Tự chứng nhận xuất xứ: Còn e dè và lo ngại

Xung quanh vấn đề này, Báo Hải quan có cuộc trao đổi với bà Nguyễn Thị Thu Hương, Giám đốc Trung tâm Xác nhận chứng từ thương mại, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam.

Cái tên “Tự chứng nhận xuất xứ” đã nói lên phần nào hình thức này, tuy nhiên, bà có thể nói rõ hơn về cơ chế TCNXX?

TCNXX là việc nhà sản xuất, nhà XK hoặc nhà NK hàng hóa tự khai báo xuất xứ của hàng hóa XK, NK trên hóa đơn thương mại hoặc bất kỳ chứng từ nào khác thay cho giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa. Nói một cách đơn giản là DN tự đứng ra xác nhận xuất xứ mà không phải đến bất kỳ cơ quan nào để xác nhận.

Hiện ASEAN đang áp dụng hai dự án thí điểm TCNXX và Việt Nam đã chính thức tham gia dự án số 2 với cơ chế chỉ nhà sản xuất đồng thời là nhà XK đủ điều kiện được tham gia TCNXX. Như vậy, DN nào chỉ làm về thương mại thì không tham gia được dự án này. Việt Nam tham gia ở mức này là mức an toàn nhất bởi chỉ có DN sản xuất biết sản phẩm của mình sử dụng nguyên liệu gì, đáp ứng được điều kiện về nguyên liệu xuất xứ hay không.

Vậy việc TCNXX sẽ có những tác động như thế nào đối với cộng đồng DN, thưa bà?

Với cơ chế mới này, nhà sản xuất, XK hoặc nhà NK sẽ tự khai báo xuất xứ của hàng hóa với cơ quan có thẩm quyền của nước NK mà không cần phải nộp giấy Chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) do nước XK cấp như thông thường. Một thuận lợi khác của cơ chế này có thể thấy đây là hệ thống chứng nhận đơn giản, tự tổ chức, đánh giá, xác định xuất xứ hàng hóa, giảm chi phí giao dịch thương mại, đẩy nhanh thủ tục XK và các thủ tục khác. Bên cạnh đó, với hình thức này, nhà sản xuất, XK nắm rõ về sản phẩm mà họ sản xuất, làm tăng đáng kể tỷ lệ sử dụng C/O theo các Hiệp định thương mại tự do để được hưởng ưu đãi thuế. Khi NK, DN cũng sẽ tránh được các lỗi nhỏ thường gặp như lỗi chính tả, hình thức trên C/O không phù hợp với mẫu quy định.

Tuy nhiên, DN cũng gặp những khó khăn như nhiều DN không có kiến thức đầy đủ về các quy tắc xuất xứ dẫn đến lúng túng trong việc thực hiện cũng như tận dụng triệt để các quy định về quy tắc xuất xứ của các nước.

Theo đánh giá của bà, ý kiến, phản hồi của DN về cơ chế TCNXX này như thế nào?

Để chuẩn bị cho việc soạn thảo Quy chế và tiêu chí của DN khi tham gia TCNXX, tôi có tham gia đoàn công tác của Bộ Công Thương khảo sát các DN nhưng chưa nhiều DN biết về hình thức tự chứng nhận này, hoặc nếu DN có biết cũng không có được tiếng nói chủ động vào dự thảo quy chế.

Tuy nhiên, sau khi được giới thiệu, các DN đều mong muốn tham gia, bởi các nước Asean đã làm rồi. Nhiều DN muốn thực hiện ngay việc này, nhưng cũng có một số khác nữa tỏ ra lo ngại, dè chừng, bởi tâm lý của DN là “trước đây, theo hình thức truyền thống, có một cơ quan đứng ra xác nhận cho chúng tôi, giờ chúng tôi tự đứng ra nên chưa tự tin lắm về việc này, hoặc về sau có vấn đề gì xảy ra thì chúng tôi biết làm thế nào trong việc thẩm tra, xác minh”. DN lo ngại rằng khi phát sinh ra những vấn đề thì DN có đủ nhận thức pháp luật, năng lực, trình độ để làm việc với đối tác hay không.

Với đặc điểm của DN Việt Nam và những kinh nghiệm trong quá trình chứng nhận xuất xứ cho DN, bà có khuyến nghị gì về những tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp được quyền TCNXX?

Dựa vào mô hình nhà XK đủ điều kiện TCNXX của ASEAN, DN cũng cần đạt được một số tiêu chí như không vi phạm quy định về xuất xứ hàng hóa, thuế và hải quan, có kim ngạch XK đáp ứng yêu cầu nhất định và có cán bộ chuyên trách về xuất xứ hàng hóa nói riêng và pháp luật nói chung. Cũng có thể đưa ra quy định DN phải trải qua một khóa đào tạo để được cấp chứng chỉ về việc này. Bên cạnh đó, các tiêu chí cũng cần lưu ý lựa chọn DN dựa trên cơ sở những ngành hàng XK chủ lực của Việt Nam, mặt hàng có tính chất XK ổn định.

Xin cảm ơn bà!