Quy hoạch năng lượng quốc gia không thể “vắng bóng” điện hạt nhân?

	Xây dựng Quy hoạch tổng thể năng lượng quốc gia trong bối cảnh đặc biệt
	Vương Quốc Anh cam kết hỗ trợ Việt Nam phát triển năng lượng tái tạo
	Duy trì giá FIT mới có thể tạo sức bật cho điện mặt trời mái nhà?
	Khai mạc Tuần lễ năng lượng tái tạo 2020

So với các dạng năng lượng truyền thống, điện hạt nhân là nguồn công suất điện lớn, ổn định, có hệ số khả dụng cao và không phát thải khí nhà kính. Ảnh: ST.

Không thể vắng điện hạt nhân

Trong Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, đánh giá tổng quan về phát triển năng lượng, dự báo phát triển kinh tế xã hội và nhu cầu năng lượng, TS. Nguyễn Ngọc Hưng, Viện Năng lượng (Bộ Công Thương) cho hay, hiện trạng than và sản phẩm dầu có tỷ trọng cao trong tổng cung cấp năng lượng sơ cấp.

Tỷ lệ phụ thuộc năng lượng nhập khẩu tăng mạnh trong những năm gần đây do sản lượng xuất khẩu giảm mạnh và nhập khẩu than tăng mạnh. Bên cạnh đó, năng lượng tái tạo trong phát điện có bước tiến mạnh mẽ trong thời gian gần đây do chính sách hỗ trợ; phát thải khí nhà kính trong hoạt động năng lượng đang tăng đánh kể.

Đối với tiêu thụ năng lượng cuối cùng có sự chuyển dịch mạnh mẽ từ các dạng nhiên liệu khác sang điện. Công nghiệp và giao thông vận tải là 2 ngành chiếm tỷ trọng tiêu thụ hàng đầu. Liên kết hạ tầng năng lượng đã có sự phát triển mạnh mẽ, tuy nhiên, việc phát triển đồng bộ hạ tầng liên kết các phân ngành năng lượng còn hạn chế.

Dự báo, tốc độ tăng trưởng GDP hàng năm xấp xỉ 7% giai đoạn 2021-2030, giảm xuống xấp xỉ 6% giai đoạn 2031-2040 và xấp xỉ 5% giai đoạn 2041-2050. Trên cơ sở đó, dự báo được đưa ra trong Quy hoạch tổng thể về năng lượng là tốc độ tăng nhu cầu năng lượng cuối cùng tăng trung bình 6,6% hàng năm giai đoạn 2021-2030 và giảm xuống 3,3% giai đoạn 2031-2050.

Quy hoạch xây dựng phương án quy hoạch kết cấu hạ tầng cho 4 phân ngành chính gồm: Phân ngành than, phân ngành dầu khí, phân ngành điện lực và phân ngành năng lượng tái tạo.

Theo ông Trần Xuân Hòa, Chủ tịch Hội Khoa học công nghệ mỏ Việt Nam, hiện nay nội dung quy hoạch mới đề cập chủ yếu tới những thông số đầu vào, các chương sau còn rất nhiều vấn đề.

Đáng chú ý, ông Hòa nhấn mạnh, trong Quy hoạch tổng thể về năng lượng nên đặt ra vấn đề quay lại phát triển điện hạt nhân. Điện hạt nhân so với các loại điện khác vẫn là an toàn cao.

“Vừa rồi tôi rất tiếc chúng ta phải dừng điện hạt nhân khi đã đầu tư công phu vào đó hàng nghìn tỷ đồng. Tại Diễn đàn cấp cao về năng lượng do Ban Kinh tế Trung ương tổ chức mới đây, nhiều nhà khoa học cũng đã đề cập phải quay trở lại điện hạt nhân mà trong quy hoạch này không thấy nói đến vấn đề đó”, ông Hòa nói.

