Đang lập “BOT” tâm linh?

Mùa lễ hội năm 2018, khi người dân đến với lễ hội Yên Tử phải mua vé. Ảnh: ST.

Phí chồng phí

Sau 10 năm tạm dừng, mùa lễ hội năm 2018, tỉnh Quảng Ninh đã thu phí người dân khi đến với danh lam thắng cảnh Yên Tử với mức giá 40.000/người lớn và 20.000/trẻ em. Từ nhiều năm nay, UBND huyện Mỹ Đức (Hà Nội) cũng thực hiện thu phí danh lam thắng cảnh đối với du khách tham gia lễ hội chùa Hương. Đặc biệt, bắt đầu từ năm 2017, UBND huyện Mỹ Đức đã nâng mức phí tham quan danh lam thắng cảnh chùa Hương từ 49.000 đồng/người lên 80.000 đồng/người. Song song với đó, tại một số chùa và khu di tích cũng thu phí tham quan của người dân, cụ thể: Di tích cổ Loa, Đền Quán Thánh, chùa Thầy, chùa Tây Phương thu phí 10.000 đồng/người…

Tuy nhiên, đa số người dân đến với danh lam thắng cảnh chùa Hương và Yên Tử… đều với mục đích hành hương về đất Phật nhưng lại phải nộp phí. Anh Lê Doãn Hưng (Hà Nội) chia sẻ: Năm 2018 là năm đầu tiên tỉnh Bắc Giang mở lễ hội Tây Yên Tử (huyện Sơn Động) để người dân có thể sang Đông Yên Tử (Quảng Ninh)- nơi có chùa Đồng để lễ Phật. Tuy nhiên, hàng trăm khách hành hương từ Tây Yên Tử sang Đông Yên Tử rất bức xúc khi bị chặn lại để thu phí. “Nếu du khách nào không nộp phí thì không thể sang Đông Yên Tử để lễ Phật. Phải chăng tỉnh Quảng Ninh có luật khác hay Yên Tử của riêng ai?”, anh Hưng đặt câu hỏi.

Một số người bức xúc cho rằng việc thu phí là không hợp lý, bởi đi lễ chùa cũng phải nộp phí thì mất hết ý nghĩa. Bà Nguyễn Thị Lan (73 tuổi, quê ở Thái Bình) nói: “Mọi người dân đều có quyền tự do đi lễ chùa. Việc xây dựng tu bổ chùa phải bằng tiền công đức, việc thu phí ở đây là không hợp lý. Nếu tiếp tục thu phí chúng tôi sẽ không công đức nữa”. Theo bà Lan, nhiều người không leo lên đến chùa Đồng (nơi cao nhất trong hành trình) mà chỉ đi ngang chừng rồi quay xuống nên việc thu phí với mức giá 40.000 đồng/người lớn là quá cao.

Ông Giáp Văn Phúc (59 tuổi, quê Bắc Giang) cho biết, đầu năm người dân đi lễ chùa để cầu phúc, cầu an mà lại mất tiền thì năm sau ông sẽ không đến Yên Tử. “Khi đến Yên Tử chúng tôi mất rất nhiều khoản phí như: Gửi xe, phí cáp treo, xe điện, phí tham quan,… như vậy là phí chồng phí. Trong đó, chúng tôi bức xúc nhất là phí tham quan vì quá đắt và không hợp lý”, ông Phúc nói.

Trước thực trạng này, GS Hoàng Chương, Tổng Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc Việt Nam nêu quan điểm: “Đã là lễ hội đều mang yếu tố văn hóa tâm linh, đặc biệt khi người dân đến với chùa Hương và Yên tử với mục đích lễ Phật thì hà cớ gì lại biến thành buôn bán”. Theo GS Chương, khi thu phí người dân đến lễ hội để lễ Phật là đưa yếu tố thương mại hóa vào yếu tố tâm linh và giảm đi tính thiêng liêng. Bởi lễ hội là hoạt động văn hóa mang yếu tố tâm linh, người dân đến lễ hội để nhớ lại truyền thống dân tộc, truyền thống cha ông và để cầu bình an, hạnh phúc.

