Phát huy vai trò kế toán quản trị trong DN: một số khuyến nghị giải pháp

Vai trò của KTQT trong các DN hiện nay

Theo thống kê, những biến động của môi trường, đặc biệt các cuộc khủng hoảng kinh tế và dịch bệnh thời gian qua đã làm gia tăng rủi ro về tính bền vững của nền kinh tế toàn cầu, đặt ra yêu cầu phân tích, điều chỉnh kịp thời hoạt động sản xuất kinh doanh của DN. Trong bối cảnh đó, KTQT được đánh giá là công cụ hỗ trợ tích cực cho hoạch định chiến lược và quyết định của các nhà quản trị DN, bởi để có chiến lược kinh doanh thành công đòi hỏi người ra quyết định phải có sự hiểu biết về các mục tiêu dài hạn, sự cạnh tranh, nguồn lực và cách thức thực hiện của tổ chức. KTQT cung cấp thông tin toàn diện dựa trên khả năng kết nối các chỉ số tài chính với tình hình kinh doanh hiện tại, hỗ trợ nhà quản trị đưa ra các quyết định điều chỉnh chiến lược, phân bổ nguồn lực nhằm đảm bảo các mục tiêu đề ra và chủ động quản lý rủi ro trước những biến động thị trường.

Đặc biệt, với sự phát triển của khoa học công nghệ, KTQT càng phát huy được vai trò và đóng góp tích cực vào hoạt động sản xuất kinh doanh của DN: mở ra khả năng thu thập và phân tích dữ liệu tài chính-kế toán số lượng lớn và trực tuyến trên nền tảng kỹ thuật số và áp dụng các tiến bộ công nghệ, như tự động hóa quy trình, kế toán đám mây, blockchain và AI. Từ đó, KTQT cung cấp các thông tin hỗ trợ quản trị một cách chính xác và kịp thời trước những biến động của môi trường, góp phần nâng cao kết quả kinh doanh của DN. Nói cách khác, KTQT đóng vai trò trung gian tác động của Cách mạng công nghiệp 4.0 đến kết quả kinh doanh của DN.

Trên thực tế, Cách mạng công nghiệp 4.0 với các nền tảng kỹ thuật tạo ra đã góp phần nâng cao kết quả của KTQT thông qua các tiến bộ về khoa học dữ liệu. KTQT áp dụng các công cụ dự đoán như trí tuệ nhân tạo để thu thập dữ liệu đầu vào một cách tự động và làm cơ sở cho việc hoạch định chiến lược, dự báo môi trường và hỗ trợ ra các quyết định chiến lược. Cách mạng công nghiệp 4.0 cũng tác động trực tiếp tích cực đến kết quả kinh doanh. Theo khảo sát, nhiều DN đã đạt được kết quả khả quan khi áp dụng các kỹ thuật và quy trình tự động hóa như học máy, robot tự động hay trí tuệ nhân tạo. Công nghệ kỹ thuật số góp phần nâng cao chất lượng hàng hóa và dịch vụ được sản xuất. Tại Việt Nam, hạ tầng phần cứng tại các DN lớn hiện đang được hoàn thiện khá tốt để làm nền tảng cho quá trình số hóa DN. Báo cáo đánh giá Việt Nam năm 2021 cho thấy, nhiều DN đã thực sự coi chuyển đổi số là quá trình tất yếu mang lại kết quả kinh doanh và gia tăng năng suất lao động.

Một số bất cập trong KTQT

Mặc dù có vai trò to lớn, song ở Việt Nam, việc áp dụng KTQT trong các DN còn một số hạn chế. Cụ thể, về thể chế, mặc dù Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 53/2006/TT-BTC hướng dẫn việc áp dụng KTQT vào DN nhưng phần lớn các DN nhỏ và vừa chưa áp dụng KTQT, kể cả các DN có quy mô lớn.

Về mô hình tổ chức bộ máy kế toán, hiện nay các DN chỉ tổ chức bộ máy kế toán tài chính, còn bộ máy KTQT chưa được quan tâm và đầu tư đúng mức. Hơn nữa, trên thực tế, hầu hết các DN Việt Nam chỉ mới phân loại chi phí chủ yếu theo nội dung kinh tế, hoặc theo mục đích của chi phí phục vụ cho việc lập báo cáo tài chính, chứ không phân loại chi phí phục vụ cho KTQT. Từ đó, việc ra quyết định gặp nhiều khó khăn.

Cạnh đó, việc lập báo cáo KTQT tuy đã được các DN ít nhiều quan tâm nhưng nội dung còn khá sơ sài. Các DN lập báo cáo hầu hết là phục vụ cho kế toán tài chính cung cấp thông tin cho các đối tượng bên ngoài, chưa chú trọng đến việc lập báo cáo KTQT phục vụ cho nhà quản trị DN.

Ngoài ra, để áp dụng KTQT, DN phải bỏ ra một khoản chi phí để đào tạo nhân viên KTQT và các chi phí khác phục vụ cho việc áp dụng KTQT vào DN, trong khi hiệu quả mang lại cho việc đầu tư này chưa thể nhìn thấy ngay trước mắt. Đó cũng chính là một trong những trở ngại lớn mà hầu hết các DN Việt Nam chưa muốn áp dụng KTQT quản trị vào DN.

