Không có chương trình hỗ trợ phục hồi kịp thời, sẽ mất đi thời cơ lịch sử

"Thiết kế" gói hỗ trợ đủ lớn để kinh tế nhanh chóng phục hồi

TS. Trần Đình Thiên

Lần đầu tiên sau rất nhiều năm, GDP Việt Nam chứng kiến mức giảm 6,17% trong quý 3/2021 so với cùng kỳ năm trước, là mức giảm sâu nhất kể từ khi Việt Nam tính và công bố GDP quý đến nay. Điều này đặt ra những nhiệm vụ vô cùng thách thức trong việc phục hồi kinh tế những tháng còn lại của năm. Vậy theo ông, đâu sẽ là cơ hội phục hồi cho kinh tế Việt Nam?

Cơ hội phục hồi kinh tế sẽ được dựa trên 3 nền tảng:

Thứ nhất, quan điểm chống dịch của chúng ta đã thay đổi từ “Zero Covid” sang “sống chung với Covid”. Quan điểm mới về chống dịch này tạo không gian cho chúng ta mở cửa nền kinh tế trở lại, để mọi nguồn lực được phát huy một cách bình thường, đặc biệt là nguồn lực lao động sau một thời gian bị đứt đoạn, bị phong tỏa.

Thứ hai, nền kinh tế thế giới đang bắt đầu bình thường hóa trở lại, thậm chí, xu thế phục hồi tại nhiều nơi trên thế giới đã diễn ra suốt cả năm nay. Kế hoạch mở cửa lại một số lĩnh vực then chốt, gặp nhiều khó khăn nhất như du lịch, hàng không đang được triển khai tại nhiều nước trên thế giới. Việt Nam có độ mở cửa cao nên khi thế giới mở cửa chính là điều kiện để chúng ta tiếp cận với không gian phát triển lớn hơn.

Thứ ba, Nhà nước bao gồm Chính phủ, Quốc hội đã hướng đến việc phục hồi và phát triển theo dài hạn, tổng thể hơn, chứ không phải chỉ là các giải pháp “cấp cứu”. Chúng ta đã bắt đầu giảm bớt cách tiếp cận theo kiểu cứu nguy, tức là theo từng vụ việc, từng khu vực, từng đợt ngắn hạn hay từng nhóm phong tỏa. Với cách tiếp cận như vậy, các chính sách hỗ trợ, mở cửa và các gói hỗ trợ kinh tế sẽ được thiết kế để đón thời cơ theo đúng tinh thần “trỗi dậy”. Thông tin về một gói hỗ trợ dài hơi với nguồn lực lớn hiện nay chưa được công bố, vẫn còn được thảo luận và cân nhắc, nhưng khí thế trỗi dậy đã bắt đầu được lan tỏa ra khắp xã hội.

Dựa trên 3 nền tảng ấy, doanh nhân - chủ thể thực của nền kinh tế cũng đang chuẩn bị tinh thần để hoạt động trở lại. Đây là những điều kiện then chốt bảo đảm khả năng phục hồi và trỗi dậy cho nền kinh tế Việt Nam trong giai đoạn tới.

Như ông vừa nói ở trên, nền kinh tế Việt Nam đang có độ mở rất lớn, vậy theo ông ngành nào đang có dư địa phục hồi lớn nhất hiện nay?

Tôi cho rằng ngành nào cũng có cơ hội, có ngành đi trước có ngành đi sau nhưng phải nhận diện được các cơ hội để có sự chuẩn bị. Nếu về ngắn hạn, có thể thấy lĩnh vực có dư địa sẽ là những lĩnh vực có đơn hàng của thế giới, đặc biệt đơn hàng cuối năm như: may mặc, giày dép, quần áo, các đồ quà tặng… Cơ hội phục hồi cho các lĩnh vực này rất rõ ràng, nên các giải pháp hướng đến các lĩnh vực này phải mạnh hơn.

