Làm gì để “phá băng” sức ỳ trong cổ phần hóa, thoái vốn? - Bài 3: Cổ phần hóa nhìn từ TP Hồ Chí Minh

	Bài 2: Thoái vốn, cổ phần hóa EVN: Vướng vì quá "lắm mối" tham gia
	Bài 1: Nhiều hệ lụy nếu tiếp tục chậm cổ phần hóa, thoái vốn DNNN

Cholimex đã cổ phần hóa và chính thức chuyển đổi thành công ty cổ phần từ ngày 15/7/2016 nhưng đến nay vẫn chưa thể hoàn tất việc quyết toán chuyển thể DN "do tồn tại một số khó khăn chưa được UBND TPHCM hướng dẫn thực hiện theo đặc thù”. Ảnh S.T.

Tăng nguồn thu ngân sách từ cổ phần hóa

TPHCM được đánh giá là địa phương triển khai rất sớm các quy định liên quan tới sắp xếp, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước (DNNN), thành lập Ban chỉ đạo cổ phần hóa của 40/40 DN có 100% vốn nhà nước trực thuộc, ban hành quyết định cổ phần hóa và lựa chọn thời điểm xác định giá trị cho 37/40 DN… Ông Lê Thanh Liêm, Phó Chủ tịch Thường trực UBND TPHCM cho biết, trong những năm qua, công tác cơ cấu lại, sắp xếp, đổi mới, cổ phần hóa DNNN, thoái vốn đã đạt nhiều kết quả tích cực.

Từ năm 2013 đến 2016, TPHCM đã cổ phần hóa 32 DN, tổng quy mô vốn nhà nước được xác định lại tại các DN thực hiện cổ phần hóa đạt 9.338,070 tỷ đồng, bằng 196,76%, tăng 1,96 lần so với tổng giá trị phần vốn nhà nước trước khi xác định lại. Giai đoạn 2014-2018, thành phố đã thực hiện thoái vốn nhà nước tại nhiều DN, thu về được 5.238,24 tỷ đồng, tăng 1,65 lần so với phần vốn nhà nước bán ra, đồng thời tổ chức sắp xếp lại bằng các hình thức giải thể, phá sản, bán DN tại 13/25 DN… Những kết quả trên đã góp phần làm tăng nguồn thu cho ngân sách thành phố giai đoạn 2011-2017, bình quân nộp ngân sách nhà nước hàng năm gần 11 nghìn tỷ đồng.

Bên cạnh những kết quả đạt được, ông Lê Thanh Liêm cũng thừa nhận, việc cổ phần hóa DNNN của thành phố còn một số tồn tại, hạn chế như chưa thực hiện đúng tiến độ lộ trình cổ phần hóa DNNN giai đoạn 2016-2020 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Một vài trường hợp xác định lại giá trị để cổ phần hóa DN chưa tính đúng, tính đủ tài sản. Việc thực hiện Đề án tái cơ cấu được phê duyệt tại một số DN chưa có sự tập trung cao vào các ngành, lĩnh vực sản xuất kinh doanh chính, có trường hợp doanh thu từ việc đầu tư ra ngoài DN chiếm tỷ lệ lớn, lợi nhuận của DN chủ yếu từ nguồn thu tài chính.

Bên cạnh đó, một số trường hợp xử lý các khoản đầu tư thua lỗ, sắp xếp giải thể, phá sản các doanh nghiệp không hiệu quả kéo dài; công tác quyết toán chuyển thể giai đoạn DNNN còn chậm; việc đăng ký giao dịch và niêm yết trên thị trường chứng khoán còn khó khăn, vì vậy tính công khai, minh bạch còn hạn chế...

Khó chồng khó

Lý giải nguyên nhân TPHCM “lỡ hẹn” ảnh hưởng tới tiến độ cổ phần hóa của cả nước, ông Lê Thanh Liêm chỉ rõ, những tồn tại trên là do DN cổ phần hóa, thoái vốn trong giai đoạn này là những DN có quy mô lớn, phức tạp về tài chính; quản lý, sử dụng nhiều vị trí nhà, đất và nhiều hoạt động liên doanh, liên kết bằng quyền sử dụng đất. Đồng thời, nhiều DN tính chất hoạt động liên quan đến mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội và phục vụ cho nhiệm vụ chính trị, công ích của thành phố; năng lực đơn vị tư vấn định giá được lựa chọn có trường hợp chưa đáp ứng được yêu cầu.

