VASEP kiến nghị gỡ vướng để thủy sản về lại “sân nhà”

Ảnh minh họa

Xuất ngoại được, nhưng bán nội địa lại khó

Tại công văn gửi Bộ Tư pháp ngày 9/7/2025, VASEP phản ánh tung tâm của nghịch lý hiện tại là khoảng trống pháp lý về ngưỡng MRPL (ngưỡng phát hiện tối thiểu).

Sau khi Thông tư số 28/2019 bị hủy bỏ, Việt Nam bất ngờ không còn quy định MRPL để kiểm soát dư lượng kháng sinh cấm. Điều này dẫn đến một tình huống: dù sản phẩm thủy sản của Việt Nam vẫn đáp ứng tiêu chuẩn cao để xuất khẩu sang EU, chúng lại gặp khó khăn trong việc tiêu thụ ở thị trường nội địa vì thiếu một cơ sở pháp lý rõ ràng về kiểm soát dư lượng. VASEP kiến nghị Bộ Y tế và Bộ NN&MT bổ sung ngưỡng MRPL này vào dự thảo Luật An toàn thực phẩm sửa đổi (2025), nhằm lấp đầy lỗ hổng và tạo hành lang pháp lý vững chắc cho sản phẩm lưu hành trong nước.

VASEP đặc biệt chỉ ra bất cập trong Nghị định số 37/2024/NĐ-CP về quy định kích thước tối thiểu khai thác, gây khó khăn cho doanh nghiệp thu mua và sản xuất xuất khẩu. Việc cấm trộn nguyên liệu thủy sản trong nước và nhập khẩu vào cùng lô hàng xuất khẩu cũng bị VASEP cho là thiếu cơ sở rõ ràng, không phù hợp với thực tiễn và thông lệ quốc tế. Hiệp hội đề xuất sớm sửa đổi nghị định trong tháng 7/2025 để bỏ các quy định trên, nhằm đảm bảo sự linh hoạt cho sản xuất và xuất khẩu.

Ngoài ra, khái niệm “gia công, chế biến đơn giản” trong Nghị định số 31/2018/NĐ-CP cũng gây hiểu nhầm, dẫn đến việc từ chối cấp C/O, yêu cầu ghi nhãn không phù hợp và tạo rào cản xuất khẩu. VASEP đề xuất Bộ Công thương sửa đổi quy định, hướng dẫn rõ ràng và thiết lập kênh tham vấn nhanh giữa các Phòng Quản lý Xuất nhập khẩu và Cục Xuất nhập khẩu.

Bên cạnh những nỗ lực cải thiện môi trường pháp lý, một số quy định hiện hành vẫn cần được rà soát để tạo thuận lợi hơn cho doanh nghiệp. Theo VASEP, hiện nay có sự khác biệt trong cách hiểu và áp dụng thuế giá trị gia tăng (GTGT) đối với phế phẩm, phụ phẩm thủy hải sản. Cùng là phế liệu, nhưng tùy theo quy trình sơ chế hay đã qua gia nhiệt, có thể phải áp dụng hai mức thuế khác nhau (0% hoặc 10%), gây lúng túng trong kê khai và xuất hóa đơn. VASEP đề xuất Bộ Tài chính xem xét hướng dẫn thống nhất, theo hướng không phân biệt quá chi tiết giữa các quy trình sơ chế, nhằm giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp.

Kỳ vọng phối hợp liên ngành đồng bộ

Theo VASEP, các doanh nghiệp hiện đang lúng túng về việc thiếu hướng dẫn chuyển mục đích sử dụng thủy sản nhập khẩu (sản xuất xuất khẩu, gia công xuất khẩu) sang tiêu thụ nội địa hoặc ngược lại, kiến nghị Bộ Y tế cần bổ sung nội dung này vào khung pháp lý của Dự thảo Luật An toàn thực phẩm sửa đổi.

Tương tự, không có hướng dẫn cấp giấy chứng nhận (S/C, C/C) theo IUU cho sản phẩm ruốc biển, một loài đặc thù khai thác gần bờ bằng phương tiện nhỏ, đồng thời kiến nghị Bộ NN&MT ban hành văn bản cho phép áp dụng mẫu giấy chứng nhận đơn giản và tổ chức tập huấn cho các tỉnh trọng điểm.

Cũng theo VASEP, trong quá trình triển khai thực tế, một số doanh nghiệp trong ngành thủy sản phản ánh rằng quy định tại Quyết định số 06/2020/QĐ-TTg về hội nghị, hội thảo quốc tế vẫn còn một số điểm cần được hướng dẫn cụ thể hơn. Theo đó, việc áp dụng quy định này đối với các hoạt động nội bộ có yếu tố nước ngoài có thể tạo thêm áp lực thủ tục cho doanh nghiệp trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.

Hiệp hội kiến nghị làm rõ phạm vi áp dụng, đặc biệt đối với các sự kiện mang tính nội bộ doanh nghiệp, đồng thời đề xuất rút ngắn thời gian xử lý thủ tục hành chính và đẩy mạnh ứng dụng nền tảng số để thực hiện quy trình trực tuyến, thuận tiện hơn cho các tổ chức, đơn vị có liên quan.

Với tinh thần đồng hành cùng quá trình hoàn thiện thể chế, VASEP bày tỏ mong muốn Bộ Tư pháp phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành rà soát và kịp thời điều chỉnh những quy định còn chưa thống nhất, doanh nghiệp còn gặp lúng túng trong quá trình thực hiện.

Đại diện hiệp hội cũng khẳng định sẵn sàng tham gia góp ý, cung cấp thông tin thực tiễn từ doanh nghiệp, nhằm đóng góp tích cực cho quá trình cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư và nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành thủy sản – không chỉ ở thị trường quốc tế mà ngay cả trong nước.