Lợi thế từ UKVFTA, nhưng cá ngừ xuất khẩu vẫn khó khăn do thiếu container rỗng

Chế biến cá ngừ xuất khẩu. Ảnh: T.H

Lợi thế từ UKVFTA

Theo số liệu thống kê của Hải quan Việt Nam, trong 5 năm trở lại đây, Anh luôn là 1 trong 17 thị trường XK cá ngừ lớn nhất của Việt Nam. Nhưng năm 2020, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam sang Anh lại chưa được như kỳ vọng, tăng giảm thất thường. Giá trị XK cá ngừ của Việt Nam sang thị trường này cả năm 2020 đạt gần 7 triệu USD, giảm 2% so với năm 2019.

Theo phân tích của các chuyên gia, nguyên nhân của sự sụt giảm là tác động của đại dịch Covid-19 và việc Anh rời khởi Liên minh châu Âu (EU) đã làm thay đổi hành vi tiêu dùng của người Anh.

Hiện Việt Nam XK chủ yếu cá ngừ tươi và đông lạnh sang Anh, đặc biệt là thịt/philê cá ngừ đông lạnh mã HS 0304, chiếm tới 88% tổng giá trị XK cá ngừ sang thị trường này. So với năm 2019, XK nhóm sản phẩm này của Việt Nam sang Anh giảm, trong khi XK cá ngừ đóng hộp lại tăng.

Theo đánh giá của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (VASEP), mặc dù có sự tăng trưởng nhưng giá trị cá ngừ đóng hộp của Việt Nam XK sang thị trường này vẫn còn rất khiêm tốn. Do đó, việc Việt Nam ký được thoả thuận thương mại tự do với Anh và Hiệp định này chính thức có hiệu lực kể từ 23 giờ ngày 31/12/2020 đã tạo ra lợi thế cho các doanh nghiệp XK thuỷ sản của Việt Nam, trong đó có các doanh nghiệp cá ngừ. Bởi năm 2020, mặc dù Anh đã ra khỏi EU, nhưng XK các sản phẩm cá ngừ của Việt Nam sang thị trường này vẫn được hưởng thuế theo cơ chế của Hiệp định EVFTA đến hết 31/12/2020. Sau thời điểm này, các sản phẩm cá ngừ của Việt Nam XK sang Anh sẽ không còn được hưởng ưu đãi thuế quan, nếu Việt Nam không có được thoả thuận thương mại tự do với Anh.

Bên cạnh đó, VASEP cho biết, theo số liệu thống kê của Trung tâm Thương mại thế giới (ITC), Anh là thị trường nhập khẩu cá ngừ đóng hộp lớn thứ 6 năm 2020. Trong nhiều năm, Anh còn là nước nhập khẩu cá ngừ đóng hộp lớn nhất tại EU. Theo số liệu thống kê của ITC, Việt Nam là nguồn cung cá ngừ ngoài khối EU lớn thứ 11 cho thị trường Anh, sau cả Thái Lan, Philippines và Indonesia. Cả 3 nước này đều chưa ký được Hiệp định Thương mại tự do với Anh nên đây sẽ là lợi thế cho Việt Nam. Dự kiến, theo cam kết trong UKVFTA, Anh sẽ miễn thuế cho các sản phẩm cá ngừ của Việt Nam trong mức hạn ngạch 1.566 tấn/năm.

Khủng hoảng thiếu container rỗng

Lợi thế là vậy, song các doanh nghiệp xuất khẩu cá ngừ hiện đang gặp trở ngại rất lớn do thiếu hụt chuỗi cung ứng container toàn cầu, khiến các nhà xuất khẩu cá ngừ lo ngại vì phí vận chuyển tăng vọt.

Theo ông Nguyễn Xuân Nam, Chủ tịch HĐQT Công ty TNHH Hải Vương (HAVUCO), giá một container 20 feet hiện tại ở mức từ 7.000 – 8.000 USD, cao gấp 3-4 lần giá thông thường. Công ty này thường XK cá ngừ đóng hộp (và các sản phẩm cá ngừ khác) sang các thị trường như Trung Đông, châu Phi, EU, Canada, và Mỹ.

Với tình hình khủng hoảng container như hiện nay, công ty này đang phải đối mặt với tình trạng giao hàng trễ và bù lỗ cước vận chuyển. Đã có lúc, công ty chấp nhận giá cước cao nhưng sau đó vẫn không có container rỗng để giao hàng.

Một công ty sản xuất cá ngừ đóng hộp khác cho biết, công ty họ đang đối mặt với chi phí tăng gấp 3 lần so với tháng 11. Hiện tại, chi phí cho một container 20 feet chứa đầy hàng vận chuyển tới EU khoảng 6.000 USD. Việc thiếu container rỗng cũng đã khiến công ty này chậm trễ trong việc giao hàng và có thể phải mất vài tháng trước khi lấy lại được cân bằng.

Các thị trường đang có lượng hàng tồn kho ở mức cao nên không có tình trạng nguồn cung nguyên liệu khan hiếm, nhưng dự kiến tình trạng này sẽ thay đổi trong quý 2. Cuộc khủng hoảng container hiện nay có vẻ sẽ không giảm bớt và các nhà XK sẽ phải vượt qua làn sóng tăng giá này.