Bài 8. Đề xuất xây dựng bộ tiêu chí tuân thủ pháp luật thuế

Quản lý thuế là quản lý hành chính nhà nước về thuế trên một số lượng lớn người nộp thuế. Người nộp thuế nói chung và DN nói riêng rất đa dạng và phức tạp, luôn biến động theo thời gian, không gian. Người nộp thuế khác nhau về nhiều mặt: quy mô, hiểu biết về thuế, ý thức trách nhiệm với nghĩa vụ thuế phải nộp, số tiền thuế phát sinh và nộp... có trách nhiệm kê khai và nộp nghĩa vụ thuế theo Luật Quản lý thuế và pháp luật về thuế. Cơ quan thuế cần và phải thực hiện đồng thời, liên tiếp các bước quản lý, sao cho vừa khách quan, khoa học và nghệ thuật, đồng thời lại giảm thiểu rủi ro có thể gặp trong từng bước quản lý của mình ở cả ba cấp (cấp Tổng cục Thuế, Cục Thuế, Chi cục Thuế). Xét ở góc độ quản lý của cơ quan thuế các cấp, quản lý thuế trong cải cách và hiện đại hệ thống thuế hiện nay cần phải đáp ứng các yêu cầu cụ thể.

Theo đó, quản lý thuế được xem là một khoa học – khoa học quản lý, bởi khi quản lý một số lớn đối tượng như vậy, việc phân loại, đánh giá để dồn trọng tâm, xác định nhiệm vụ trong năm kế hoạch và từng giai đoạn cụ thể đối với từng chức năng của cơ quan thuế các cấp, đảm bảo nhiệm vụ thu ngân sách là rất quan trọng. Đây cũng là một nghệ thuật - nghệ thuật quản lý, bởi với một số lớn đối tượng vừa đa dạng và phức tạp trong một môi trường đầy biến động của nền kinh tế thị trường thì sự phân tích, xếp loại và đưa ra đánh giá, công khai các tiêu thức để DN biết để tự đánh giá được mình sẽ góp phần giúp cơ quan thuế quản lý hiệu quả nguồn thu.

Như vậy là, nếu cơ quan thuế đưa ra một bộ tiêu chí hoặc một cơ chế nào đó mà thể hiện và vận dụng được cả khoa học và nghệ thuật trong quản lý thuế của mình, mang tính nhân văn và bền vững, thì sẽ góp phần tạo nên một bước cải cách lớn trong quản lý thuế hiện nay. Nếu người nộp thuế nói chung hay DN nói riêng mà thực hiện tốt pháp luật thuế được cơ quan thuế đánh giá cao sẽ được những ưu tiên nhất định, ví như sẽ được xem là được cấp "Thẻ xanh" đối với người nộp thuế "sạch" vậy.

Do đó câu hỏi được đặt ra là: cơ quan thuế có nên cấp “Thẻ xanh” cho người nộp thuế không và cấp dựa trên những tiêu chí nào? Nếu người nộp thuế được cấp, họ sẽ được hưởng những ưu đãi gì từ “Thẻ xanh” này ? Ẩn ý dùng"Thẻ xanh" với ngụ ý rằng: nếu người nộp thuế thực hiện tốt nghĩa vụ thuế của mình, không mắc sai phạm, đạt được sự tín nhiệm cao nơi cơ quan thuế thì sẽ nhận được những ưu tiên nhất định trong công tác quản lý thuế. Nếu việc cấp "Thẻ xanh" thành hiện thực sẽ tạo cho cơ quan quản lý thuế sự tin cậy nơi DN được cấp thẻ, cũng như tạo điều kiện để cho người nộp thuế thi đua, phấn đấu đạt được mức độ tín nhiệm cao trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế của mình.

