Tác động của tình hình Venezuela tới kinh tế Cuba

Tổng thống Venezuela Nicolas Maduro trong chuyến thăm Cuba hồi tháng 3 năm nay.

Theo Giáo sư LeoGrande, những “cú sốc” từ sự suy sụp kinh tế của quốc gia láng giềng Venezuela cuối cùng cũng đã vươn tới Cuba, buộc quốc đảo này phải cắt giảm mạnh sử dụng năng lượng, tăng trưởng kinh tế có thể sẽ giảm từ 4% năm 2015 xuống còn 1% trong năm 2016 và làm gia tăng những lo ngại về một “thời kỳ đặc biệt” mà Cuba đã từng trải qua sau khi Liên Xô tan rã.

Những năm qua Venezuela cung cấp cho Cuba 80-90.000 thùng dầu/ngày, coi đó là nguồn chi trả cho 40.000 giáo sư, bác sĩ, giáo viên Cuba đang làm việc tại Venezuela. Hiện nguồn cung dầu mỏ này đã giảm 20% và đang gây ra những tác động nhất định tới cả nguồn cung năng lượng nội địa của Cuba cũng như trữ lượng ngoại hối của La Habana.

Thực tế, sự phụ thuộc của Cuba vào Venezuela ít hơn nhiều so với sự phụ thuộc vào Liên Xô trước đây. Năm 1989, hơn 80% thương mại của Cuba là với khối Xô Viết, và 98% dầu mỏ của Cuba cũng do khối này cung cấp. Hiện tại, Venezuela chiếm 40% thương mại của Cuba trong khi Cuba cũng chỉ nhập khẩu 59% dầu mỏ. Do đó, dù Venezuela cắt toàn bộ nguồn cung thì tác động với Cuba cũng không lớn như thời Liên Xô mới tan rã. Bên cạnh đó, sự tăng trưởng mạnh của ngành du lịch Cuba cũng tạo ra một “tấm đệm giảm sốc” trước sự sụt giảm viện trợ từ Venezuela. Lượng khách du lịch tới Cuba tăng gấp 10 lần, từ 340.000 người năm 1990 lên 3,5 triệu người vào năm 2015, và hiện mang lại nguồn thu 3 tỷ USD/năm. Sự cải thiện quan hệ giữa Cuba và Mỹ cũng tạo ra một làn sóng khách du lịch Mỹ tới quốc đảo này.

Tuy vậy, Cuba vẫn đối mặt với những nguy cơ như thiếu hụt nhiên liệu, nhà máy đóng cửa, hàng hóa khan hiếm, giá thực phẩm gia tăng đang tới gần. Phó Tổng biên tập tờ “Granma” - cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Cuba cũng thừa nhận “một cơn bão đang hình thành, và người dân cũng như đất nước Cuba sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc chống chọi với cơn bão đó”.

Có lẽ, giai đoạn khó khăn kinh tế mới này diễn ra vào một thời điểm không mấy thuận lợi. Chủ tịch Raul Castro chỉ còn chưa đầy 2 năm cầm quyền và dường như ông này không còn nhiều thời gian để giữ cho công cuộc cải cách kinh tế không bị đảo ngược. Ông Raul sẽ phải đối mặt với một lựa chọn khó khăn trong những tháng tới, đó là lựa chọn giữa việc làm chậm lại hay thúc đẩy nhanh công cuộc cải cách.

Chủ tịch Raul Castro sẽ kết thúc nhiệm kỳ vào năm 2018 và Cuba sẽ phải tìm kiếm một nhân vật cho quá trình chuyển giao quyền lực. Theo các chuyên gia phân tích, Cuba đang trong “bước ngoặt lịch sử quan trọng” và đang ở “ngã tư đường” với rất nhiều khó khăn.

Nhà lãnh đạo Cuba mới đây đã khẳng định sẽ không trì hoãn tiến trình cải cách, nhưng cũng nhấn mạnh rằng điều đó còn phụ thuộc vào việc giai đoạn khó khăn sắp tới sẽ diễn ra như thế nào. Việc thiếu nguồn tiền và tăng trưởng chậm lại sẽ khiến Cuba gặp khó khăn trong việc củng cố sản xuất, tái thiết cơ sở hạ tầng, thu hút đầu tư nước ngoài và nâng cao đời sống người dân. Rõ ràng, giới lãnh đạo Cuba đang ở trong tình thế “tiến thoái lưỡng nan”. Đẩy nhanh cải cách có thể gây bất ổn trong xã hội, còn nếu cải cách chậm lại, người dân có thể sẽ mất niềm tin vào lời hứa của Chính phủ rằng tiến trình cải cách sẽ mang lại một xã hội thịnh vượng và bền vững.