Chuyện về bảng biểu thuế XNK 1954

Nghị định 429-TTg ngày 23-12-1954

Theo lời kể của ông Nguyễn Ngọc Khiêm, nguyên Cục trưởng Cục Thuế XNK, Tổng cục Hải quan: “Trước 1954, chúng ta có 2 biểu thuế, một cái tôi không nhớ số, còn một cái là 375-TTg ngày 10-5-1954. Năm 1954, sau khi miền Bắc giành độc lập, ta đã chủ động lập bảng biểu thuế này nhằm để thu thuế hàng hóa ra vào hai vùng tạm chiếm và giải phóng, khu tập kết 300 ngày. Hàng xuất nói chung được miễn thuế. Hàng nhập hạn chế vào những thứ tối cần thiết cho cuộc kháng chiến, gồm 116 thứ, thuế suất từ 10% trở lên. Những biểu thuế trước 1954 đơn giản, ít mặt hàng, còn ở Biểu thuế 1954, chúng ta đã lập ra 434 mặt hàng với 69 mục, 18 chương trong đó quy định mức thuế suất từ 10% đến 200% được ban hành kèm theo Nghị định 429-TTg ngày 23-12-1954. Đặc biệt, Biểu thuế 1954 có thuế suất phổ thông, thuế suất tối thiểu, thuế XK và một cột thuế hàng hóa. Thuế suất phổ thông thời kỳ đó mình chưa áp dụng vì cao gấp đôi thuế suất tối thiểu, trường hợp nào đặc biệt thì mới dùng. Khi Biểu thuế 1954 được ban hành gần như là thống nhất tất cả các mặt hàng và được áp dụng đến năm 1975. Hàng năm, vẫn có bổ sung các mặt hàng bằng văn bản riêng chứ không phải làm thành quyển khác”.

Ông Nguyễn Ngọc Khiêm tâm sự: “Năm 1960 tôi làm ở Trạm Hải quan Bưu điện. Hồi đó, phần lớn hàng hóa từ các nước gửi về qua bưu điện chủ yếu là hàng quà biếu của các học sinh, sinh viên với cán bộ sứ quán gửi về từ các nước XHCN và hàng hóa của các gia đình di cư đi các nước TBCN. Theo quy định tại Biểu thuế 1954 thì hàng hóa được gửi về dạng này gọi là phi mậu dịch, chính sách quà biếu một năm được nhận 2 lần mà mỗi lần trị giá dưới 50 đồng thì được miễn thuế, nếu trên 50 đồng thì phải nộp thuế. Hàng được gửi từ các nước TBCN về thì mình phải thu 2 loại thuế, một loại thuế NK và thuế hàng hóa. Trong đó, có một số mặt hàng như: Đường, sữa hay vải, xe đạp, xe máy thì bị thu thuế hàng hóa. Hàng từ các nước XHCN gửi về thì không phải nộp thuế NK mà chỉ nộp thuế hàng hóa. Trong đó, phân chia cụ thể: Thuế hàng hóa chủ yếu khoảng 50%, cao nhất là 50%, thấp nhất là 10%. Còn thuế NK là từ 20% đến 200%, nhưng thuế NK giá tính thuế của nó là giá cif. Ví dụ như một cái xe đạp từ Pháp gửi về Việt Nam, cán bộ thuế sẽ thu thuế hàng hóa là giá thị trường nội địa và thuế NK là giá cif (giá thành, bảo hiểm và cước gửi)”.

Ông Nguyễn Ngọc Khiêm cũng cho biết: “Đối với hàng hóa gửi ra cho các cán bộ tập kết từ miền Nam ra miền Bắc, khi kiểm hóa các tờ khai hàng phi mậu dịch ghi là 200 ống B12 hay 300 ống B12 thì chúng tôi chưa được tính thuế ngay, phải gửi về bên Cục Hải quan Trung ương duyệt, cho người nhận dùng bao nhiêu, bán bao nhiêu và sau đó chúng tôi thực hiện theo chỉ thị của Cục Hải quan Trung ương cho phép. Chính sách quản lý hàng hóa từ các nước CNXH hay TBCN cũng rất chặt chẽ. Hồi đó, Phòng Công an soi chiếu từng thứ hàng sau đó nhân viên bưu điện kiểm tra và cuối cùng nhân viên hải quan mới làm thủ tục cho hàng hóa đó”. Ông Khiêm nhớ lại: Sau này có một thời gian hải quan mình chỉ thi hành thực hiện quản lý thuế XNK đối với 17 mặt hàng.

Ông Trần Nguyên Chẩn, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu khoa học Hải quan bồi hồi nhớ lại: “Biểu thuế là một trong những cái cực kì quan trong đối với cơ quan Hải quan. Như ở nước Anh họ rất tự hào có biểu thuế đầu tiên năm 1600. Trong Biểu thuế 1954 của Việt Nam, số thứ tự và tên mặt hàng là một thể thống nhất, nó như hình với bóng. Việc áp mã của mình bắt đầu từ khi áp dụng biểu thuế. Biểu thuế đầu tiên của nước ta bắt đầu từ năm 1954 và nó lưu suốt cho đến bây giờ. Tôi nhớ, sau này Biểu thuế có thay đổi nhưng là từng phần một.