Hỗ trợ không chính xác có thể dẫn tới tình trạng “zombie” doanh nghiệp

	Xây dựng chương trình đối tác công - tư là cách yểm trợ rất tốt cho doanh nghiệp
	Doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ kỳ vọng tăng trưởng cao năm 2021
	Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa: Rào cản từ chính sách đến thực thi

Doanh nghiệp tư nhân đang ngày càng đóng vai trò quan trọng đối với nền kinh tế đất nước. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, doanh nghiệp tư nhân vẫn còn sự hạn chế ở nhiều mặt, ông có thể phân tích kĩ hơn về vấn đề này?

Có thể nói rằng, năng suất và tốc độ tăng năng suất của khu vực này còn thấp, năng lực khoa học công nghệ còn nhiều lạc hậu, trình độ quản trị doanh nghiệp còn yếu. Doanh nghiệp chưa mạnh dạn đầu tư cho ứng dụng và phát triển khoa học - công nghệ, nhất là công nghệ lõi, công nghệ tiên phong. Hiện tại, chỉ có 10% số doanh nghiệp đã từng đăng ký, hoặc đăng ký thành công một bằng sáng chế trong vòng ba năm liên tiếp; đầu tư của doanh nghiệp cho đổi mới công nghệ chỉ chiếm khoảng 0,3% doanh thu, thấp hơn nhiều so với các nước như Ấn Độ (5%), Hàn Quốc (10%). Chỉ có khoảng 10,2% doanh nghiệp có đầu tư vào một số hoạt động nghiên cứu triển khai (R&D).

Vậy theo ông đâu là nguyên nhân dẫn đến sự kìm hãm phát triển của các doanh nghiệp tư nhân?

Theo tôi công tác xây dựng quy hoạch của nhà nước còn chưa kịp thời, chưa đầy đủ, làm ảnh hưởng đến hoạt động đầu tư kinh doanh của các doanh nghiệp. Nhiều định hướng phát triển lớn của nhà nước còn mang tính chất trải đều trong nhiều ngành, nhiều lĩnh vực dẫn đến hiệu quả thấp trong huy động và phân bổ nguồn lực. Ví dụ, định hướng phát triển ngành công nghiệp ưu tiên thì có khá nhiều các ngành công nghiệp ưu tiên, mũi nhọn khác nhau. Một số định hướng chiến lược mới chỉ dừng lại ở mục tiêu, số lượng, chưa chú trọng đến phát triển chiều sâu, nâng cao chất lượng. Nhiều quy hoạch có chất lượng chưa cao, đặc biệt là vẫn còn khoảng cách giữa chủ trương, chính sách, quan điểm của Đảng, nhà nước với công tác thực tế triển khai thi hành. Điều này đã gây khó khăn rất lớn cho doanh nghiệp.

Về công tác tạo lập khung khổ thể chế, quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng chưa đạt được tiến bộ mạnh mẽ trong lĩnh vực hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường. Môi trường kinh doanh được cải thiện chủ yếu ở lĩnh vực điều kiện gia nhập thị trường. Hệ sinh thái hỗ trợ, nuôi dưỡng doanh nghiệp phát triển, đặc biệt là doanh nghiệp tư nhân chưa có nhiều tiến bộ.

Khu vực doanh nghiệp tư nhân, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ, vẫn yếu thế trong quá trình phân bổ nguồn lực vật chất so với doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp FDI. Những bất cập về thể chế đất đai, quyền tài sản bao gồm giao dịch đảm bảo, xử lý tài sản thế chấp vẫn chậm được giải quyết. Đây là những trở ngại lớn cản trở lực lượng sản xuất phát triển.

Về thủ tục hành chính, doanh nghiệp vẫn có nhiều phản ánh, kiến nghị về khó khăn trong thực hiện thủ tục hành chính, điều kiện đầu tư kinh doanh, sự mâu thuẫn không rõ ràng giữa các quy định pháp lý. Nhiều quy định không hợp lý, không tương thích đã tạo ra chi phí tuân thủ cao, can thiệp hành chính sâu vào quản trị nội bộ của doanh nghiệp.

