Ghi nhận những nỗ lực và kết quả mà ngành Thuế đã đạt được trong thời gian qua, cộng đồng doanh nghiệp kỳ vọng không chỉ dừng lại ở kê khai, nộp thuế điện tử, mà còn số hóa việc cấp mã số thuế cá nhân, số hóa toàn diện và đồng bộ hệ thống quản lý thuế. Các hệ thống cần thống nhất trên một nền tảng, dễ dùng và không yêu cầu doanh nghiệp cài đặt phần mềm riêng biệt.

Bên cạnh đó, cần phân loại người nộp thuế theo mức độ tuân thủ. Doanh nghiệp tuân thủ tốt cần được ưu tiên hỗ trợ, kiểm tra ở mức thấp; còn doanh nghiệp có dấu hiệu rủi ro thì tập trung kiểm tra chuyên sâu. Cách làm này vừa tiết kiệm nguồn lực ngành Thuế, vừa tạo động lực cho doanh nghiệp hoạt động minh bạch.

Cùng với đó, ngành Thuế đã kịp thời xử lý những vướng mắc cấp bách, khắc phục những "điểm nghẽn" nhằm tháo gỡ khó khăn cho người nộp thuế, khơi thông sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực để thúc đẩy phát triển kinh tế. Đồng thời, đề xuất những nội dung, giải pháp quản lý chặt chẽ nguồn thu, mở rộng cơ sở thu, đảm bảo thu đúng, thu đủ, thu kịp thời và sự công bằng của người dân, doanh nghiệp trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế.

Theo đó, ngành Thuế đã tập trung, chủ động phối hợp tích cực với các đơn vị chức năng soạn thảo, báo cáo Bộ Tài chính trình Chính phủ, trình Quốc hội thông qua dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của nhiều Luật thuộc lĩnh vực tài chính. Hiện Cục Thuế tiếp tục nghiên cứu, sửa đổi toàn diện đối với Luật Quản lý thuế, trình các cấp có thẩm quyền.

Gần đây nhất, một trong những nỗ lực cải cách thuế đáng chú ý là bỏ hình thức thuế khoán hộ kinh doanh. Theo đó, từ ngày 1/6/2025, Nghị định 70/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 123/2020/NĐ-CP quy định về hóa đơn, chứng từ, chính thức có hiệu lực. Nghị định 70/2025/NĐ-CP mang đến nhiều thay đổi tích cực như tăng cường tính minh bạch, hiện đại hóa quản lý hóa đơn, và tạo môi trường kinh doanh công bằng.

Khoảng 37.000 hộ và cá nhân kinh doanh (doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm thuộc nhiều nhóm ngành nghề) chuyển sang xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối dữ liệu với cơ quan thuế và dựa trên doanh thu thực tế thay cho hình thức khoán áp dụng lâu nay. Từ năm 2026, các hộ kinh doanh (khoảng 6 triệu hộ) sẽ chính thức chấm dứt cơ chế thuế khoán, thay bằng tự kê khai, nộp thuế theo doanh thu thực tế.

Việc bỏ thuế khoán đối với hộ kinh doanh có thể xem là “bước ngoặt” đối với ngành thuế. Bởi cùng lúc, chính sách này đã đạt được cả 3 mục tiêu lớn: cụ thể hóa Nghị quyết 68-NQ/TW, mở ra cơ hội nâng tầm hộ kinh doanh trở thành doanh nghiệp; hướng đến chính sách thuế công bằng, minh bạch và hiệu quả với mọi đối tượng; khắc phục tình trạng việc quản lý thuế khoán hộ kinh doanh bị bỏ ngỏ từ trước đến nay, gây thất thu NSNN.

