Việt Nam - Nhật Bản cần nỗ lực bảo hộ và thực thi quyền đối với nhãn hiệu trên thương mại điện tử

Theo Báo cáo Chỉ số Thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam 2024 của Hiệp hội TMĐT Việt Nam, ước tính tốc độ tăng trưởng của TMĐT Việt Nam năm 2023 trên 25% so với năm trước và đạt 25 tỷ USD. Xuất khẩu (XK) trực tuyến tới người tiêu dùng ở nước ngoài tăng mạnh và sẽ tạo ra xu hướng mới của TMĐT ở Việt Nam.

TMĐT cũng lan tỏa ngày càng sâu vào các ngành như giáo dục, y tế và môi trường. Với quy mô bán lẻ hàng hóa trực tuyến đạt 17,3 tỷ USD, Việt Nam thuộc quốc gia phát triển nhanh nhất của Đông Á, nằm trong nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất thế giới.

Còn theo số liệu dự đoán từ Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại (Bộ Công Thương), tổng doanh thu TMĐT bán lẻ hàng hóa cả năm 2024 có thể tăng khoảng 45% so với 2023, lên gần 30 tỷ USD, chiếm xấp xỉ 14% tổng mức bán lẻ hàng hóa của cả nước.

Ảnh minh họa.

Thực tiễn cho thấy, tính chất phi biên giới của TMĐT đặt ra rất nhiều vấn đề cần giải quyết, trong đó có việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) nói chung và quyền sở hữu công nghiệp đối với nhãn hiệu nói riêng. Nhãn hiệu với chức năng chỉ dẫn nguồn gốc của hàng hóa, dịch vụ càng trở nên quan trọng trong không gian mạng.

Đối với các doanh nghiệp (DN) thực hiện kinh doanh trong môi trường TMĐT, nhãn hiệu thậm chí có vai trò quan trọng hơn so với kinh doanh trong môi trường thương mại truyền thống, các DN muốn đưa sản phẩm lên bán trên sàn TMĐT phải minh chứng việc nhãn hiệu dùng cho các sản phẩm đó đã được cơ quan có thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận đăng ký.

Ông Trần Lê Hồng, Phó Cục trưởng Cục SHTT nhấn mạnh, nền kinh tế đổi mới sáng tạo toàn cầu, internet đã trở thành một công cụ mang tính cách mạng, khi trao quyền cho người tiêu dùng và DN với những lợi ích của việc kết nối ở mọi cấp độ, trên cơ sở đó TMĐT cũng được định hình và phát triển, tạo động lực mới cho sự phát triển của kinh tế quốc gia và thế giới.

Khi nói đến TMĐT, SHTT là yếu tố cấu thành bị bỏ quên nhiều nhất mặc dù nó mang lại giá trị cao. TMĐT như bất kỳ nền tảng thương mại nào khác thường liên quan đến việc bán hàng hóa và dịch vụ dựa trên quyền SHTT. Cụ thể, quyền SHTT đảm bảo sự cạnh tranh lành mạnh, đồng thời đây là loại tài sản có giá trị cao được tích hợp vào sản phẩm, dịch vụ lưu thông trong TMĐT.

Trong đó, TMĐT là dòng lưu chuyển thông tin và hàng hóa, dịch vụ tới khắp nơi chỉ với kết nối internet, có thể xuyên biên giới, mở ra khả năng giảm chi phí giao dịch, gia tăng tiếp cận thị trường và thúc đẩy tiến bộ công nghệ. Do đó, TMĐT phát triển mạnh thì các nước, cơ quan quản lý cần phải nỗ lực hơn nữa việc bảo hộ và thực thi quyền đối với nhãn hiệu trên TMĐT.

Bà Hirota Kaori, Phó Giám đốc Bộ phận Nghiên cứu chống hàng giả, Văn phòng hỗ trợ thương mại nước ngoài, Ban Hợp tác quốc tế JPO cho rằng, thực tiễn hoạt động quản lý và thực thi quyền đối với nhãn hiệu của Nhật Bản và Việt Nam hiện nay, cũng như những nỗ lực của Nhật Bản trong thực thi quyền đối với nhãn hiệu trên nền tảng TMĐT còn gặp nhiều khó khăn.

Trong đó, những vấn đề mới trong bối cảnh sự phát triển nhanh chóng của các nền tảng TMĐT hiện nay và sự ra đời, phát triển của internet đã tạo ra những tác động to lớn tới mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội. Đáng chú ý, internet đặt nền tảng cho sự hình thành nền kinh tế trực tuyến, mà ở đó, các chủ thể thương mại giao dịch với nhau không cần gặp trực tiếp. Điều này thể hiện rõ nét từ thực tiễn hoạt động bảo hộ, bảo vệ và quản lý quyền đối với nhãn hiệu trên nền tảng TMĐT của Việt Nam và Nhật Bản.

Do đó, theo bà Hirota Kaori, thời gian tới, Việt Nam – Nhật Bản và các cơ quan quản lý hai nước cần trao đổi nhiều hơn về các quy định pháp luật áp dụng vào thực tiễn kiểm soát và xử lý hành vi xâm phạm quyền đối với nhãn hiệu trên nền tảng TMĐT ở Việt Nam. Từ đó, có những đánh giá khó khăn, thách thức trong thực thi quyền đối với nhãn hiệu trên nền tảng TMĐT tại Việt Nam - thông qua các vụ việc thực tế.

Trên cơ sở đó, những giải pháp được đề xuất sẽ thúc đẩy sự phát triển của TMĐT và bảo vệ tốt hơn quyền SHTT của các tổ chức, cá nhân nói chung, quyền đối với nhãn hiệu nói riêng trên nền tảng thương mại số.