Thích ứng, chủ động trước cơ hội mở rộng xuất khẩu

TS. Nguyễn Mạnh Hùng

Ông nhận định như thế nào về khả năng tận dụng thị trường ngách trong xuất khẩu của doanh nghiệp Việt Nam?

Việt Nam đang có lợi thế là đã ký kết và thực thi nhiều Hiệp định thương mại tự do (FTA) với các thị trường lớn trên thế giới, nên doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng cơ hội từ các FTA này để mở rộng hoạt động xuất khẩu. Hơn nữa, thông qua việc cắt giảm hoặc xóa bỏ hàng rào thuế quan, các FTA có thể giúp nâng cao khả năng cạnh tranh của các sản phẩm Việt Nam bằng giá cả.

Thực tế năm 2023 cho thấy, một số sản phẩm xuất khẩu truyền thống như điện tử, điện thoại, may mặc… đã bị suy giảm, nhưng Việt Nam lại ghi nhận một số ngành và khu vực có mức tăng trưởng xuất khẩu đáng kể. Chẳng hạn như xuất khẩu rau quả, gạo… Về thị trường, nhiều thị trường mới đã có sự tăng trưởng đáng kể. Theo Bộ Công Thương, trong khối Mercosur có Argentina tăng 17,9%, Brazil tăng 9,1%, Paraguay tăng 20,8%. Tại Đông Nam Á, xuất khẩu của Việt Nam sang Indonesia tăng 13,8%… Với hơn 80% dân số thế giới sống ở các quốc gia có thị trường mới nổi và kém phát triển, hướng đi này sẽ tạo ra rất nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp xuất khẩu.

Theo ông, đâu là những khó khăn đối với các doanh nghiệp khi mở rộng thị trường xuất khẩu?

Vấn đề cạnh tranh trên thị trường xuất khẩu ngày càng cao, đòi hỏi các doanh nghiệp phải phát triển chuỗi cung ứng linh hoạt để duy trì chất lượng ổn định và hiệu quả cạnh tranh. Ngoài ra, việc đáp ứng các quy định về truy xuất nguồn gốc, chứng nhận và tác động môi trường có thể là một thách thức lớn đối với nhiều nhà xuất khẩu, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Ví dụ, xuất khẩu tôm sang thị trường Bắc Mỹ và EU yêu cầu truy xuất nguồn gốc và chứng nhận nghiêm ngặt để đảm bảo các sản phẩm này có nguồn gốc từ nghề cá bền vững và hoạt động hợp pháp. Nghiên cứu gần đây của RMIT Việt Nam đã chỉ ra rằng, các quy định về xuất khẩu xanh đang tạo áp lực buộc các doanh nghiệp phải đổi mới và hợp tác để chia sẻ rủi ro trong chuỗi cung ứng.

Với các thị trường mới, bên cạnh chi phí cao để thâm nhập và duy trì, các doanh nghiệp Việt Nam cũng phải đối mặt với cạnh tranh khốc liệt về chi phí và chất lượng. Đặc biệt, thị trường càng mới thì đi kèm rủi ro càng cao hơn liên quan đến đối tác, thanh toán, vận chuyển hàng hóa....

Làm thế nào để các doanh nghiệp Việt Nam có thể đáp ứng tốt các tiêu chuẩn về chất lượng cũng như tránh rủi ro về pháp lý, thanh toán tại các thị trường ngách, thưa ông?

Để đáp ứng các tiêu chuẩn về chất lượng, doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động tăng cường mạng lưới chuỗi cung ứng và năng lực để cho phép theo dõi chính xác nguồn gốc, hoặc sự tuân thủ của các đối tác trong chuỗi cung ứng liên quan đến phát triển bền vững.

Còn để tránh rủi ro, khi xuất khẩu sang các khu vực mới nổi và đang phát triển, doanh nghiệp Việt Nam cần thẩm định năng lực thực hiện hợp đồng của đối tác để tránh trường hợp gây thiệt hại cho cả đôi bên. Việc xác minh khả năng thực hiện hợp đồng của đối tác là rất quan trọng để giảm thiểu rủi ro thất bại trong hợp đồng và các thiệt hại tiềm ẩn. Điều quan trọng là phải tiến hành kiểm tra lý lịch, tài liệu tham khảo, hồ sơ theo dõi, đánh giá tài chính và sử dụng các dịch vụ chuyên nghiệp.

Từ những vấn đề nêu trên, theo ông, các doanh nghiệp Việt Nam cần có những hỗ trợ như thế nào từ cơ quan quản lý?

Để hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ, Chính phủ và các cơ quan quản lý cần đóng vai trò quan trọng hơn trong việc sử dụng công nghệ thông tin nhằm nắm bắt thông tin thị trường và hỗ trợ đánh giá thị trường, từ đó giảm rủi ro xuất khẩu. Các ngân hàng, tổ chức tài chính, hiệp hội có thể tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp bằng cách củng cố các nguồn lực để nghiên cứu thị trường toàn diện và dự phòng rủi ro. Bằng cách sử dụng các công cụ phân tích dữ liệu nâng cao, các tổ chức này có thể phân tích xu hướng thị trường, hành vi của người tiêu dùng và các yếu tố liên quan khác để cung cấp những thông tin có giá trị cho doanh nghiệp.

Xin cảm ơn ông!