Chớp cơ hội từ các FTA để tham gia sâu vào chuỗi cung ứng

FTA chắp cánh mở rộng thị trường xuất khẩu. Ảnh: N.T

Rộng cửa xuất khẩu

Theo đánh giá của Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương), năm 2023, việc kết thúc đàm phán FTA với Israel và ký biên bản kết thúc đàm phán có điều kiện với UAE đã mở ra cánh cửa vào thị trường các nước Trung Đông với quy mô GDP khoảng 2.000 tỷ USD.

Tính đến thời điểm hiện tại, Việt Nam đã ký kết thành công 16 FTA, đưa Việt Nam trở thành một trong những nền kinh tế có độ mở lớn và có quan hệ thương mại trong khu vực mậu dịch tự do với hơn 60 nền kinh tế.

Bên cạnh đó, việc triển khai các FTA đã ký kết đã và đang mở rộng cánh cửa thị trường cho hàng hóa xuất khẩu, là cơ hội để Việt Nam kết nối và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị và mạng lưới sản xuất toàn cầu.

Đơn cử như đối với CPTPP, tỷ lệ sử dụng Giấy chứng nhận xuất xứ CPTPP (C/O CPTPP) của hầu hết các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam tiếp tục tăng trưởng tích cực và tăng đáng kể so với các năm trước. Chẳng hạn như: gạo tăng trên 2.503%, sắn và các sản phẩm từ sắn tăng trên 3.648%, máy móc, thiết bị, dụng cụ và phụ tùng khác tăng 134,68%, hóa chất và sản phẩm hóa chất tăng 66,96%.

Hay trong thực thi Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Vương quốc Anh và Bắc Ailen (UKVFTA), ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên cho biết, năm 2021-một năm sau khi UKVFTA có hiệu lực, tăng trưởng từ hai chiều tăng rất mạnh. Đặc biệt xuất khẩu từ Anh sang Việt Nam tăng trưởng đến 24%, xuất khẩu từ Việt Nam sang Anh tăng 19%. Năm 2023, mặc dù xuất khẩu sang nhiều thị trường lớn đều sụt giảm đáng kể, nhưng xuất khẩu sang Anh vẫn tăng khoảng 1,9%, nhập khẩu từ Anh sang Việt Nam vẫn tăng trưởng gần 3%. Đáng chú ý, một ngành hàng mũi nhọn xuất khẩu của Việt Nam sang Anh vẫn giữ được đà tăng trưởng 2 con số.

Ở chiều ngược lại, ông Bob Fletcher, Giám đốc Dịch vụ hải quan và Thương mại toàn cầu, Deloitte Vietnam cho rằng, hiệp định mang lại những lợi ích đáng kể cho doanh nghiệp Anh tại Việt Nam, bao gồm việc giảm thuế quan và mở rộng tiếp cận thị trường. Điều này giúp các sản phẩm Anh có tính cạnh tranh cao hơn trên thị trường Việt Nam và lượng hàng hóa xuất khẩu từ Anh sang Việt Nam cũng được tăng lên đáng kể.

Đặc biệt, Hiệp định UKVFTA cũng tạo ra môi trường kinh doanh minh bạch, dễ tiếp cận hơn cho các doanh nghiệp Anh có dự định thành lập, đầu tư, hoạt động kinh doanh tại Việt Nam. Hiện nay Anh đang đứng thứ 15 trên tổng số 143 nước có hoạt động đầu tư trực tiếp vào Việt Nam.

Ông Trần Văn Hiếu, Giám đốc Công ty TNHH Phát triển Nông nghiệp và Tư vấn Môi trường DACE cho biết, sau khi Brexit khối lượng hàng hóa xuất khẩu của doanh nghiệp tới thị trường này giảm từ 10% xuống còn 2 – 3%. Tuy nhiên ngay sau khi có Hiệp định UKVFTA xuất khẩu đã tăng trưởng trở lại. Đến nay lượng hàng hóa của doanh nghiệp xuất khẩu sang Anh chiếm đến 9 – 10%, đã khôi phục như thời điểm trước Brexit.

