứng nhận. Hiện nay thương mại điện tử đang phát triển rất mạnh. Khi các giao dịch không thể diễn ra trực tiếp, việc đạt các chứng nhận chính là sự khẳng định cho chất lượng của sản phẩm.

Theo đó, sản phẩm cần đạt các chứng nhận VietGAP, chứng nhận về truy xuất nguồn gốc, mã vùng trồng đối với sản phẩm trồng trọt, chứng nhận cơ sở an toàn dịch bệnh, vùng an toàn dịch bệnh đối với sản phẩm chăn nuôi. Cơ sở chế biến cũng phải đạt các chứng nhận về HACCP, ISO 22000.

Một số thị trường xuất khẩu còn có những yêu cầu cao hơn, ngoài các chứng nhận về tiêu chuẩn chất lượng, kỹ thuật còn có các tiêu chuẩn “mềm” về bảo vệ môi trường như chỉ số carbon, chứng nhận về lao động, bình đẳng giới, phúc lợi động vật… Cụ thể, trong toàn bộ chuỗi sản xuất không có sự tham gia của lao động trẻ em; quy trình sản xuất không gây ra phát thải carbon, ảnh hưởng đến môi trường. Về phúc lợi động vật, các quy trình chăn nuôi, vận chuyển, giết mổ phải đảm bảo con vật không bị đau đớn, sợ hãi…

Vì vậy, nông dân cũng như các hợp tác xã, tổ hợp tác cũng phải nắm được những yêu cầu này để sản phẩm của mình đạt được các chứng nhận của Việt Nam và dần dần hướng tới theo các tiêu chuẩn xuất khẩu.

Hiện các đơn vị thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn như Cục Bảo vệ thực vật, Cục Thú y, Cục Chăn nuôi, Cục Trồng trọt, Trung tâm khuyến nông quốc gia thường xuyên tổ chức đào tạo, tập huấn cho cán bộ các địa phương cũng như thông qua các cán bộ nông nghiệp, các địa phương, cán bộ khuyến nông các cấp truyền tải đến người nông dân, hợp tác xã, tổ hợp tác cách thức để sản xuất đạt được các chứng nhận không chỉ ở thị trường trong nước mà cả xuất khẩu.

Xin cảm ơn bà!

Nguyễn Hiền (thực hiện)