Hiệu quả triển khai các ứng dụng quản lý hóa đơn điện tử

Tuy nhiên, một số người nộp thuế (NNT) lợi dụng sự thông thoáng của của cơ chế, chính sách đã thành lập DN không để sản xuất kinh doanh mà để thực hiện hành vi mua-bán hóa đơn khống thu lợi bất chính; một số DN có hoạt động sản xuất kinh doanh nhưng ý thức chấp hành pháp luật chưa cao đã tham gia hoạt động mua, sử dụng hóa đơn bất hợp pháp để kê khai khấu trừ thuế GTGT đầu vào, giảm số thuế phải nộp NSNN, tăng số thuế GTGT được hoàn, kê khai khống chi phí được trừ nhằm trốn thuế TNDN, gây thất thu cho NSNN. Các hành vi này đã ảnh hưởng xấu đến môi trường sản xuất kinh doanh, tạo sự cạnh tranh không bình đẳng, gây bức xúc trong xã hội, làm tăng khối lượng công việc và rủi ro cho công tác quản lý thuế của cơ quan thuế và các cơ quan chức năng. Mặc dù ngành Thuế và các cơ quan chức năng đã áp dụng nhiều biện pháp phòng, chống nhưng tình trạng này đã kéo dài qua nhiều năm, chưa được khắc phục triệt để.

Trước thực trạng trên, việc ngành Thuế triển khai áp dụng hóa đơn điện tử (HĐĐT) trên toàn quốc từ 1/7/2022 là một bước ngoặt có tính bản lề, tạo ra những cải cách sâu rộng và tác động to lớn đến công tác quản lý thuế. Việc áp dụng HĐĐT đã chấm dứt các vi phạm phổ biến trong việc sử dụng hóa đơn giấy đã tồn tại trong nhiều năm qua, như làm sai lệch giữa liên 1 và liên 2 hóa đơn; hay DN xuất hóa đơn bán hàng sau ngày cơ quan thuế ra thông báo DN bỏ địa chỉ kinh doanh… Từ thời điểm áp dụng HĐĐT đến nay, toàn bộ các HĐĐT mua vào, bán ra do NNT gửi đến cơ quan thuế được lưu trữ trên hệ thống HĐĐT, giúp cơ quan thuế phân tích hoạt động sản xuất kinh doanh của NNT, phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật về thuế để xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.

Trên cơ sở dữ liệu HĐĐT, ngành Thuế đã xây dựng và triển khai ứng dụng phân tích rủi ro tương ứng với từng nghiệp vụ quản lý thuế theo các bộ tiêu chí quản lý rủi ro khác nhau như: Phân tích rủi ro phục vụ công tác lập kế hoạch thanh tra, kiểm tra tại trụ sở NNT; Phân tích rủi ro hồ sơ khai thuế GTGT phục vụ công tác lập kế hoạch kiểm tra tại trụ sở cơ quan thuế; Phân tích rủi ro lập kế hoạch kiểm tra với NNT đã và đang sử dụng hóa đơn; Phân tích rủi ro lập kế hoạch phân loại hồ sơ hoàn thuế và kiểm tra sau hoàn thuế... Trong đó, trọng tâm là các ứng dụng phân tích dữ liệu HĐĐT để quản lý NNT, như ứng dụng phân tích rủi ro về quản lý, sử dụng HĐĐT của NNT; ứng dụng đối chiếu thông tin giữa dữ liệu hồ sơ khai thuế GTGT và dữ liệu HĐĐT, lập danh sách những NNT có sự sai lệch giữa số liệu trên tờ khai thuế và dữ liệu HĐĐT; ứng dụng xác định các DN có giá trị hàng hóa, dịch vụ bán ra cao hơn nhiều lần tổng giá trị hàng tồn kho và giá trị hàng hóa, dịch vụ mua vào để đưa NNT vào diện cảnh báo về việc xuất khống HĐĐT, tiến hành kiểm tra, thanh tra đối với NNT...

Căn cứ kết quả phân tích từ các ứng dụng quản lý HĐĐT trên, Tổng cục Thuế đã có văn bản yêu cầu thủ trưởng cơ quan thuế các cấp lập danh sách NNT có dấu hiệu rủi ro, thực hiện rà soát, đối chiếu với thực tế quản lý thuế tại địa phương, tập trung vào những NNT có các dấu hiệu rủi ro cao, như nộp thuế thấp hơn nhiều lần so với mức trung bình ngành nghề kinh doanh, tăng đột biến về doanh thu, không có tài sản kinh doanh, sử dụng số lượng lớn hóa đơn... Trên cơ sở đó, thực hiện giám sát trọng điểm NNT theo các nội dung: xác minh thực tế hoạt động của NNT; kiểm tra tại cơ quan thuế; thanh kiểm tra tại trụ sở NNT theo chuyên đề chống gian lận về hóa đơn...