Bên cạnh đó, theo ông Bob Fletcher, các doanh nghiệp Việt Nam cũng được hưởng lợi khi tham gia hợp tác chuyển giao công nghệ, chuỗi cung ứng và xây dựng thương hiệu với các doanh nghiệp Anh. Doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng mạng lưới, kiến thức chuyên môn về thị trường quốc tế của các doanh nghiệp Anh để mở rộng xuất khẩu sang các thị trường mới, đa dạng hóa khách hàng và tăng cường doanh thu xuất khẩu. Bên cạnh đó, thông qua hợp tác, các doanh nghiệp Việt Nam có cơ hội tiếp cận các công nghệ tiên tiến, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và năng suất.

Tận dụng nhu cầu từ thị trường

Những lợi ích gia tăng giá trị xuất khẩu cũng được thể hiện rõ nét trong thực thi Hiệp định CPTPP. Ông Bùi Tuấn Hoàn, Trưởng phòng châu Mỹ, Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ (Bộ Công Thương) cho biết, từ khi Hiệp định CPTPP có hiệu lực, xuất khẩu của Việt Nam sang các nước thành viên CPTPP khu vực châu Mỹ tăng trưởng mạnh mẽ. Có 4 quốc gia châu Mỹ tham gia CPTPP là Canada, Mexico, Peru và Chile, trong đó ngoài trừ Chile đã có FTA song phương với Việt Nam; Canada, Mexico và Peru là 3 thị trường lần đầu tiên có quan hệ FTA với Việt Nam, do đó những ưu đãi thuế quan trong CPTPP có tác động rất tích cực tới hoạt động xuất khẩu của Việt Nam sang các thị trường này.

Xét ở góc độ thị trường, đây là thị trường có rất nhiều tiềm năng và dư địa cho hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Chẳng hạn Canada là thị trường phụ thuộc vào nhập khẩu với tổng kim ngạch nhập khẩu khoảng 500 tỷ USD/năm, thuộc nhóm 15 nước có kim ngạch nhập khẩu lớn ở thế giới. Mặc dù quy mô nhập khẩu chỉ tương đương 10% thị trường Mỹ, tuy nhiên, sức mua cũng như bình quân kim ngạch nhập khẩu trên đầu người cao gấp hai lần Hoa Kỳ. Nhu cầu nhập khẩu hàng thực phẩm tiêu dùng rất đa dạng do Canada có nhiều dân nhập cư và mỗi cộng đồng đều có khẩu vị và thị hiếu khác nhau.

Tương tự, thị trường Mexico với dân số lớn khoảng 130 triệu dân, nhu cầu nhập khẩu hàng năm khoảng 400 tỷ USD. Mexico được coi là cửa ngõ để hàng hóa của Việt Nam vào khu vực Trung và Bắc Mỹ và là cửa sau để đi vào thị trường Mỹ.

Theo Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ, Peru cũng là thị trường tương đối phù hợp với trình độ, quy mô cũng như cách tiếp cận của doanh nghiệp Việt Nam vì 75% doanh nghiệp xuất nhập khẩu của Peru là các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Đặc biệt, từ thị trường Peru hàng hóa của chúng ta có thể thâm nhập vào các nước láng giềng khác như: Colombia, Ecuador, Peru, Bolovia và phía Tây rất rộng lớn của Brazil.

Có thể thấy các FTA đang tạo cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam gia tăng xuất khẩu, đồng thời tạo ra áp lực cạnh tranh đối với doanh nghiệp trên địa bàn sở tại. Vụ Chính sách thương mại đa biên cho biết, trong thời gian tới sẽ tiếp tục triển khai hiệu quả công tác thực thi các FTA đã ký kết; đồng thời tích cực tham gia đàm phán FTA ASEAN - Canada, FTA Việt Nam - EFTA, nâng cấp FTA ASEAN - Trung Quốc 3.0, FTA ASEAN - Ấn Độ và hoàn thành đàm phán FTA Việt Nam - UAE chú trọng tháo gỡ rào cản phi thuế quan đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, tiếp tục mở rộng cơ hội xuất khẩu cho hàng hóa Việt Nam.