Nêu rõ trách nhiệm Chính phủ, tập đoàn

Ông Nguyễn Thường Lạng, Viện Thương mại và Kinh tế quốc tế (Đại học Kinh tế quốc dân) cho rằng, trong Quy hoạch tổng thể về năng lượng có mối quan hệ căn bản cần giải quyết là Nhà nước và thị trường.

Xem quy hoạch thì thấy Nhà nước làm cả, chưa thấy yếu tố thị trường. Hàm lượng kinh tế thị trường trong quy hoạch chưa cao. Do đó mối quan hệ căn bản này chưa được giải quyết triệt để, cần chỉ rõ ra, Nhà nước làm được đến đoạn nào rồi dừng lại nhường chỗ cho yếu tố thị trường triển khai tiếp thì hiệu quả sẽ cao hơn.

Bên cạnh đó, dự báo kịch bản có nói đến tăng trưởng kinh tế trong giai đoạn dài. Kịch bản quá lạc quan là kinh tế Việt Nam ổn định. Với tốc độ điều chỉnh cơ cấu kinh tế, áp lực từ bên ngoài, kịch bản năng lượng cần bám chặt hơn chuyển đổi cơ cấu kinh tế.

“Ngoài ra, trong quy hoạch cơ cấu về năng lượng, nhất là năng lượng tái tạo không rõ. Đến năm 2030 năng lượng tái tạo là bao nhiêu, đoạn lập luận cần nói rõ ra. Về góc độ thương mại, giá năng lượng rơi vào đoạn nào cũng cần làm rõ hơn? Hiện nay, giá điện còn cãi nhau om sòm, kinh tế thị trường mà không biết được giá thì làm sao nói đến tính khả thi của dự án được”, ông Lạng nhấn mạnh.

Xoáy thêm vào nội dung năng lượng tái tạo, ông Trần Xuân Hòa phân tích, báo cáo đưa ra vấn đề 2 năm qua năng lượng tái tạo phát triển rất nhanh nhưng lại chưa đưa ra cơ sở để dân hiểu là thời gian tới tại sao vẫn phát triển điện than, điện dầu… mà chỉ phát triển năng lượng tái tạo ở chừng mực nhất định.

“2 năm trước đưa ra mức giá cho điện mặt trời là 9,35 UScents, gầy đây đưa ra mức giá thấp hơn. Hiện nay, xu hướng giá đang giảm mạnh xuống, ví dụ khi giá điện mặt trời còn 6 UScents hoặc 5 Uscents thì tại sao không phát triển mạnh năng lượng tái tạo so với các loại năng lượng khác? Bộ Công Thương cần có thêm lập luận ở góc này”, ông Hòa nói.

Ngoài ra, ông Trần Xuân Hòa cũng đề cập tới góc độ, Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia đề cập cụ thể tới 4 phân ngành năng lượng mà chưa thấy nói tới phần liên kết các phân ngành, trong khi đây là phần rất quan trọng.

5 năm nay, cả 3 tập đoàn năng lượng không khởi công được dự án nào. Trong 8 chương còn lại của quy hoạch, sự liên kết các phân ngành năng lượng, trách nhiệm của Chính phủ, địa phương đến đâu phải rất rõ.

“Các anh không dám đề ra trách nhiệm của Chính phủ, bộ ngành, các tập đoàn đến đâu… Tôi nghĩ với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và Tập đoàn công nghiệp Than-Khoáng sản Việt Nam (TKV) hiện chưa có cơ chế thị trường, giá do Bộ Tài chính phê duyệt. Thị trường thì thị trường hẳn đi, còn Nhà nước khống chế thì quy định rõ”, ông Hòa nói.

Vị này phân tích thêm, hiện nay các doanh nghiệp không dám đầu tư. Khi than đắt thì hùa vào yêu cầu TKV cung cấp, đến nay than rẻ thì để ứ thừa. Đầu tư mỏ than hàng chục năm, hiện nay với TKV hầm lò tăng trưởng nhanh chứ khai thác lộ thiên hết rồi.