Tiếp theo, dư địa lớn nằm ở các nhóm ngành liên quan đến mở cửa để tạo ra giao thương tích nén, còn được gọi là "Tiêu dùng trả thù". Tức là khi nền kinh tế mở cửa sau một thời gian dài bị hạn chế, các lĩnh vực này sẽ bùng nổ giúp đẩy nhanh khả năng phục hồi. Ví dụ như lĩnh vực du lịch. Hiện nay, ngành du lịch nội địa chỉ chờ thông lại các chuyến bay và một phần nào đó đảm bảo an toàn thực tế, chứ không phải là theo kiểu “cấm đoán hành chính”. Nếu giải tỏa được “cấm đoán hành chính”, trên nền tảng là tiêm vắc xin và sống thích ứng với dịch bệnh, hàng không mở cửa thì du lịch có thể trỗi dậy và phục hồi rất nhanh chóng.

Như ông đã đề cập đến ở trên, một gói kích cầu với quy mô lớn đang được nghiên cứu và đề xuất. Theo ông, quy mô của gói hỗ trợ này cần bao nhiêu % GDP và nên ưu tiên cho lĩnh vực, ngành nghề hay doanh nghiệp nào?

Để nền kinh tế đứng dậy và chớp thời cơ thì yêu cầu bắt buộc phải để cho doanh nghiệp Việt Nam đứng dậy thật nhanh. Không có chương trình hỗ trợ phục hồi kịp thời, nền kinh tế không chỉ không đứng dậy được, mà những thành quả đã tích cóp được trong những năm qua cũng suy giảm nghiêm trọng. Hơn thế nữa, chúng ta sẽ mất đi thời cơ lịch sử để thay đổi và đuổi kịp thế giới. Về chiến lược dài hạn, chúng ta "đứng dậy" sớm, có nghĩa là nền kinh tế có khả năng "kiếm" được một ít thời cơ để vươn dậy nhanh. Đây là điều rất quan trọng.

Những tổn thất của đại dịch đối với nền kinh tế là vô cùng nặng nề, đặc biệt là đối với khu vực kinh tế tư nhân – khu vực tạo ra 40% GDP của cả nước. Chính vì vậy, Chính phủ cần có chính sách và nguồn lực hỗ trợ rất mạnh, đột phá cho khu vực này. Để làm được điều đó, chúng ta phải chấp nhận một giải pháp mạnh, thậm chí là bội chi ngân sách, vay của những gói cứu trợ trực tiếp lớn.

Hiện nay, có nhiều ý kiến xung quanh việc dành bao nhiêu % GDP cho gói hỗ trợ, tôi cho rằng nó không thể ít như năm ngoái là 2% được, có thể không cao như Nhật Bản là 40-50%. Nhưng cũng không nên quá thấp, tôi nghĩ 10% GDP trong 2 năm hoặc hơn sẽ là phù hợp để vừa tạo được động lực phục hồi vừa nắm bắt thời cơ tốt nhất.

Nếu có thể, để bứt lên được thì tôi mong muốn gói hỗ trợ đó có thể hơn 10% GDP. 10% GDP khoảng 35 tỷ USD, hơn 10% GDP có thể là 40 – 45 tỷ USD và không chỉ dùng trong 2 năm mà có thể kéo dài ra 3 năm. Có con số này là bởi chúng ta không phải chỉ cứu những lực lượng cũ mà còn phải tạo ra cơ hội để tạo ra lực lượng mới phù hợp với thời đại mới chẳng hạn như ngành nghề mới, công nghệ mới,… Nếu chúng ta đứng dậy mà toàn cái cũ, trong khi thế giới có rất nhiều cái mới thì dù có thể tăng trưởng tốt nhưng tụt hậu là chắc chắn, bởi đẳng cấp của chúng ta khi đó không thay đổi còn các quốc gia khác là tiến lên.

Xin cảm ơn ông!