Nhức nhối thuốc lá lậu

Trên 160.000 bao thuốc lá lậu, trị giá trên 2,4 tỷ đồng đã được lực lượng chức năng của Đồng Tháp tiêu hủy trong tháng 4/2023.

Xé lẻ vận chuyển, bán lén lút

Tại Hội nghị đánh giá công tác phối hợp với các hiệp hội ngành hàng do Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia tổ chức ngày 21/11/2023, Tổng Thư ký Hiệp hội thuốc lá Việt Nam Nguyễn Triết cho biết, thời gian qua, các lực lượng chức năng trên tuyến đầu đã nỗ lực đấu tranh phòng, chống nạn buôn lậu thuốc lá. Kết quả tích cực của lực lượng chức năng, cùng với việc đẩy mạnh tuyên truyền rộng rãi đến người dân tại các “điểm nóng” buôn lậu và việc tăng nặng mức xử phạt, đây là điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp sản xuất thuốc lá hợp pháp trong nước có thể chiếm lĩnh thị phần từ thuốc lá lậu, qua đó tăng đóng góp cho nguồn thu ngân sách nhà nước cũng như đóng góp cho công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu thuốc lá.

Qua công tác đấu tranh của lực lượng chức năng cho thấy, trên biển, sông, rạch, các đối tượng thường sử dụng ghe tàu đánh bắt cá, tàu chở hàng, xuồng cao tốc để vận chuyển thuốc lá lậu. Trên tuyến biên giới đường bộ, thuốc lá lậu được xé lẻ, lợi dụng đêm tối, rạng sáng, được thuê mang vác qua biên giới, sau đó dùng xe máy vận chuyển hoặc giấu bên trong hàng hóa hợp pháp, giấu trên các xe tải, xe khách, xe ô tô loại 4-7 chỗ... vận chuyển vào nội địa tiêu thụ. Các đối tượng còn cố tình khai sai tên hàng, giấu thuốc lá lậu trong hàng hóa đã khai báo hải quan để vận chuyển trái phép qua biên giới. Đáng lo ngại, một số loại thuốc lá mang nhãn hiệu nổi tiếng bị làm giả từ Campuchia và đưa về Việt Nam tiêu thụ, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng, kinh doanh của doanh nghiệp trong nước và thất thu thuế.

Ở trong nội địa, tình trạng bày bán công khai thuốc lá điếu nhập lậu tuy có thuyên giảm nhưng vẫn còn diễn ra. Các điểm kinh doanh thường chia nhỏ lượng hàng và giấu tại các hộ, cửa hàng tạp hóa, cà phê, để chung với thuốc lá sản xuất trong nước... khi có người hỏi mua sẽ mang ra bán.

Ông Nguyễn Triết cho rằng, thuốc lá lậu một mặt làm thất thu hàng nghìn tỷ đồng cho ngân sách nhà nước mỗi năm và số tiền này vẫn sẽ tiếp tục tăng lên nếu thuốc lá nhập lậu không được kiểm soát. Mặt khác, thuốc lá lậu không tuân thủ in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh, cũng không bị giới hạn về nồng độ tar (hàm lượng tối đa nhựa thuốc lá), nicotine trong khói thuốc, không chịu bất kỳ sự quản lý nào về chất lượng cũng như hình thức bao bì sản phẩm. Hai yếu tố nêu trên đã tạo nên lợi thế cạnh tranh rất lớn cho các sản phẩm thuốc lá lậu so với thuốc lá sản xuất hợp pháp trong nước. Ngoài ra, thuốc lá lậu gia tăng sẽ làm ảnh hưởng đến các doanh nghiệp sản xuất trong nước, người lao động mất việc làm và vì sản lượng thuốc lá hợp pháp giảm.

Bên cạnh thuốc lá điếu truyền thống, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng...) mặc dù chưa có khung pháp luật quản lý nhưng đã và đang thâm nhập vào thị trường Việt Nam bằng nhiều con đường khác nhau (xách tay, tiểu ngạch, nhập lậu...) và được bày bán tràn lan, có xu hướng gia tăng nhanh chóng.

Có thể thấy, dù không có cơ chế quản lý, thuốc lá thế hệ mới vẫn xuất hiện do nhu cầu tiêu dùng và ngày càng phát triển. Các sản phẩm này cũng không được kiểm soát về thành phần, chất lượng, tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ đối với sức khỏe và an toàn cho người sử dụng.

Tăng cường kiểm tra thường xuyên, đột xuất

Thực trạng trên cho thấy, công cuộc đấu tranh với thuốc lá lậu, thuốc lá giả còn hết sức gian nan, phức tạp, dài hơi và cần tăng cường mạnh mẽ hơn nữa các giải pháp chống buôn lậu, gian lận thương mại đối với mặt hàng thuốc lá.

Mỗi năm, lực lượng chức năng cả nước đã bắt giữ hơn 10.000 vụ vi phạm, tịch thu trên dưới 8 triệu bao thuốc lá nhập lậu. Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đáng khích lệ trong công cuộc đấu tranh, phòng, chống thuốc lá lậu, cũng cần nhìn nhận thực tế hoạt động buôn lậu thuốc lá vẫn đã và đang diễn biến hết sức phức tạp, ngày càng trở nên tinh vi, khó kiểm soát, khó đối phó.

Để tăng cường hiệu quả đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại đối với mặt hàng thuốc lá, Hiệp hội Thuốc Việt Nam đề xuất các lực lượng chức năng nơi tuyến đầu như Biên phòng, Hải quan, Công an tăng cường các hoạt động kiểm tra, kiểm soát, đấu tranh phòng, chống buôn lậu trên các tuyến biên giới. Ở trong nội địa, lực lượng Quản lý thị trường bên cạnh các đợt cao điểm kiểm tra điểm bán thuốc lá, coi đây là công việc thường xuyên, đột xuất.

“Về chính sách thuế đối với sản phẩm thuốc lá, trước khi có sự điều chỉnh, các cơ quan chức năng cần xem xét hết sức kỹ lưỡng, thận trọng, có đánh giá toàn diện tác động kinh tế, xã hội và đặc biệt cân nhắc thấu đáo đến điều kiện kinh doanh của doanh nghiệp đang hoạt động trong ngành thuốc lá, có tính công bằng giữa các phân khúc sản phẩm nhằm tạo môi trường kinh doanh lành mạnh, điều kiện phát triển đồng đều giữa các doanh nghiệp, tránh tạo nên những bất lợi ngày càng lớn giữa các sản phẩm thuốc lá sản xuất hợp pháp trong nước và thuốc lá lậu”, ông Nguyễn Triết chia sẻ thêm.