Thời gian qua, Bộ Tài chính đã thực hiện nghiên cứu, rà soát, đánh giá tổng thể các luật về thuế để báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét việc sửa đổi, bổ sung toàn diện, đồng bộ các luật về thuế trong hệ thống thuế của Việt Nam. Việc hoàn thiện các chính sách thuế được kỳ vọng sẽ góp phần động viên hợp lý nguồn lực cho NSNN để thực hiện các nhiệm vụ đặt ra trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Bên cạnh đó, chính sách cũng có những ưu đãi để góp phần nuôi dưỡng và phát triển nguồn thu dài hạn cho NSNN, đặc biệt là đối tượng hộ kinh doanh, doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Với sự bùng nổ của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, trong những năm gần đây, Chính phủ rất quan tâm đến công tác chuyển đổi số và phát triển ứng dụng công nghệ thông tin. Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Tài chính, ngành Thuế đã nỗ lực cải cách, hiện đại hóa công tác quản lý, từ hoàn thiện môi trường pháp lý đến phát triển hạ tầng, cung cấp các dịch vụ thuế điện tử theo hướng tích hợp, tập trung.

Với mục tiêu lấy người dân, doanh nghiệp là trung tâm của chuyển đổi số, ngành Thuế đã triển khai các dịch vụ thuế điện tử nhằm tạo thuận lợi, hỗ trợ người nộp thuế thực hiện các thủ tục hành chính thuế.

Cơ quan thuế tiếp tục duy trì, hoàn thiện việc cung cấp đầy đủ các dịch vụ điện tử cho doanh nghiệp từ đăng ký, khai, nộp, hoàn, miễn giảm thuế. Triển khai và vận hành ứng dụng eTax Mobile nhằm mở rộng thêm các kênh giao tiếp, hỗ trợ người nộp thuế là cá nhân tra cứu nghĩa vụ thuế, khai thuế, nộp thuế mọi lúc, mọi nơi. Triển khai tích hợp với xác thực định danh điện tử của VNeID, giúp cá nhân có thể đăng nhập vào eTax Mobile thuận lợi.

Đến nay, đã có hơn 4,6 triệu tài khoản đăng ký sử dụng và hơn 10 triệu lượt đăng nhập vào hệ thống bằng tài khoản VNeID. Ngành Thuế đã thiết kế được quy trình quản lý hoá đơn điện tử theo hướng đơn giản, tự động và xây dựng hệ thống công nghệ thông tin đáp ứng việc tiếp nhận và xử lý đồng thời khối lượng rất lớn hoá đơn điện tử (lên đến hàng trăm triệu hóa đơn/ngày).

Cải cách hành chính và hiện đại hóa ngành Thuế là một trong những điểm sáng trong cải cách thể chế kinh tế nói chung tại Việt Nam thời gian qua. Ngành Thuế đã chuyển từ tư duy “quản lý – kiểm tra – xử phạt” sang phục vụ, đồng hành, hỗ trợ người nộp thuế – một thay đổi rất lớn về tư duy và hành động.

Phóng viên: Thưa ông, trong những năm qua, ngành Thuế đã triển khai nhiều giải pháp nhằm cải cách hành chính và hiện đại hóa quản lý thuế. Là đại diện cộng đồng doanh nghiệp, ông đánh giá như thế nào về quá trình và kết quả này?

TS Mạc Quốc Anh: Có thể khẳng định, cải cách hành chính và hiện đại hóa ngành Thuế là một trong những điểm sáng trong cải cách thể chế kinh tế nói chung tại Việt Nam thời gian qua. Ngành Thuế đã chuyển từ tư duy “quản lý – kiểm tra – xử phạt” sang phục vụ, đồng hành, hỗ trợ người nộp thuế – một thay đổi rất lớn về tư duy và hành động. Việc triển khai hóa đơn điện tử toàn quốc, khai thuế – nộp thuế điện tử, tiếp nhận hồ sơ hoàn thuế điện tử… không chỉ giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, chi phí mà còn giảm bớt rất nhiều áp lực hành chính.

Theo số liệu từ Tổng cục Thuế, đến nay đã có gần 100% doanh nghiệp đang hoạt động sử dụng hóa đơn điện tử; gần 99% doanh nghiệp kê khai và nộp thuế qua mạng. Đây là kết quả rất đáng ghi nhận, đưa Việt Nam nằm trong nhóm nước có mức độ số hóa thuế cao tại ASEAN. Ngoài ra, ngành Thuế cũng đang từng bước ứng dụng công nghệ dữ liệu lớn, AI, kết nối dữ liệu với ngân hàng, cơ quan hải quan, bảo hiểm xã hội… để nâng cao hiệu quả giám sát nhưng đồng thời cũng tạo thuận lợi hơn cho người nộp thuế. Tôi cho rằng, quá trình cải cách này đang đi đúng hướng và cần tiếp tục được đẩy mạnh với tốc độ cao hơn.

