Đô thị chơi vơi

Theo nghiên cứu của Climate Central, một tổ chức khoa học có trụ sở tại New Jersey (Mỹ), cứ đà này, vào năm 2050 - 30 năm nữa thôi - khi thủy triều lên, phần lớn diện tích của TPHCM sẽ ở dưới nước. Tính chung, cả khu vực Nam bộ với 20 triệu dân sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề của tình trạng này. Ở phía Bắc, các tỉnh ven và gần biển như Hải Phòng, Hải Dương, Bắc Ninh, Bắc Giang, Thái Bình, Nam Định, Ninh Bình, Thanh Hoá, Hà Tĩnh cũng đều có nguy cơ mất một phần lớn diện tích do nước biển dâng. Trong đó, Hải Phòng, Hải Dương, Thái Bình có khả năng nằm ở dưới nước hoàn toàn.

Tất nhiên, nỗi lo cũng không phải của riêng Việt Nam. Nhiều trung tâm kinh tế ven biển lớn như Bangkok, Thượng Hải, Mumbai cũng đối diện với nguy cơ tương tự.

Thực ra, năm 2007, tức là cách đây 12 năm, Ngân hàng Thế giới cũng đã đưa ra cảnh báo về kịch bản buồn bã này đối với đô thị đông dân nhất và đang đóng góp tỷ lệ GDP lớn nhất cả nước. Nhưng dự báo mới kể trên còn khắc nghiệt hơn. Trong khi các dự đoán trước đây dựa vào mốc cao độ của các quốc gia để đo mức độ lún thì gần đây, các nhà khoa học phát hiện ra rằng, chính các mốc cao độ cũng lún, nên cho kết quả không chính xác. Cách đo mới sử dụng ánh sáng và đo nhiều góc khác nhau để điều chỉnh sai số.

Nói cách khác là không chỉ nước dâng lên, mà đô thị còn tự lún xuống nữa. Nếu như nước dâng chủ yếu là do biến đổi khí hậu, thì nguyên nhân gây lún là mật độ xây dựng ngày càng nhiều. Việc khai thác cát và nước ngầm bừa bãi cũng là “thủ phạm” đẩy nhanh quá trình lún.

Chưa hết. Nguồn phù sa bồi đắp cho ĐBSCL nói chung và các đô thị trong vùng này nói riêng bị các đập thủy điện ở đầu nguồn giữ lại. Dòng nước đói phù sa này tiếp tục khoét vào hai bên bờ sông, gây ra hiện tượng sạt lở đất.

Và như thế, chắc chắn là cần nhiều giải pháp đồng bộ mới có thể cứu nguy cho các đô thị. Để giải quyết vấn đề “mất đất”, trước hết là kiểm soát khai thác cát, khai thác nước ngầm bằng cách tiết giảm nhu cầu; nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên. Đối với vùng ĐBSCL, cần chuyển hướng nền nông nghiệp từ thâm canh, chạy theo số lượng, sang tập trung vào chất lượng và giá trị. Đồng thời, cần tổ chức lại dân cư, triển khai nhanh các công trình thích ứng với biến đổi khí hậu.

Với tình trạng nước dâng, Việt Nam tuy không thể tự mình giải quyết được (nước ta mới chiếm khoảng 0,57% tổng lượng phát thải của thế giới), thế nhưng nếu không sớm nhận thức rõ đây là một vấn đề bức thiết để xây dựng khung chính sách toàn diện hướng đến giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu thì 30 năm nữa phỏng có còn xa?!