Bài 1: Phụ thuộc 70% nguyên liệu nhập khẩu và hệ lụy
![]() |
Việt Nam vẫn đều đặn NK khá nhiều ngô để sản xuất TACN trong khi diện tích trồng ngô ngày càng giảm. Ảnh: NT |
Việt Nam hiện là quốc gia đứng thứ 10 thế giới và số 1 khu vực Đông Nam Á về sản lượng thức ăn chăn nuôi (TACN) công nghiệp. Nhưng với mức độ tự chủ nguyên liệu TACN chỉ đạt khoảng 30%, nhiều năm qua, việc phụ thuộc nguyên liệu TACN NK đã trở thành vấn đề nhức nhối của ngành chăn nuôi Việt Nam. Tình trạng này đã và đang khiến ngành chăn nuôi phải đối mặt nhiều thách thức, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế - địa chính trị thế giới có nhiều diễn biến khó lường.
Trị giá nhập khẩu liên tục tăng
Nhìn vào số liệu NK nguyên liệu TACN vài năm trở lại đây thể hiện sự phụ thuộc rất lớn vào nguồn NK, thậm chí xu hướng chủ yếu là ngày càng gia tăng.
Sản lượng TACN công nghiệp của cả nước năm 2019 đạt 18,9 triệu tấn, đến năm 2021 đạt 21,9 triệu tấn, tăng 15,9%. Để đáp ứng sản lượng TACN công nghiệp, nước ta cần số lượng rất lớn nguyên liệu thức ăn tinh. Năm 2021, cả nước cần trên 33 triệu tấn, trong đó trong nước cung cấp được khoảng 13 triệu tấn (chiếm khoảng 40%), số còn lại từ nguồn NK (22,3 triệu tấn). |
Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, suốt giai đoạn từ năm 2013 đến nay, NK thức ăn gia súc và nguyên liệu chỉ giảm trong 2 năm là 2017 và 2019, còn lại các năm khác trị giá NK đều tăng. Cụ thể, trị giá NK tăng đều đặn từ mức hơn 3 tỷ USD năm 2013 lên hơn 3,25 tỷ USD năm 2014; hơn 3,39 tỷ USD năm 2015 và hơn 3,44 tỷ USD năm 2016. Đến năm 2017, trị giá NK giảm 6,4% so với năm 2016, đạt hơn 3,22 tỷ USD. Ngay sau đó năm 2018, trị giá NK tăng mạnh 21,2% so với năm 2017, đạt hơn 3,91 tỷ USD. Năm 2019, trị giá NK đạt hơn 3,7 tỷ USD, giảm 5,4% so với năm 2018. Sau nhịp giảm vào năm 2019, NK thức ăn gia súc và nguyên liệu ghi nhận quay trở lại tăng liên tục từ năm 2020 đến 6 tháng đầu năm nay với trị giá NK lần lượt đạt hơn 3,84 tỷ USD, hơn 4,93 tỷ USD và hơn 2,6 tỷ USD.
Nếu tách riêng mặt hàng nguyên liệu TACN, thông tin từ Cục Chăn nuôi (Bộ NN&PTNT) cũng cho thấy những con số NK khá ấn tượng. Cụ thể, NK nguyên liệu TACN trong giai đoạn 2019-2021 lần lượt lên tới 6,02 tỷ USD, 6,06 tỷ USD và 7,9 tỷ USD.
Trong 6 tháng đầu năm 2022, cả nước đã NK 8,5 triệu tấn nguyên liệu TACN (bao gồm cả thủy sản), trị giá tương ứng là 3,7 tỷ USD (giảm khoảng 33,11% về số lượng và 8,9% về trị giá so với cùng kỳ năm 2021). Trong đó, ngô là 3,7 triệu tấn (giảm khoảng 52,3% về số lượng và 14,71% về trị giá); khô dầu các loại là 2,2 triệu tấn (giảm 39,65% về số lượng và 25,5% về trị giá); DDGS (bã rượu khô) là 0,43 triệu tấn (giảm 39,8% về số lượng và 17,3% về trị giá); lúa mỳ là 0,73 triệu tấn (giảm 3,7% về số lượng, tăng 24,26% về trị giá).
Trao đổi với phóng viên Tạp chí Hải quan, ông Nguyễn Xuân Dương, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Thức ăn chăn nuôi Việt Nam đánh giá: nhìn chung trong 10 năm qua, lượng TACN NK liên tục tăng lên với mức gia tăng trung bình khoảng 800.000-1 triệu tấn/năm. Mức độ phụ thuộc nguyên liệu TACN NK khoảng 70%. Nếu tính riêng khu vực sản xuất TACN công nghiệp, mức độ phụ thuộc phải lên tới 85%.
Ông Tống Xuân Chinh, Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi thừa nhận: ngành TACN đang phụ thuộc rất lớn vào nguyên liệu NK, chủ yếu nhập ngô, đậu tương, khô dầu các loại…