Trên thế giới, nhiều nước đã đưa ra một hệ thống thang điểm thông báo công khai, minh bạch để cho người nộp thuế biết nhằm mục đích giúp họ thực hiện tốt nhất trách nhiệm, nghĩa vụ của mình. Đây chính là biện pháp áp dụng quản lý thuế mức độ tuân thủ pháp luật thuế, hay nói cách khác, là theo mức độ tín nhiệm đối với người nộp thuế trong công tác quản lý thuế, trong đó quy định một hệ thống tính điểm. Theo hệ thống này, cơ quan thuế sẽ công khai cho các tổ chức, cá nhân biết cách tính điểm của cơ quan thuế, với mong muốn để người nộp thuế tuân thủ tốt hơn pháp luật về thuế. Đặc biệt khi áp dụng cơ chế tự khai-tự nộp nhằm xác định mức độ tín nhiệm người nộp thuế để đánh giá sự tuân thủ pháp luật thuế và làm cơ sở phân loại trong công tác quản lý thuế.

Ở Việt Nam, trường hợp việc cấp “Thẻ xanh” cho người nộp thuế “sạch” được ban hành, thì ngành Thuế cần xây dựng những tiêu chí đánh giá cụ thể dựa trên tình hình thực tế quản lý thuế hiện nay và tham khảo hệ thống tính điểm ở một số nước để cấp “Thẻ xanh” cho người nộp thuế thực hiện tốt nghĩa vụ về thuế và pháp luật Nhà nước. Có thể là, người nộp thuế sẽ được cấp “Thẻ xanh” nếu họ đáp ứng đủ các tiêu thức mà ngành Thuế đặt ra, cụ thể như:

Thứ nhất: Người nộp thuế có tình hình hoạt động sản xuất, kinh doanh ổn định, liên tục trên 02 năm trở lên tính đến ngày được xem xét cấp “Thẻ xanh”, đồng thời, thực hiện đúng và đầy đủ các quy định thủ tục đăng ký thuế, cập nhật, bổ sung thông tin khi có thay đổi về đăng ký thuế; Thực hiện đúng và đầy đủ các quy định thủ tục nộp tờ khai, báo cáo, quyết toán thuế, khấu trừ, hoàn thuế; Thực hiện đúng và đầy đủ các quy định về chứng từ, sổ sách kế toán; Thực hiện đúng và đầy đủ các quy định về thời hạn nộp thuế; Không vi phạm pháp luật thuế (đã có kết luận).

Thứ hai, người nộp thuế không được vi phạm vào các lỗi như: Nợ thuế, phí, lệ phí và các khoản thu khác thuộc NSNN do cơ quan thuế quản lý thu theo quy định của pháp luật; Không thực hiện đầy đủ các quy định về hệ thống báo cáo, sổ sách kế toán phục vụ cho mục đích tính thuế; Đã từng bị cơ quan thuế phạt trong khoảng thời gian 02 năm trước kể từ ngày được xem xét cấp “Thẻ xanh”; Không xác định đúng số thuế phải nộp hoặc không thực hiện đúng nghĩa vụ khấu trừ thuế; Khai sai dẫn đến thiếu số tiền thuế phải nộp hoặc tăng số tiền thuế được hoàn hoặc hưởng ưu đãi thuế sai; trốn thuế, gian lận thuế; Bị xếp vào diện "nghi vấn" về vi phạm pháp luật thuế tại thời điểm đánh giá và bị thanh tra, điều tra và chưa có kết luận chính thức.

Thứ ba, nếu người nộp thuế là một DN thì DN đó không rơi vào một trong những trường hợp sau:

DN thường xuyên bị lỗ và không có bằng chứng gì cho thấy DN đã thực hiện các biện pháp tài chính để khắc phục tình trạng tài chính yếu kém của mình;

DN có mức lợi nhuận thấp hơn các DN khác trong cùng ngành nghề kinh doanh;

DN có mức biến động lớn về doanh thu và chi phí hàng năm mà số thuế nộp không tương xứng với sự biến động này;

DN có mức độ doanh thu tăng nhanh và tiếp tục mở rộng quy mô sản xuất, kinh doanh nhưng không tăng trưởng về lợi nhuận (hoặc chỉ kê khai lợi nhuận ở mức quá khiêm tốn);

DN bị tố cáo là trốn thuế.