Phóng viên: Vậy theo đánh giá từ cộng đồng doanh nghiệp, những cải cách nào được xem là có tác động rõ rệt nhất?

TS Mạc Quốc Anh: Doanh nghiệp ghi nhận rõ ràng ba tác động tích cực nhất từ cải cách ngành Thuế: Thứ nhất, chính là việc kê khai và nộp thuế điện tử. Nếu như trước đây, doanh nghiệp mất nhiều giờ thậm chí cả ngày để đến chi cục thuế nộp tờ khai và thực hiện nghĩa vụ tài chính, thì hiện nay mọi thao tác đều có thể thực hiện qua mạng, kể cả ngoài giờ hành chính. Theo thống kê từ Hiệp hội chúng tôi, việc số hóa này giúp doanh nghiệp tiết kiệm 40–60% thời gian thực hiện nghĩa vụ thuế.

Thứ hai, là hệ thống hóa đơn điện tử đã giúp tăng tính minh bạch, ngăn chặn gian lận, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp trong khâu quản lý kế toán, báo cáo. Trước đây có tình trạng “mua bán hóa đơn” tràn lan thì giờ đã giảm mạnh.

Thứ ba, doanh nghiệp đánh giá cao tinh thần hỗ trợ, hướng dẫn và giải đáp kịp thời từ cán bộ thuế, nhất là trong mùa quyết toán thuế, khi triển khai chính sách mới hoặc dịch chuyển chính sách. Nhiều chi cục thuế tại Hà Nội, TP HCM, Đà Nẵng… đã chủ động tổ chức hội nghị tập huấn, giải đáp trực tuyến giúp doanh nghiệp không bị “lạc lối” trong thủ tục mới.

Tuy nhiên, các cải cách này tác động rõ rệt hơn tới các doanh nghiệp quy mô vừa và lớn. Với doanh nghiệp siêu nhỏ, hộ kinh doanh – vẫn còn tình trạng chưa quen thao tác công nghệ, hoặc ngại tiếp cận quy trình mới – thì cần có hỗ trợ kỹ thuật và truyền thông mạnh hơn từ ngành Thuế.

Phóng viên: Theo phản hồi từ doanh nghiệp, đâu là thủ tục hay vấn đề mà ngành Thuế cần tiếp tục cải cách mạnh hơn nữa?

TS Mạc Quốc Anh: Một trong những vấn đề mà cộng đồng doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa phản ánh nhiều nhất là thủ tục hoàn thuế GTGT, đặc biệt với doanh nghiệp xuất khẩu. Mặc dù đã thực hiện hoàn thuế điện tử nhưng thời gian xử lý hồ sơ vẫn còn dài, yêu cầu chứng từ còn rườm rà, phát sinh việc giải trình nhiều lần.

Thứ hai, là quy trình thanh tra, kiểm tra thuế. Doanh nghiệp mong muốn quy trình này tiếp tục minh bạch, có trọng tâm, trọng điểm, tránh tình trạng “kiểm tra dàn trải”. Ngoài ra, nên mở rộng áp dụng cơ chế “tiền kiểm – hậu kiểm” linh hoạt hơn với các doanh nghiệp tuân thủ tốt để giảm áp lực cho doanh nghiệp.

Thứ ba, doanh nghiệp mong muốn có cổng thông tin dữ liệu thuế tích hợp đầy đủ – từ kê khai, hoàn thuế, tra cứu hóa đơn, cập nhật chính sách – và dễ sử dụng. Hiện nay còn tình trạng phải truy cập nhiều cổng khác nhau, gây phân tán thông tin.

Phóng viên: Thưa ông, Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị và Công điện 56/CĐ-TTg của Thủ tướng đề ra mục tiêu cắt giảm ít nhất 30% thủ tục hành chính. Ông đánh giá như thế nào về khả năng thực hiện mục tiêu này đối với lĩnh vực thuế?