“Nếu phân ra 3 nhóm thể hiện mức độ phụ thuộc nguyên liệu TACN NK gồm nhóm cao, trung bình và thấp thì Việt Nam thuộc nhóm cao. Nhóm nước phụ thuộc ở mức trung bình có thể kể tới như Thái Lan, tự túc được khoảng 50-60%”, ông Nguyễn Xuân Dương nhấn mạnh.
Người chăn nuôi “ngấm đòn”
Bắt đầu từ cuối tháng 5/2022, giá nguyên liệu TACN theo xu hướng giảm nhẹ. Hiện nay, giá một số nguyên liệu TACN chính so với bình quân trong tháng 6/2022 giảm. Cụ thể, giá ngô hạt 8.600 đồng/kg (giảm 5,5%); khô dầu đậu tương 14.050 đồng/kg (giảm 0,4%); DDGS 10.500 đồng/kg (tương đương); cám gạo chiết ly 5.550 đồng/kg (giảm 0,3%). Dự báo trong thời gian tới, giá một số nguyên liệu chính có thể giảm nhưng không nhiều. Hiện nay, giá các loại thức ăn hỗn hợp hoàn chỉnh theo xu hướng tăng (do một số DN chưa tăng giá trong tháng 5, 6/2022 phải sử dụng nguyên liệu thức ăn giá cao nhập trước đó). Cụ thể, thức ăn hỗn hợp hoàn chỉnh cho gà thịt lông màu 13.000 đồng/kg (tăng 0,3%); thức ăn hỗn hợp hoàn chỉnh cho lợn thịt 13.350 đồng/kg (tăng 1,1%) và thức ăn hỗn hợp hoàn chỉnh cho gà thịt lông trắng 13.800 đồng/kg (tăng 1,4%). |
Trong sản xuất TACN công nghiệp, giá nguyên liệu thông thường chiếm khoảng 80-85% so với giá thành sản xuất. Chi phí khác như nhiên liệu, khấu hao, nhân công, lãi vay, lương... chiếm khoảng 10-15%. Bối cảnh phụ thuộc quá lớn vào nguồn nguyên liệu TACN NK đã khiến Việt Nam khó kiểm soát giá TACN. Ngành chăn nuôi dễ rơi vào tình trạng bị động, lao đao, đặc biệt khi xảy ra những bất ổn khó lường như xung đột chính trị hay dịch bệnh.
Ông Tống Xuân Chinh thông tin: giá TACN liên tục tăng từ cuối năm 2020, đặc biệt tăng mạnh từ đầu năm 2022 trở lại đây do giá nguyên liệu thế giới tăng cao. Nguyên nhân chính là do xung đột giữa Nga và Ukraine. Đây là 2 nhà XK lúa mì lớn trên thế giới (chiếm khoảng 30% lúa mì, 20% ngô và gần 100% hạt hướng dương XK toàn cầu) nhưng đã dừng XK lúa mỳ làm cho giá lúa mỳ thế giới tăng cao. Điều này đã tác động lớn đến nguồn cung và giá lương thực toàn cầu, ảnh hưởng trực tiếp đến giá ngô, khô đậu tương (nguyên liệu chính sản xuất TACN) và các mặt hàng nông sản khác trên thị trường thế giới và Việt Nam.
“Bên cạnh đó, trong thời gian gần đây một số nước có chính sách tạm dừng XK lương thực để đảm bảo an ninh lương thực trong nước cũng làm giảm nguồn cung và tăng giá nguyên liệu TACN trên thế giới. Vấn đề này đã gây nhiều khó khăn cho DN và người chăn nuôi khi chi phí sản xuất tăng cao trong khi giá bán sản phẩm chăn nuôi có xu hướng giảm”, ông Tống Xuân Chinh nhấn mạnh.
Chia sẻ câu chuyện thực tế, bà Quách Thị Hòa, Giám đốc Hợp tác xã chăn nuôi gà đồi Hương Nhượng (ở xã Hương Nhượng, huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình) cho biết: suốt thời gian dài, dịch Covid-19 khiến sản xuất bị đình trệ, tiêu thụ khó khăn khi các chuỗi liên kết tiêu thụ sản phẩm chăn nuôi bị đứt gãy, người chăn nuôi bị thua lỗ. Trong khi đó, từ cuối năm 2020 đến nay, giá TACN tăng liên tục khiến người chăn nuôi càng thêm chất chồng khó khăn.