Việc áp dụng công nghệ thông tin để phân tích dữ liệu HĐĐT đã giúp cơ quan thuế có thông tin cụ thể về các hoạt động sản xuất kinh doanh thực tế của NNT; nhận diện được NNT có dấu hiệu rủi ro cao về sử dụng HĐĐT để đưa ra cảnh báo; tiến hành kiểm tra xử lý các vi phạm của NNT hoặc chuyển cơ quan công an đối với trường hợp NNT thuộc diện rủi ro cao có dấu hiệu tội phạm để phối hợp điều tra, làm rõ hành vi vi phạm của NNT, góp phần phòng, chống việc sử dụng HĐĐT bất hợp pháp nhằm trốn thuế, gian lận thuế. Một số kết quả nổi bật trong năm 2024 như sau:

- Qua phân tích rủi ro đối với hàng triệu lượt NNT, cơ quan thuế đã yêu cầu hàng trăm NNT có rủi ro về sử dụng HĐĐT chuyển đổi hình thức sử dụng từ HĐĐT không có mã cơ quan thuế sang sử dụng HĐĐT có mã cơ quan thuế để giám sát các hoạt động sản xuất kinh doanh thực tế; đưa vào kế hoạch kiểm tra hàng ngàn NNT có rủi ro cao về quản lý, sử dụng HĐĐT.

- Từ kết quả rà soát các DN có chênh lệch số liệu giữa HĐĐT và tờ khai thuế GTGT, cơ quan thuế đã có thông báo yêu cầu các DN có chênh lệch kê khai tăng số thuế GTGT phải nộp và đôn đốc nộp thêm hàng tỷ đồng tiền thuế GTGT vào NSNN.

- Cơ quan thuế các cấp đã thực hiện rà soát, kiểm tra hàng chục ngàn NNT thuộc diện cảnh báo sử dụng HĐĐT, qua đó phát hiện hàng ngàn NNT có nguy cơ cao về việc bỏ trốn khỏi địa chỉ kinh doanh để kịp thời áp dụng các biện pháp nghiệp vụ ngăn chặn các hành vi gian lận HĐĐT, trốn thuế của NNT. Ngoài ra, cơ quan thuế cũng đã chuyển cơ quan công an điều tra hàng ngàn NNT có rủi ro cao về mua-bán HĐĐT bất hợp pháp trong đó điển hình là điều tra, khởi tố đối với 55 bị can đã thành lập 165 công ty “ma” để mua-bán trái phép hóa đơn GTGT với tổng giá trị ghi trên hóa đơn là hơn 13.000 tỷ đồng tại TP Hồ Chí Minh và một số tỉnh, TP khác.

Nhìn chung, các ứng dụng quản lý HĐĐT đã chứng tỏ là công cụ hữu hiệu hỗ trợ cơ quan thuế trong việc nắm bắt tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh thực tế của NNT; giúp phát hiện các vi phạm về quản lý, sử dụng hóa đơn của NNT ngay sau khi hành vi được thực hiện để kịp thời xử lý. Việc triển khai áp dụng các ứng dụng này đã giảm đáng kể thời gian và nguồn lực của cơ quan thuế nói riêng và của các cơ quan quản lý nhà nước nói chung trong việc phát hiện, ngăn chặn các hành vi gian lận thuế, trốn thuế của NNT, qua đó đã tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý thuế và quản lý nhà nước, tăng nguồn thu cho NSNN.

Trong thời gian tới, ngành Thuế tiếp tục nâng cấp ứng dụng phù hợp thực tế; áp dụng trí tuệ nhân tạo vào phân tích dữ liệu HĐĐT... nhằm nâng cao hiệu quả các ứng dụng quản lý HĐĐT. Các ứng dụng sau khi được hoàn thiện sẽ cho phép bao quát toàn bộ và phát hiện đầy đủ các hành vi trốn thuế, gian lận thuế để xử lý theo quy định của pháp luật, góp phần tạo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng, thuận tiện trên nền tảng tuân thủ pháp luật; giúp NNT giảm chi phí tuân thủ, đồng thời nâng cao khả năng cạnh tranh, thúc đẩy kinh tế phát triển.

Trương Đình Thông - Ban QLRR