Phải có hướng đi mới khi hội nhập sau

Ông Nguyễn Đức Thành

Theo đánh giá của Bộ Công Thương, DN Việt Nam chưa quan tâm nhiều đến thị trường ASEAN. Theo ông, đâu là nguyên nhân của tình trạng này?

Thị trường ASEAN có ưu điểm là khoảng cách địa lý khá gần với nước ta. Tuy nhiên, ASEAN dù có thị trường với 600 triệu dân, nghe thì lớn nhưng thực tế GDP lại không cao, thua xa so với các cường quốc như Nhật Bản, Mỹ, EU và Trung Quốc. Trong khi đó, EU và Mỹ là 2 thị trường NK lớn nhất của Việt Nam nên cũng là điều dễ hiểu khi các DN Việt tập trung vào “miếng bánh ngon” nhất mà bỏ qua cái ít hấp dẫn hơn.

Hiện tại, tỷ giá đồng Việt Nam mạnh lên, có nghĩa là giá rẻ không còn là yếu tố lợi thế nhất của Việt Nam nữa, đặc biệt khi so sánh với Myanmar hay Lào. Nhưng DN Việt Nam có một lợi thế về địa lý khá quan trọng trong khối ASEAN khi là cầu nối giữa 3 nước Đông Bắc Á (gồm Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc) và các nước ASEAN. Không phải ngẫu nhiên mà Việt Nam được chọn trong khối ASEAN (cùng Singapore và Brunei) để ký Hiệp định Đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP) với Mỹ và Nhật Bản.

Với vị trí thuận lợi là cầu nối giữa 3 nước Đông Bắc Á, DN Việt Nam cần làm gì để tận dụng lợi thế này?

Tuy có quy mô nhỏ nhưng ASEAN lại là thị trường bền vững và còn nhiều tiềm năng phát triển khi thị hiếu tiêu dùng khá tương đồng với người Việt Nam. Cam kết gia nhập AEC, các loại hàng hóa sẽ tuân theo tiêu chuẩn đồng nhất và phù hợp với mặt bằng chung của ASEAN, khi đó Việt Nam sẽ hạn chế được những rủi ro thương mại hay liên quan đến chính sách như các vụ kiện chống bán phá giá.

Để có thể tận dụng được tối đa lợi thế này, DN Việt Nam phải có những hướng đi đúng đắn để có thể hòa nhập sâu vào ASEAN. Khi tiến trình hội nhập diễn ra, những rào cản về thuế suất, đầu tư, thương mại, con người sẽ bị gỡ bỏ, việc phân hóa ngành lao động sản xuất sẽ diễn ra nhanh chóng. Và DN Việt phải định hướng được trong “mâm cỗ” chung này, mình sẽ có vị trí ở đâu?

Theo tôi, với đặc tính là hội nhập sau, chúng ta tham gia cuộc chơi muộn hơn các nước khác thì phải tìm hướng đi mới, lựa chọn những đối tác DN có sản phẩm mới mang tính dẫn dắt xu hướng, ví dụ như Samsung đầu tư xây hệ thống nhà máy sản xuất smartphone ở Việt Nam - sản phẩm chưa từng có trong khoảng 10 năm trước. Khi đó chúng ta mới có thể thu được lợi ích trong cuộc chơi này.

Theo ông, điểm yếu nhất trong cạnh tranh của DN Việt Nam đối với DN các nước ASEAN là gì?

Có nhiều yếu tố làm suy giảm khả năng cạnh tranh của DN Việt Nam như kinh tế vĩ mô bất ổn, môi trường kinh doanh không được cải thiện sau nhiều năm, hiệu quả sử dụng nguồn vốn thấp, lĩnh vực đầu tư tư nhân yếu trong khi đó, tiết giảm đầu tư công lâu dài sẽ khiến Việt Nam gặp “ách tắc” về năng suất lao động trong tương lai khi hạ tầng y tế, trường học không được cải thiện... Tuy nhiên, điểm cốt lõi vẫn là DN Việt Nam tự thân có năng lực cạnh tranh khá thấp. Mặc dù Chính phủ đã rất nỗ lực mở ra cơ hội mới cho các DN khi ký kết nhiều hiệp định thương mại, nhưng khi không có năng lực thực sự, càng mở cửa thì DN Việt Nam càng chịu thiệt. Trong khi đó, các DN ASEAN mà tôi có điều kiện tiếp xúc, như DN Malaysia, họ có cái nhìn rất xa về tài chính, về hoạch định sản phẩm, dây chuyền sản xuất cho tương lai, chưa nói đến những nước rất mạnh như Singapore. Do đó, nếu muốn cạnh tranh bình đẳng và tận dụng được những ưu đãi thuế quan trước các DN ASEAN khác, DN Việt Nam cần phải có sự nỗ lực rất nhiều để cải tổ.

Vậy Việt Nam cần lựa chọn mô hình tăng trưởng kinh tế như thế nào để tham gia vào AEC hiệu quả nhất?

Việc hội nhập sâu chỉ có thể thành công khi chúng ta có nền tảng vững chắc từ nội địa. Trong quá trình hội nhập, mô hình của chúng ta phải mang hình hài, hòa hợp với các nền kinh tế chúng ta đang hội nhập. Để làm được như vậy, Việt Nam cũng phải nhìn các nước xung quanh gần là ASEAN, rộng ra là Đông Bắc Á, rộng hơn nữa là châu Âu, châu Mỹ, tức là nền kinh tế thị trường đầy đủ. Nền kinh tế thị trường đó trước hết phải có hệ thống DN được bảo vệ và có vị trí xứng đáng, đặc biệt là các DN vừa và nhỏ. Ngoài ra, còn có một loạt thể chế hỗ trợ cho thị trường, từ vai trò của Nhà nước, nhiệm vụ các bộ, ngành hỗ trợ cho thị trường phát triển. Đây là những thể chế mà nền kinh tế thị trường các nước xung quanh đã xây dựng mấy trăm năm qua. Việt Nam phải nhìn nhận vấn đề này một cách cầu thị, bám vào đó để phát triển.

Xin cảm ơn ông!