“Do giá TACN tăng "nóng" từng ngày, trong khi giá gà giảm mạnh và đầu ra khó khăn nên ngay từ thời điểm tháng 7/2021, nhiều thành viên của hợp tác xã đã buộc phải tạm dừng thả nuôi. Năm 2017 - 2018, giá cám loại 25kg là 270.000 đồng/bao. Với mức giá đó, người chăn nuôi lãi 40.000 - 50.000 đồng/con gà, thấp nhất cũng lãi 30.000 đồng/con gà. Tuy nhiên, hơn 1 năm trở lại đây, giá TACN tăng liên tục, người nuôi gà chỉ hòa vốn, thậm chí thua lỗ", bà Hoà nói.
Ông Nguyễn Văn Thanh, Giám đốc Hợp tác xã Hòa Mỹ (hợp tác xã chăn nuôi lợn công nghệ cao với quy mô 3.000 lợn nái, 1.700 lợn thương phẩm/lứa, đạt doanh thu hơn 10 tỷ đồng/năm) cũng ngậm ngùi chia sẻ, giá cám tăng quá cao thời gian qua đã khiến đàn lợn nái quy mô từ 3.000 con phải giảm xuống 1.500 con. Là nông dân đầu tiên phát biểu tại Hội nghị Thủ tướng Chính phủ đối thoại với nông dân Việt Nam năm 2022 diễn ra cuối tháng 5/2022 tại Sơn La, ông Thanh đã đem nỗi niềm, tâm tư này đặt câu hỏi với người đứng đầu Chính phủ rằng: “Chính phủ sẽ có chính sách, biện pháp gì để bình ổn giá vật tư đầu vào, tiếp sức, hỗ trợ nông dân?”.
![]() |
Biểu đồ: Nhập khẩu thức ăn gia súc và nguyên liệu giai đoạn 2013-2022. Minh họa:M.H |
Nguy cơ ảnh hưởng an ninh thực phẩm
Vấn đề nhiều năm phụ thuộc nguyên liệu TACN NK trở nên nhức nhối, lan toả tới tận Nghị trường Quốc hội. Tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn, Kỳ họp thứ 3, Quốc hội khoá XV diễn ra đầu tháng 6/2022, không ít đại biểu Quốc hội đã chất vấn Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan về nội dung này.
Theo đại biểu Trần Đình Gia (đoàn Hà Tĩnh), tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XIV, ông đã thảo luận về việc giá TACN tăng là do nguyên liệu làm TACN là ngô tăng rất cao. Năm đó, Việt Nam NK 7 triệu tấn ngô và đến năm 2021, con số NK ngô là hơn 10 triệu. Đáng chú ý, diện tích trồng ngô của Việt Nam lại giảm liên tục từ năm 2015 cho đến nay.
“Ngô là một cây sản xuất có lợi thế của Việt Nam, người dân xác định trồng ngô cũng là truyền thống. Tuy nhiên, cả một khoảng thời gian rất dài không có chính sách để phát triển trồng ngô làm nguyên liệu. Một sản phẩm liên tục phải NK tăng hàng năm mà diện tích sản xuất lại giảm là điều rất đáng băn khoăn. Trong khi đó, Việt Nam lại trồng rất nhiều loại cây nông sản khác, thậm chí còn phải giải cứu”, đại biểu đoàn Hà Tĩnh nhấn mạnh.
Đại biểu Văn Thị Bạch Tuyết (đoàn TPHCM) cũng đặt câu hỏi chất vấn khá sát sườn với “tư lệnh” ngành nông nghiệp: “Chính phủ và ngành nông nghiệp có những giải pháp nào để phát triển các vùng nguyên liệu cho sản xuất thức ăn gia súc, gia cầm nhằm giảm NK, phát triển sản xuất trong nước, góp phần kiểm soát giá thức ăn gia súc, gia cầm và kiểm soát giá thịt gia súc, gia cầm trong thời gian tới?”.
Trên thực tế, những nỗi trăn trở, băn khoăn, thậm chí “đau đáu” quan tâm về tình trạng phụ thuộc nguồn nguyên liệu TACN NK không phải là vô cớ. Bởi lẽ, phụ thuộc nguồn nguyên liệu từ nước ngoài không chỉ gây ra những khó khăn nhãn tiền dễ thấy như biến động giá cả trên thị trường thế giới ngay lập tức làm xáo trộn thị trường nội địa, đẩy người chăn nuôi, ngành chăn nuôi vào cảnh khó khăn mà còn gây ra những hệ lụy khó lường khác. Nói như ông Nguyễn Xuân Dương thì: “Nếu phụ thuộc quá nhiều vào nguồn nguyên liệu TACN NK trong khoảng thời gian quá lâu, trong trường hợp xảy ra bất ổn có thể gây ảnh hưởng tới an ninh thực phẩm”.
(Bài 2: Sản xuất manh mún, thiếu tầm nhìn)
Tin liên quan