Thứ tư: Người nộp thuế luôn tích cực ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kê khai, nộp thuế; Thực hiện các giao dịch được thanh toán qua ngân hàng thương mại hoặc các tổ chức tín dụng khác theo quy định.

Có thể nói, hệ thống đánh giá xem xét cấp "Thẻ xanh" cho người nộp thuế cần được thực hiện trên cơ sở kết hợp giữa đánh giá của cơ quan thuế các cấp theo chu kỳ thời gian phù hợp, có thể trong 02 năm/ lần. Việc xem xét cơ bản sẽ dựa vào hồ sơ quản lý và có thể kiểm tra thực tế nếu cần thiết. Trường hợp người nộp thuế không nhất trí với cách xác định của cơ quan thuế, sẽ được phép giải trình để phân loại lại. Điều này tạo điều kiện cho người nộp thuế, các DN thi đua và phấn đấu để đạt mức độ tín nhiệm cao đối với cơ quan thuế.

Trên cơ sở đáp ứng đủ các tiêu chí trên, người nộp thuế sẽ được ngành Thuế cấp "Thẻ xanh" và họ sẽ được hưởng những ưu đãi về chế độ quản lý thuế, giảm nhẹ nhiều thủ tục quản lý hành chính như: Không bị kiểm tra, thanh tra trong năm thời hạn hiệu lực của "Thẻ xanh", hoặc được xếp vào danh sách ưu tiên khi xét hoàn thuế GTGT theo quy trình đơn giản hoá, hoàn thuế trước - kiểm tra sau; được tuyên dương về thành tích chấp hành tốt pháp luật thuế ở các cấp như: cấp Chính phủ, Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế, Cục Thuế... Đây chính là những nhân tố tích cực trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế đối với Nhà nước nói riêng và cộng đồng xã hội nói chung.

Có thể nói, với những lợi thế mà “Thẻ xanh” sẽ đem lại, người nộp thuế nói chung và các DN nói riêng sẽ phấn đấu để đạt được mức tín nhiệm cao đối với cơ quan thuế. Việc phân loại này sẽ tác động đến cả cơ quan thuế và người nộp thuế, trước hết là đối với các DN. Vì vậy, ngành Thuế có thể đưa ra một dự thảo lấy ý kiến về Quy chế phân loại (hoặc cấp "Thẻ ưu tiên" cho người nộp thuế nói chung và cho các DN nói riêng); dự thảo quy chế này có thể đăng tải trên website ngành Thuế nhằm lấy ý kiến rộng rãi từ người nộp thuế và sẽ hoàn chỉnh để thành một quy chế chung áp dụng trên toàn quốc.

Bên cạnh đó, việc đánh giá, sắp xếp và phân loại này đòi hỏi cần một bộ phận chuyên trách, là bộ phận quản lý tuân thủ về thuế và có sự kết hợp của các bộ phận chức năng khác có liên quan, bao gồm bộ phận: tuyên truyền - hỗ trợ, kê khai - kế toán thuế, kiểm tra – thanh tra, thu nợ - cưỡng chế nợ thuế… để có thể đánh giá và phân loại một cách khách quan nhất nhằm thực hiện theo một quy chế thống nhất. Hy vọng rằng, trong thời gian tới, ngành Thuế sẽ có những nghiên cứu, đánh giá và xem xét cụ thể để có thể ban hành việc cấp “Thẻ xanh ” cho người nộp thuế tuân thủ tốt nghĩa vụ về thuế và pháp luật Nhà nước nhằm thúc đẩy quản lý thuế được tối ưu hóa, nâng tầm quản lý theo hướng nhân văn, bền vững và hướng đến quản lý tuân thủ về thuế của người nộp thuế theo mức độ tín nhiệm mà cơ quan thuế đã và sẽ triển khai.

Huyền Trâm

Bài 9. Cần thiết phân loại mức độ tín nhiệm người nộp thuế