Đáng chú ý, trong khâu phân bổ nguồn lực phát triển kinh tế, chính sách phân bổ nguồn lực cho các ngành, lĩnh vực địa bàn chưa hiệu quả và đúng mục tiêu. Vẫn còn quan điểm cho rằng chưa có sự bình đẳng giữa các thành phần doanh nghiệp trong tiếp cận nguồn lực, giữa các doanh nghiệp có quy mô khác nhau, hạn chế hoặc khó tiếp cận chính sách hỗ trợ. Và đặc biệt, với những nguồn lực hỗ trợ có định hướng không đúng còn có thể dẫn đến tình trạng “zombie” doanh nghiệp là những doanh nghiệp không sống bằng hoạt động sản xuất kinh doanh mà sống bằng việc tận dụng những chính sách hỗ trợ của nhà nước để làm nguồn lợi.

Trong khi đó, quá trình cải cách doanh nghiệp nhà nước còn nhiều tồn tại. Nhiều doanh nghiệp nhà nước chậm thoái vốn, cổ phần hóa, khu vực doanh nghiệp nhà nước hiệu quả thấp...

Trong thời gian qua việc thực hiện kiểm tra, giám sát hoạt động doanh nghiệp đã có nhiều thay đổi tích cực được chuyển từ tư duy tiền kiểm sang hậu kiểm nhưng việc thay đổi còn mang tính cơ học, chưa thực chất, gây khó doanh nghiệp. Ý kiến của ông về vấn đề này như thế nào?

Tôi cho rằng thanh tra, kiểm tra là một điểm nghẽn rất lớn và cần được ưu tiên khắc phục trong thời gian tới để tạo động lực phát triển cho doanh nghiệp. Bởi vẫn còn gần 20% doanh nghiệp được khảo sát cho biết, họ vẫn bị thanh kiểm tra 2 lần trong năm, đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh cũng vẫn bị kiểm tra. Trong khi đó, công tác thanh tra, kiểm tra đang tạo nhiều rủi ro cho doanh nghiệp.

Hiện nay những cải cách đã đạt được của Việt Nam mới ở khâu gia nhập thị trường, thành lập doanh nghiệp nhưng thanh tra, kiểm tra sẽ là điểm kìm hãm sự phát triển của doanh nghiệp, tạo ra dư dịa rất nhiều cho chi phí không chính thức.

Hiện việc thanh tra, kiểm tra đang mang ý nghĩa trừng phạt doanh nghiệp chứ không phải là hỗ trợ doanh nghiệp tuân thủ pháp luật. Chính vì vậy, việc thanh tra, kiểm tra cần được thay đổi theo hướng không làm ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh bình thường của doanh nghiệp, có sự chọn lọc và áp dụng nguyên tắc rủi ro và tăng hiệu quả chi phí. Giảm được điều này sẽ tạo động lực cho doanh nghiệp yên tâm làm ăn và phát triển.

Bên cạnh đó, hiện nay sự áp dụng luật pháp của chúng ta còn rất tùy nghi nên cần cải cách theo hướng có lợi cho doanh nghiệp. Theo đó, cần áp dụng nguyên tắc có lợi nhất cho doanh nghiệp trong trường hợp pháp luật chưa rõ ràng, có nhiều cách hiểu khác nhau.

Đồng thời, cơ quan quản lý nhà nước cần giảm can thiệp hành chính sâu vào quản trị nội bộ doanh nghiệp. Trong phân bổ nguồn lực, Nhà nước cần tập trung nâng cao chất lượng, tính khả thi của chính sách ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp trên nguyên tắc thị trường, cạnh tranh, bình đẳng, thúc đẩy hình thành chuỗi giá trị, liên kết. Bởi việc thực hiện định hướng dàn trải, chất lượng không cao có thể dẫn đến sự định hướng sai cho doanh nghiệp, dẫn dắt doanh nghiệp đi sai hướng, gây nhiễu loạn về thông tin cho doanh nghiệp.

Xin cảm ơn ông!