Chưa hết nửa năm, nhập khẩu gần 100.000 ô tô
14:47 | 26/06/2025 Dòng chảy xuất nhập khẩu

Tín dụng xanh Agribank góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững của quốc gia
10:27 | 26/06/2025 Nhịp sống thị trường

Chiến lược ứng phó của doanh nghiệp Việt trước áp lực thuế quan
15:50 | 25/06/2025 Doanh nghiệp - Thương hiệu

Giá mủ lập đỉnh: Cơ hội lớn cho doanh nghiệp Việt
12:30 | 28/06/2025 Xu hướng

Tìm giải pháp logistics tối ưu thúc đẩy xuất khẩu hàng hóa bền vững
10:22 | 28/06/2025 Xu hướng

Doanh nghiệp xuất khẩu vay vốn tăng hơn 50%
15:49 | 27/06/2025 Cần biết

Doanh nghiệp chọn “lối thoát” xuất khẩu cá ngừ
11:02 | 27/06/2025 Xu hướng

Nam Á – thị trường xuất khẩu giàu tiềm năng cho doanh nghiệp Việt
20:52 | 26/06/2025 Dòng chảy xuất nhập khẩu

Cơ hội bứt phá của cá tra Việt khi Hoa Kỳ áp mức thuế 0%
14:13 | 26/06/2025 Xu hướng

Bình Dương thu hút đầu tư vào các khu công nghiệp thế hệ mới
17:32 | 25/06/2025 Dòng chảy xuất nhập khẩu

Doanh nghiệp đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng thế nào để xuất khẩu bền vững vào Nhật Bản?
11:54 | 25/06/2025 Xu hướng

Đến năm 2030, Nghệ An sẽ có 9 khu bến cảng
09:27 | 25/06/2025 Dòng chảy xuất nhập khẩu

Xuất khẩu thủy sản sang Hoa Kỳ tăng vọt, nhưng vẫn lo ngại thuế đối ứng
14:17 | 24/06/2025 Xu hướng

Quy định mới về danh mục hàng hóa nhập khẩu với cư dân biên giới
10:26 | 24/06/2025 Xu hướng

Mục tiêu xuất khẩu 18 tỷ USD trong năm 2025 của ngành gỗ Việt đang bị đe dọa
09:46 | 24/06/2025 Xu hướng

7 doanh nghiệp xuất khẩu cá tra sang Hoa Kỳ được hưởng thuế suất 0%
15:30 | 23/06/2025 Cần biết
Vấn đề Bạn quan tâm
Tin mới

