Xuất khẩu thủy sản 2011: Theo hướng phát triển bền vững

Năm 2010, XK thủy sản của Việt Nam đạt trên 4,9 tỉ USD, tăng 17,6% so với năm ngoái, trong đó hai mặt hàng chủ lực là tôm và cá tra đều vượt khỏi ngưỡng giá trị 1 tỉ USD (mặt hàng tôm lần đầu tiên đạt hơn 2 tỉ USD). Để đạt được con số ấn tượng này, các DN XK thủy sản phải vượt qua trở ngại đến từ nhiều phía.

Tình trạng thiếu tôm nguyên liệu cho chế biến từ khoảng quý III-2010 do tôm nuôi bị chết nhiều ở một số địa phương; hiện tượng tôm nhiễm tạp chất, dư lượng hóa chất, kháng sinh, dẫn đến một số thị trường NK tăng cường các biện pháp kiểm soát, tạo nhiều sức ép lên các DN chế biến vốn đã và đang phải đối phó với sự cạnh tranh gay gắt.

Các DN XK cá tra cũng phải đối mặt với tình trạng thiếu nguyên liệu chế biến, bởi vì nông dân nuôi cá tra không còn vốn hoặc “e dè” vì giá cả. Đặc biệt, Bộ Thương mại Mỹ vừa có quyết định chính thức về việc nâng mức thuế chống bán phá giá đối với cá tra Việt Nam lên 130% có hiệu lực từ tháng 3-2011. Đây là nỗi lo lớn nhất của nhiều DN XK thủy sản hiện nay vì sản lượng XK cá tra sang thị trường Mỹ sẽ giảm mạnh sau khi quyết định này có hiệu lực. Mặc dù sản lượng đạt cao song kim ngạch XK mặt hàng này năm 2010 chỉ đạt khoảng 1,39 tỉ USD, không đạt được mức 1,5 tỉ USD như kế hoạch từ đầu năm.

Theo nhận định của Hiệp hội Chế biến và XK thủy sản Việt Nam (VASEP), năm 2011 nguyên liệu ngành thủy sản thiếu nghiêm trọng đặc biệt là tôm, cá tra, cá ngừ. Căn cứ trên tình hình nuôi trồng thủy sản của các tỉnh Đồng bằng Sông Cửu Long và tình hình thiếu nguyên liệu nên cá tra chỉ đặt mục tiêu XK khoảng 1 triệu tấn với giá trị thu về khoảng 1 tỉ USD, giảm khoảng 400 triệu USD so với năm 2010.

Ông Nguyễn Hữu Dũng- Phó Chủ tịch VASEP cho biết: Năm nay XK thủy sản sẽ có “bước lùi chiến lược”, chuyển từ “phát triển” sang “phát triển bền vững” với hai lĩnh vực chính là tôm và cá tra. Ông Dũng lí giải: Thời kì “xuất tấn”, “xuất tỉ” đã qua, cá tra Việt Nam sẽ phải đi theo hướng thay đổi về chất và tìm ra những thị trường trọng điểm để đem lại hiệu quả cao trong XK; biến việc thiếu nguyên liệu thành động lực kích thích DN đi sâu vào chất lượng để tăng giá. Nếu hàng của mình năm nào cũng cao hơn năm sau thì chắc chắn cái giá người ta trả cho mình chỉ là “giá bèo” bởi hàng thừa, cung-cầu sẽ đẩy giá xuống chưa nói đến việc cạnh tranh với nhiều thị trường khác.

Thực tế cho thấy những tháng cuối năm 2010, khi VASEP công bố thiếu cá nguyên liệu, lập tức giá XK sang các thị trường châu Âu, châu Á, Mỹ… tăng mạnh. Như vậy, chỉ tiêu là một lẽ nhưng quan trọng hơn cần phải chú trọng đến hiệu quả, đảm bảo người nuôi có lãi.

Năm 2011, khó khăn lớn nhất đối với ngành thủy sản là vốn. Để tạo thuận lợi cho sản xuất và XK thủy sản ông Dũng nêu ra kiến nghị: Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ về lãi suất; ngân hàng cần cho vay vốn theo năng lực làm hàng giá trị gia tăng để nới lỏng các điều kiện vay vốn. Do các ngân hàng hạn chế cho vay nên người dân dù muốn nuôi cá hoặc DN muốn mở rộng vùng nguyên liệu cũng không làm được.

Bên cạnh đó, công tác xúc tiến thương mại cần phải được đổi mới. “Thay bằng việc đưa DN đi tham gia hội chợ, các chương trình xúc tiến thương mại cần phải đưa truyền thông nước ngoài, DN nước ngoài vào Việt Nam xem chúng ta sản xuất con cá tra như thế nào, để họ có cảm tình với cá tra Việt Nam. Chúng ta trách nước ngoài bêu xấu cá tra Việt Nam nhưng nhìn lại thì truyền thông của nước ta rất yếu”-ông Dũng nói.

Phan Thu