 |
| Chủ tịch EC Von der Leyen đọc thông điệp EU |
Khi nhậm chức hồi tháng 12/2020, bà der Leyen đã không thể lường trước được rằng đại dịch viêm đường hô hấp cấp Covid-19 sẽ là thách thức quyết định đối với năm đầu tiên ở nhiệm sở của mình. Tuy nhiên, chính đại dịch đã chi phối bối cảnh chung và đem lại một môi trường khủng hoảng mà trong đó Liên minh châu Âu (EU) đôi khi lại cảm thấy đồng lòng nhất để có thể thúc đẩy sự tiến triển của các vấn đề chính trị và kinh tế.
Trong bản “thông điệp châu Âu” đầy tham vọng, bà der Leyen đã vạch ra một “Thỏa thuận Xanh”, trong đó có một mục tiêu của EU nhằm cắt giảm ít nhất 55% sự phát thải khí đốt gây hiệu ứng nhà kính từ nay đến năm 2030 (tăng so với mục tiêu đặt ra hiện nay là 40%) và đến năm 2050 hướng tới mục tiêu còn 0. Điều này sẽ đòi hỏi những khoản đầu tư khổng lồ vào các lĩnh vực giao thông, công nghiệp nặng và năng lượng, nơi các hoạt động kinh doanh cũng sẽ phải gánh các chi phí cao hơn theo các kế hoạch chỉnh đốn các thị trường CO2 của EU.
Bên cạnh đó, bà der Leyen cũng muốn nhiệm kỳ Chủ tịch của mình phải là một bước ngoặt lịch sử, trong đó một thành tựu lớn nhất từ trước đến nay: bà là một nhân vật then chốt nỗ lực thuyết phục các lãnh đạo EU nhất trí để lần đầu tiên trao cho EU quyền huy động các khoản đóng góp cho vay để tài trợ cho kế hoạch phục hồi thời hậu Covid-19 trị giá 750 tỷ euro (885 tỷ USD). Tuy nhiên, thành tựu to lớn này, cùng với một "Thỏa thuận Xanh" đầy tham vọng, có thể không phải là những thành tích duy nhất. Một thành tựu tiềm năng khác là thỏa thuận thương mại Anh-EU thời hậu Brexit, vốn chưa được nhất trí. Bà Von der Leyen tin tưởng rằng năm 2021 sẽ là một năm quyết định đối với những tham vọng và cơ hội hành động của khối gồm hơn 400 triệu người này. Nếu không, theo bà, mọi thứ sẽ chỉ càng đình trệ hơn, giống như tình trạng đã chi phối các hoạt động của EU suốt từ giai đoạn khủng hoảng tài chính toàn cầu.
Ngoài những cơ hội trước mắt, cũng có những "cơn bão" tiềm tàng, có thể là xuất phát từ nghĩa dân túy ngày càng phát triển. Những năm gần đây, xuất hiện ngày càng nhiều thách thức từ bên trong và bên ngoài chưa từng thấy trong kỷ nguyên hậu chiến. Trong nội bộ, một tư tưởng dân tộc chủ nghĩa chống EU đang phát triển trên khắp châu lục. Brexit là một điển hình của xu thế này, song điều đó không có nghĩa là vấn đề chỉ giới hạn ở trong nước Anh. Thực vậy, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã thừa nhận hồi năm 2018 rằng ngay cả Pháp, cùng với Đức, hai đầu máy truyền thống của sự liên kết EU, cũng có nguy cơ ủng hộ việc rời khỏi EU nếu đưa ra một sự lựa chọn tương tự như cuộc trưng cầu ý dân năm 2016 ở Anh.
Trên bình diện quốc tế xuất hiện một thực trạng địa chính trị mới: sự bất ổn tại Trung Đông đặt ra các vấn đề về di cư ảnh hưởng lớn đến châu Âu, và sự khó lường từ Washington, trong đó Tổng thống Donald Trump đang kêu gọi có thêm nhiều Brexit nữa trên khắp châu lục. Một trong số những đường lối rõ rệt mà bà Chủ tịch EC đã sử dụng để đối phó với môi trường phức tạp này là tập trung vào các mối quan hệ với các thị trường mới nổi quan trọng, đặc biệt là châu Phi, nơi đã trở thành một ưu tiên trong chính sách với nước ngoài của bà. Tuy nhiên, ngoài lục địa này, những người khổng lồ châu Á như Ấn Độ và Trung Quốc cũng rất quan trọng.
Bài phát biểu của bà Von der Leyen đã chỉ rõ rằng những quyết định trong năm nay và năm tới sẽ giúp xác định những đặc tính chính trị và kinh tế dài hạn của EU khi đối diện với hàng loạt thách thức và cơ hội. Khi giông bão lại sắp ập tới, bà cho rằng lúc này chính là thời điểm để EU đoàn kết và cùng nhau bước trên một con đường mới.
Vĩnh Hà