Trung tâm Giao dịch bất động sản dự kiến vận hành vào đầu năm 2026

Hải quan khu vực IV hướng dẫn nội dung mới về thuế Giá trị gia tăng, thuế XNK

Lạng Sơn: Thu giữ gần 1 tấn chân giò lợn đang phân hủy

Sáp nhập tỉnh/thành: Cơ hội rõ rệt cho thị trường bất động sản

Giá mủ lập đỉnh: Cơ hội lớn cho doanh nghiệp Việt

(INFOGRAPHICS): 7 chính sách thuế nổi bật có hiệu lực từ 1/7/2025
09:17 | 27/06/2025 Infographics

(INFOGRAPHICS) Lộ trình chuyển đổi toàn diện cho hộ, cá nhân kinh doanh
13:42 | 24/06/2025 Infographics

LONGFORM: Chuyển đổi số và cải cách thuế, góp phần hoàn thành mục tiêu tăng trưởng
13:40 | 24/06/2025 Megastory/Longform

Tỷ lệ khấu trừ thuế của hộ, cá nhân kinh doanh online
09:36 | 24/06/2025 Infographics

(INFOGRAPHICS): Tín hiệu tích cực trong thu hút FDI tại Việt Nam 5 tháng đầu năm 2025
15:16 | 20/06/2025 Infographics

Hải quan khu vực IV hướng dẫn nội dung mới về thuế Giá trị gia tăng, thuế XNK

Phát động thi đua xây dựng Hải quan Việt Nam chính quy, hiện đại

6 tháng đầu năm 2025: Chi cục Thuế khu vực I cán mốc số thu 375.891 tỷ đồng

Nhiều tập thể, cá nhân ngành Hải quan bền bỉ phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ

Tạm dừng tiếp nhận khai hải quan từ 22 giờ ngày 30/6

Cơ quan thuế làm việc cả thứ Bảy, Chủ Nhật hỗ trợ người nộp thuế khi sắp xếp bộ máy mới

Doanh nghiệp khu công nghiệp chuyển hướng sang chiến lược linh hoạt

Samsung Solve for Tomorrow 2025 khơi dậy đổi mới sáng tạo trong thế hệ trẻ

Vinh danh gần 200 doanh nghiệp tiêu biểu trong thực hành ESG và đổi mới sáng tạo

VCCI – Hiệp hội vàng “nổi lửa”: Đòi xóa sổ loạt quy định trói tay thị trường vàng!

Lời cảm ơn của Ban tổ chức Toạ đàm

Phát triển thị trường trái phiếu xanh: Gỡ điểm nghẽn, khai phá tiềm năng, hướng tới Net Zero

Hải quan khu vực IV hướng dẫn nội dung mới về thuế Giá trị gia tăng, thuế XNK

Áp dụng thuế GTGT đối với thiết bị điện tử gia dụng và chuyên dùng

Thực hiện giảm thuế giá trị gia tăng đến hết 31/12/2026

Sử dụng tài khoản định danh của tổ chức trong giao dịch thuế điện tử từ 1/7/2025

Cục trưởng Cục Thuế được ủy quyền ký quyết định về Bảng giá tính lệ phí trước bạ ô tô, xe máy

Thời hạn bảo lãnh thuế trong thời gian chờ giấy chứng nhận xuất xứ

Dữ liệu livestream bán hàng trên nền tảng số bắt buộc phải lưu trữ 3 năm

TP Hồ Chí Minh hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ lên sàn thương mại điện tử

Siết chặt điều kiện vận hành nền tảng thương mại điện tử

Phát hiện 17 cơ sở có các hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực dược và mỹ phẩm

Thu hồi 32 số tiếp nhận phiếu công bố mỹ phẩm với nhiều nhãn hiệu nổi tiếng

Thuốc chống phù nề và kháng viêm của Dược phẩm Cửu Long bị thu hồi

Phân khúc bán lẻ đang phục hồi tốt hơn kỳ vọng

Tháng cao điểm, phát hiện và xử lý nhiều sai phạm trong lĩnh vực an toàn thực phẩm

Giá xăng dầu đồng loạt giảm từ ngày 01/7/2025

Tín dụng xanh Agribank góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững của quốc gia

9h sáng nay diễn ra Tọa đàm trực tuyến “Phát triển thị trường trái phiếu xanh: Tìm kiếm cơ hội trong hành trình tiến đến Net Zero”