Mặt khác, một số quy định về cổ phần hóa, thoái vốn được ban hành theo hướng chặt chẽ hơn, thời gian thực hiện dài, nhất là về đất đai, công tác xác định giá trị doanh nghiệp để đảm bảo tối đa lợi ích của nhà nước và phải thực hiện quy trình lại từ đầu. Tuy nhiên, nguyên nhân chủ quan khiến lộ trình cổ phần hóa DN của TPHCM ì ạch là do một số sở, ngành, DN chưa tích cực, chủ động trong việc triển khai nhiệm vụ, còn tâm lý e ngại, chờ đợi chỉ đạo, không chủ động tham mưu đề xuất xử lý hoặc giải quyết các vấn đề vướng mắc liên quan đến chức năng, nhiệm vụ được giao.

Theo Ban Đổi mới quản lý DN TPHCM, ngoài 39 DN phải cổ phần hóa hiện đang bị chậm tiến độ, TPHCM còn 15 công ty con trực thuộc DNNN cần phải cổ phần hóa. Theo kế hoạch, 9 DN trong số này phải cổ phần hóa. Như vậy, TPHCM có tổng cộng 48 DN phải cổ phần hóa trong giai đoạn năm 2019-2020.

Trước nhiệm vụ cấp bách đặt ra, UBND TPHCM đã ký chỉ thị tăng cường chỉ đạo, đẩy mạnh công tác cơ cấu lại, sắp xếp, đổi mới, cổ phần hóa và thoái vốn nhà nước tại DN. Theo đó, UBND TPHCM chỉ đạo phân công nhiệm vụ của giám đốc sở, ngành chức năng, chủ tịch UBND quận - huyện và hội đồng thành viên các doanh nghiệp nhà nước trực thuộc UBND TPHCM; các đơn vị phải tập trung hoàn thành việc xây dựng, thẩm định và trình UBND TPHCM quyết định phê duyệt phương án cơ cấu lại các DNNN trực thuộc UBND TPHCM theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, làm cơ sở để các đơn vị, DN tổ chức triển khai thực hiện.

Về phía DN, đại diện lãnh đạo Tổng Công ty Du lịch Sài Gòn (Saigontourist) cho biết, DN sẽ triển khai theo chỉ đạo của Thủ tướng và tiến trình mà UBND TPHCM đề ra. Thực tế, theo kế hoạch trước đó, Saigontourist sẽ được cổ phần hóa trong năm 2018 và trong giai đoạn đầu, 35% cổ phần nhà nước tại đây sẽ được bán. DN đã tiến hành nhiều công việc liên quan như xác định giá trị DN, xác định các tiêu chí để lựa chọn cổ đông chiến lược, đào tạo nguồn nhân lực... để chuẩn bị cho chiến lược phát triển sau cổ phần hóa. Tuy nhiên sau đó, tiến trình cổ phần hóa tại Saigontourist bị tạm dừng lại bởi việc định giá tài sản. Saigontourist cũng đã kiến nghị TPHCM sớm ban hành quyết định giao tài sản để cổ phần hóa.

Với vai trò là DN đã cổ phần hóa xong nhưng vẫn đang bị “mắc kẹt” ở chặng đường cuối của hành trình cổ phần hóa và thoái vốn, ông Huỳnh An Trung, Tổng giám đốc Công ty CP xuất nhập khẩu và đầu tư Chợ Lớn (Cholimex) cho biết, mặc dù Cholimex đã cổ phần hóa và chính thức chuyển đổi thành công ty cổ phần từ ngày 15/7/2016 nhưng đến nay vẫn chưa thể hoàn tất việc quyết toán chuyển thể DN "do tồn tại một số khó khăn chưa được UBND TPHCM hướng dẫn thực hiện theo đặc thù".

Cụ thể, Cholimex chưa được hướng dẫn phương pháp xác định vốn đầu tư tài chính dài hạn tại các DN; thủ tục pháp lý, chi phí về đất, công tác đền bù giải tỏa của các dự án đầu tư tại KCN Vĩnh Lộc cũng như cách xác định chi phí tương ứng với doanh thu nhận trước (tiền cho khách hàng thuê đất dài hạn) của Công ty TNHH MTV KCN Vĩnh Lộc (công ty con của Cholimex). Việc kéo dài thời gian làm thủ tục quyết toán chuyển thể DN đã cản trở sự phát triển của Công ty Cholimex.

"Đã 3 năm nhưng vẫn chưa thể quyết toán xem phần vốn nhà nước còn trong công ty bao nhiêu. Chưa quyết toán thì chúng tôi chưa thể đưa vốn vào sử dụng hay đầu tư gì được và không thể chuyển mình, tham gia thị trường và phát triển đúng theo mô hình công ty cổ phần”, ông Trung bày tỏ.

Cùng cảnh ngộ, hiện TPHCM có nhiều DN cổ phần hoá từ rất lâu nhưng vẫn chưa thể quyết toán gây khó khăn cho hoạt động của DN cũng như nhà đầu tư.