TS Mạc Quốc Anh: Tôi đánh giá đây là mục tiêu không chỉ cần thiết mà hoàn toàn khả thi đối với ngành Thuế – bởi nền tảng chuyển đổi số đã được triển khai tương đối đầy đủ. Chúng ta đang có nền tảng hóa đơn điện tử, khai thuế, nộp thuế điện tử, tiếp nhận hồ sơ qua cổng dịch vụ công. Cái cần hiện nay là kết nối dữ liệu giữa các ngành – giữa thuế với hải quan, ngân hàng, kế hoạch đầu tư, công thương... Khi liên thông dữ liệu, nhiều thủ tục có thể cắt giảm vì doanh nghiệp không phải nộp lặp lại hồ sơ đã có trong hệ thống.

Tôi lấy ví dụ, nếu ngành Thuế và cơ quan đăng ký kinh doanh đồng bộ dữ liệu mã số thuế, ngành nghề, vốn điều lệ thì khi doanh nghiệp thay đổi thông tin trên Cổng đăng ký kinh doanh quốc gia, thông tin này sẽ tự động cập nhật tại cơ quan thuế. Như vậy, doanh nghiệp không cần khai lại tờ khai thay đổi thông tin thuế như hiện nay. Điều quan trọng hơn cả là tư duy cắt giảm thủ tục phải gắn với trách nhiệm cá nhân, ai phê duyệt chậm, ai xử lý hồ sơ trễ, ai đòi hỏi thêm hồ sơ ngoài quy định thì cần có cơ chế kiểm tra, giám sát công khai và xử lý.

Phóng viên: Ông có thể chia sẻ những kiến nghị về lộ trình, giải pháp cụ thể mà ngành Thuế cần triển khai trong thời gian tới để đồng hành cùng doanh nghiệp, theo đúng tinh thần của Nghị quyết 68-NQ/TW?

TS Mạc Quốc Anh: Tôi cho rằng, ngành Thuế cần triển khai theo 5 định hướng lớn để thực hiện hiệu quả Nghị quyết 68 và các chỉ đạo của Chính phủ:

Thứ nhất, số hóa toàn diện và đồng bộ hệ thống quản lý thuế. Không chỉ dừng lại ở kê khai, nộp thuế, mà còn số hóa việc cấp mã số thuế cá nhân, xử lý hoàn thuế, khấu trừ thuế, thanh tra thuế. Các hệ thống cần thống nhất trên một nền tảng, dễ dùng và không yêu cầu doanh nghiệp cài đặt phần mềm riêng biệt.

Thứ hai, phân loại người nộp thuế theo mức độ tuân thủ. Doanh nghiệp tuân thủ tốt cần được ưu tiên hỗ trợ, kiểm tra ở mức thấp; còn doanh nghiệp có dấu hiệu rủi ro thì tập trung kiểm tra chuyên sâu. Cách làm này vừa tiết kiệm nguồn lực ngành Thuế, vừa tạo động lực cho doanh nghiệp minh bạch.

Thứ ba, tăng cường phối hợp giữa ngành Thuế với các tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp, như các hiệp hội ngành nghề, trung tâm khởi nghiệp, các trường đại học. Mục tiêu là đưa các chương trình hướng dẫn thuế, phổ cập kiến thức tài chính - thuế đến gần hơn với doanh nghiệp mới, hộ kinh doanh chuyển đổi.

Thứ tư, rút gọn biểu mẫu, chuẩn hóa quy trình, công khai tất cả quy trình thuế trên nền tảng số. Khi doanh nghiệp biết mình cần làm gì, ở đâu, thời gian bao lâu, liên hệ ai, thì chi phí không chính thức cũng sẽ giảm.

Thứ năm, nâng cao năng lực và đạo đức công vụ của cán bộ thuế. Đây là yếu tố cốt lõi để cải cách thực chất. Một hệ thống thuế hiện đại không chỉ cần công nghệ hiện đại, mà cần cả con người minh bạch, chuyên nghiệp và tận tâm với người nộp thuế.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn ông!