Giải pháp nâng cao hiệu quả KTQT tại các DN Việt Nam

Để KTQT phát huy được hiệu quả trong các DN Việt Nam trong bối cảnh hiện nay, cần lưu ý một số vấn đề sau:

Thứ nhất, Nhà nước cần có các chính sách hỗ trợ DN trong giai đoạn hậu Covid-19 thông qua các gói ưu đãi tín dụng, chính sách ưu đãi thuế trong sản xuất hay các ưu đãi đối với các DN đầu tư vào công nghệ 4.0, nhằm thúc đẩy khả năng tiếp cận thông tin và thị trường, giúp các DN gia tăng cơ hội thâm nhập vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Thứ hai, các DN cần có nhận thức đúng đắn về vai trò của KTQT trong mối quan hệ với chiến lược và kết quả kinh doanh của DN, đó là cung cấp các thông tin tài chính và biến động tài chính hỗ trợ hoạt động ra các quyết định chiến lược của nhà quản trị DN. Từ đó, tăng cường sử dụng các thông tin KTQT một cách phù hợp, đặc biệt trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế và dịch bệnh, thiên tai hiện nay.

Thứ ba, các DN cần tăng cường và hoàn thiện hệ thống KTQT để thích ứng với những thay đổi của môi trường. Trong thời điểm này, KTQT giữ vai trò trung tâm để giám sát và dẫn dắt quá trình phân tích chiến lược của DN. Do đó, DN cần thiết kế mô hình KTQT theo quy trình hoạt động tại tổ chức; sắp xếp lại bộ máy kế toán theo hướng kết hợp KTQT và kế toán tài chính. DN cũng cần xây dựng hệ thống chỉ tiêu thông tin trong nội bộ DN, hệ thống định mức kinh tế kỹ thuật nhằm cung cấp dữ liệu đáng tin cậy cho KTQT.

Thứ tư, tích cực ứng dụng công nghệ Cách mạng công nghiệp 4.0 trong KTQT, hoạch định và điều chỉnh chiến lược nói riêng và toàn bộ hoạt động sản xuất kinh doanh của DN nói chung. Bằng cách sử dụng các chương trình phân tích nâng cao như phân tích dữ liệu lớn, điện toán đám mây, IoT, AI..., KTQT có thể phân tích nhanh chóng và chính xác các thông tin chi phí, tài chính cũng như các biến động của các thông tin để cung cấp kịp thời đến các bộ phận ra quyết định quản trị. Các thuật toán sẽ kiểm tra dữ liệu trong mỗi quy trình để KTQT có được nguồn thông tin chính xác, đáng tin cậy trong việc đo lường các thay đổi của môi trường kinh doanh và ứng dụng dữ liệu lớn trong phân tích dự báo. Việc đầu tư cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và công nghệ truyền thông cũng hỗ trợ việc chuyển giao dữ liệu giữa các bộ phận khác nhau trong nội bộ DN. Tùy thuộc vào đặc điểm hoạt động mà DN có thể sử dụng những công nghệ tiên tiến có chi phí rẻ và khả năng ứng dụng rộng rãi, cho phép nhà quản trị và kế toán truy cập nhanh chóng vào các dữ liệu được chia sẻ để có thể kịp thời ra các quyết định điều chỉnh. Do đó, các DN cần trang bị các giải pháp phần mềm như ERP, SCM, BI… trong toàn bộ hệ thống và quy trình làm việc.

Thứ năm, DN cần chuẩn bị nhân lực số và kỹ năng lao động mới cho người lao động thông qua các hoạt động huấn luyện, cập nhật kiến thức, trang bị kỹ năng. Điều này không chỉ giúp DN giảm thiểu chi phí, gia tăng năng suất mà còn hạn chế tác động tiêu cực của khủng hoảng dịch bệnh hiện nay.

Kết luận

Nền kinh tế toàn cầu đang chịu tác động kép của Cách mạng công nghiệp 4.0 và khủng hoảng sau đại dịch Covid-19. Việc ứng dụng và hoàn thiện hệ thống KTQT đóng vai trò quan trọng đối với chiến lược kinh doanh và hiệu quả hoạt động của DN. Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả của KTQT, các DN Việt Nam cần điều chỉnh chiến lược phát triển linh hoạt, áp dụng mạnh mẽ KTQT nhằm nắm bắt được những biến động môi trường bên trong và bên ngoài, trên cơ sở đó phát huy ứng dụng Cách mạng công nghiệp 4.0 vào hoạt động KTQT nói riêng và toàn bộ hoạt động sản xuất kinh doanh của DN nói chung.

TS Trần Thị Nam Thanh - Ths Hàn Thị Lan Thư
Viện Kế toán-Kiểm toán, ĐH Kinh tế quốc dân

Tài liệu tham khảo
- Ngô Thế Chi, Trương Thị Thủy (2013), Giáo trình Kế toán tài chính, NXB Tài chính.
- Nguyễn Ngọc Quang (2024), Giáo trình Kế toán quản trị trong DN, NXB Đại học KTQD.
- Burritt Roger Leonard, Christ Katherine (2016), “Industry 4.0 and environmental accounting: a new revolution?”, Asia Journal of Sustainability and Social Responsibility, Volume 1, December 2016, Pages 23-38.
- Trương Thị Đức Giang, Nguyễn Hải Hà (2019), “Cách mạng công nghiệp 4.0 và những tác động đến kế toán quản trị DN”, Tạp chí Tài chính, kỳ 1 tháng 7/2019.