Thu phí để tôn tạo?

Khi thực hiện thu phí tại một số đền, chùa, lễ hội… ban tổ chức lễ hội đều đưa ra lý do để có kinh phí tôn tạo danh lam thắng cảnh. Lý giải cho việc thu phí tham quan danh lam thắng cảnh Khu di tích quốc gia đặc biệt Yên Tử, ông Trần Văn Lâm, Bí thư TP Uông Bí (Quảng Ninh) cho biết, trước đây Quảng Ninh từng thu phí tham quan Yên Tử và dừng từ năm 2007. Từ nhiều năm nay, ngân sách nhà nước phải bỏ ra những khoản lớn để đầu tư, tôn tạo, nâng cấp hạ tầng cơ sở và nuôi bộ máy Ban quản lý Di tích và rừng quốc gia Yên Tử. Việc thu phí trở lại cũng nhằm một phần giảm gánh nặng cho ngân sách.

Trước sự việc này, ngày 12/12/2017 Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Quảng Ninh đã gửi công văn góp ý tới Hội đồng nhân dân tỉnh Quảng Ninh về việc thu vé vãn cảnh Yên Tử Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Quảng Ninh, cho rằng: “Các tín đồ Phật tử là những người thường xuyên công đức để góp phần tôn tạo, xây dựng Yên Tử được như ngày hôm nay, nên việc thu phí là chưa hợp lý. Nếu bán vé cho mọi người về Yên Tử để lễ Phật, bày tỏ đức tin tôn giáo, tín ngưỡng của mình, sẽ tạo nên sự bức xúc và cả sự xúc phạm không cần thiết. Và sẽ là nguyên nhân để mọi người không quay lại Yên Tử. Nếu bán vé thu phí chỉ được 40 nghìn đồng/người, ngược lại một người không quay lại Yên Tử sẽ mất ít nhất 300 nghìn đồng”. Ngoài ra, Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Quảng Ninh cho rằng: “Bán vé vãn cảnh Yên Tử thực chất là bán vé vào chùa Yên Tử“.

GS Hoàng Chương cũng khẳng định: “Theo tôi biết, đó là cái cớ để một số đơn vị thu phí của nhân dân khi tham gia lễ hội. Bởi thông thường các lễ hội sẽ thu được một khoản tiền công đức của nhân dân và phật tử rất cao. Từ đó, ban tổ chức lễ hội và địa phương sẽ sử dụng tiền công đức của nhân dân để tôn tạo danh lam thắng cảnh, chùa, đền... Khi người dân đến với lễ hội hãy để họ tự nguyện công đức mới là thiêng liêng, không nên bán vé”.

GS Chương nhận định: “Hàng năm, ban tổ chức lễ hội đều phải bỏ ra một khoản kinh phí để tổ chức lễ hội, tuy nhiên, những tốn kém đó để phục vụ nhân dân thì Nhà nước và nhân dân cùng làm. Có nghĩa là khi thực hiện xã hội hóa lễ hội cần vận dụng cách khác như kêu gọi các cơ quan tổ chức cùng đóng góp. Bên cạnh đó, ban tổ chức lễ hội có thể thu tiền từ các dịch vụ phục vụ lễ hội như: Dịch vụ chèo đò ở lễ hội chùa Hương, mở các cửa hàng bán các mặt hàng phục vụ người dân tham gia lễ hội... Các cơ quan chức năng nên hạn chế việc thu phí của người dân khi tham gia các hoạt động văn hóa mang yếu tố tâm linh”.

Đồng quan điểm, ông Phạm Quốc Duyệt, nguyên cán bộ ngành văn hóa, Hội viên hội văn học nghệ thuật Quảng Ninh cho rằng, Yên Tử là nơi tâm linh lớn nhất Quảng Ninh nên việc thu phí ở đây là không hợp lý. Người dân khi đi lễ chùa thường có tiền công đức, đây là nguồn tiền dùng để tu bổ di tích. “Du khách đến vịnh Hạ Long là để du lịch, còn đến Yên Tử bằng cái tâm và để cầu nguyện”, ông Duyệt nói.