Nhật Bản gặp khó trong việc phổ cập số hóa cho người cao tuổi

Dân số Nhật Bản đang già đi nhanh chóng.

Phần lớn công việc số hóa xã hội của Nhật Bản xoay quanh ý tưởng “không ai bị bỏ lại phía sau”. Đây là một phần quan trọng của khái niệm Xã hội 5.0 được phát triển ban đầu dưới thời Chính phủ của cố Thủ tướng Shinzo Abe và dựa trên các ý tưởng một phần được vay mượn từ Liên minh châu Âu (EU). Ý tưởng cơ bản của Xã hội 5.0 là sử dụng các công cụ kỹ thuật số để kết nối và tích hợp toàn bộ xã hội, trong đó có khoảng 2 triệu “hikikomori” (người sống cô lập với xã hội) ở Nhật Bản vào năm 2024 và số lượng ngày càng tăng của những công dân cao tuổi nghỉ hưu.

Ý tưởng là khi được kết nối hoàn toàn và trực tuyến, những cộng đồng và nhóm người lớn tuổi có thể tái tham gia vào nền kinh tế quốc gia, không chỉ hưởng lợi mà còn đóng góp theo nhiều cách mới và có lợi nhuận thông qua những tiến bộ trong công nghệ số. Chính phủ sẽ cung cấp tài trợ cho các công ty khởi nghiệp sử dụng công nghệ vũ trụ ảo (metaverse), thực tế ảo, trí tuệ nhân tạo (AI) và các công cụ số khác để thúc đẩy quá trình số hóa này. Tuy nhiên, những sáng kiến, liên quan đến các công nghệ và đổi mới tiên tiến, nhất thiết phải có trình độ hiểu biết về kỹ thuật số, trong khi nhiều cộng đồng mục tiêu đang già đi lại thiếu điều này.

Thách thức chuyển đổi từ analog sang kỹ thuật số đã làm bối rối các nhà hoạch định chính sách Nhật Bản trong suốt quá trình số hóa cho đến nay: Đáng chú ý nhất là cựu Bộ trưởng Kỹ thuật số Taro Kono và những khó khăn của ông với thẻ My Number, một dạng tài liệu an sinh xã hội được số hóa kết hợp thuế, giấy phép lái xe, bảo hiểm và các hình thức thông tin nhận dạng tích hợp khác. Bất chấp những nỗ lực của ông Kono trong việc triển khai thẻ điện tử tích hợp trên toàn quốc, nhiều cuộc thăm dò cho thấy một bộ phận đáng kể dân số phản đối chương trình này. Nhiều người từ chối đăng ký thẻ, với lý do không tin tưởng vào các phương pháp kỹ thuật số mà họ cảm thấy làm tăng nguy cơ bị đánh cắp dữ liệu, rò rỉ và các hình thức gian lận khác.

Bộ Nội vụ, Thông tin và Truyền thông đã hợp tác với các công ty viễn thông bao gồm nhà cung cấp điện thoại di động NTT Docomo để cung cấp các lớp học nhằm mục đích hướng dẫn người cao tuổi về lợi ích của điện thoại thông minh và cách sử dụng thẻ My Number, cùng với các công nghệ kỹ thuật số khác. Năm 2021, Bộ này đã đặt mục tiêu 5 năm là cung cấp đào tạo công nghệ cho 10 triệu người, đặc biệt nhắm đến các cộng đồng người cao tuổi không quen với các dịch vụ kỹ thuật số. Số liệu tham gia cho thấy mục tiêu của Bộ đã không đạt được, trong khi các quan chức cảm nhận khó khăn đặc biệt trong việc thu hút các nhóm người không có sự quan tâm tích cực trong việc nâng cao trình độ kỹ năng kỹ thuật số của họ.

Thực tế này đòi hỏi Chính phủ Nhật Bản và các công ty cần xác định rõ phương thức nhằm thúc đẩy kỹ thuật số đối với những người cao tuổi, nhằm giải quyết một phần thách thức khi dân số già đi.