 |
| G7 đã đạt được đồng thuận cải cách hệ thống thuế toàn cầu |
Những cải cách về thuế đang được chính phủ nhiều nước thúc đẩy nhằm chống lại các tập đoàn đa quốc gia khổng lổ cũng như đội ngũ các cố vấn thuế của những tập đoàn này. Những cải cách này cũng thiết lập các thẩm quyền về thuế nhằm chống lại các "thiên đường thuế", yêu cầu chính phủ các nước giàu và nghèo phải đạt được sự đồng thuận. Tuy nhiên, những nước nghèo hiện lo lắng nhiều đề xuất đang bàn thảo quá phức tạp, thiếu linh hoạt và không công bằng.
Các nước đang phát triển nhìn chung thiếu nguồn thu và đặc biệt phụ thuộc vào thuế doanh nghiệp. Năm 2017, nguồn thu thuế doanh nghiệp chiếm 19% tổng thu ngân sách của các nước châu Phi, trong khi mức trung bình của các nước thành viên Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) chỉ là 9%.
Hệ thống thuế toàn cầu hiện hành tác động đến các nước nghèo theo hai cách. Trước tiên, các công ty đa quốc gia chuyển lợi nhuận của mình sang các "thiên đường thuế", làm mất đi nguồn thu của các nước nghèo. Tiếp đó, các quy định phân bổ quyền đánh thuế cho các quốc gia có trụ sở chính của công ty đa quốc gia, thường là các quốc gia giàu có.
Những cải cách thuế đang được thảo luận và chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden ủng hộ việc phân bổ lại quyền đánh thuế đối với một phần lợi nhuận của một số công ty và nhất trí với một mức thuế doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu, có thể là 15%. Các nước nghèo cũng muốn trấn áp hành vi trốn thuế như các nước giàu, nhưng việc thiếu nguồn vốn và nhân sự khiến những nước này khó tham gia vào các cuộc đàm phán hơn. Dù các nước có thu nhập thấp chiếm 22% số thành viên tham gia đàm phán, nhưng họ lại chỉ chiếm 5% số người tham dự các cuộc họp quan trọng. Những hạn chế này cũng tồn tại ở khả năng quản lý thuế và giám sát việc trốn thuế. Ngày 12/5, Diễn đàn quản lý thuế châu Phi (ATAF), một nhóm các cơ quan thuế quốc gia, chỉ trích ý tưởng phân bổ lại quyền đánh thuế phần lợi nhuận của các công ty đa quốc gia cao hơn mức thường lệ là "quá phức tạp" và gợi ý rằng thay vào đó là phân bổ lại một phần của tổng lợi nhuận.
Một mối lo ngại khác là mức thuế tối thiểu có thể đe dọa việc các nước nghèo sử dụng ưu đãi thuế để thu hút đầu tư. Tuy nhiên, mức thuế tối thiểu 15% vẫn thấp hơn nhiều so với thuế suất luật định của hầu hết các nước nghèo, nên vẫn còn không gian để thu hút đầu tư. Một mức sàn toàn cầu có thể khuyến khích một số nước đi theo hướng khác bằng cách khuyến khích họ tăng thuế đối với khoản lợi nhuận được báo về nước.
Điều lo ngại nhất có lẽ là các nước giàu có thể thu được phần lớn khoản lợi nhuận chịu thuế được chuyển về từ các thiên đường thuế, trong khi chỉ còn những "mảnh giấy vụn" để lại cho các nước nghèo. Tháng 10 năm ngoái, OECD ước tính việc phân bổ lại quyền đánh thuế đối với một số công ty, tương tự như những đề xuất hiện nay của chính quyền ông Biden, có thể chỉ giúp tăng thu thuế doanh nghiệp của các nước nghèo lên khoảng 1%. Nhà đàm phán cho một quốc gia châu Phi đã gọi đó là "thảm họa đối với các nước đang phát triển".
Chưa chắc các nước giàu lại đồng ý với đề xuất trên. Những tác động phức tạp của mức thuế tối thiểu 15% có thể làm tăng nguồn thu thuế doanh nghiệp của các nước nghèo thêm 2-4%. Mặc dù vậy, các nước giàu vẫn sẽ giành được nguồn lợi lớn hơn.
T. Hằng
