 |
| Đại dịch viêm đường hô hấp cấp Covid-19 đang khiến sự tồn tại của Liên minh châu Âu (EU) bị hoài nghi. |
Trong những sự kiện xảy ra trên thế giới, EU luôn thể hiện là nhà viện trợ nhân đạo hàng đầu cho nạn nhân của các thảm họa tự nhiên và nhân tạo. Tuy nhiên, vào thời điểm hiện tại, khủng hoảng Covid-19 lan rộng đến nỗi dường như nó tác động nghiêm trọng đến mọi khía cạnh chính trị, xã hội và kinh tế của EU. Ngoài mối lo số người chết lên đến hàng trăm nghìn, suy thoái kinh tế hậu đại dịch sẽ là một trở ngại lớn cho sự thống nhất của châu lục này.
Có thể nói cú sốc kinh tế do Covid-19 còn khủng khiếp hơn cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008. Việc giãn cách xã hội làm giảm hoạt động kinh tế của khối. Trong thời gian tới, người dân sẽ ít việc làm hơn, ít đầu tư hơn và ít chi tiêu hơn. Thu nhập và chi tiêu của người dân chắc chắn sẽ bị đảo lộn và các doanh nghiệp có thể bị ảnh hưởng nặng nề nếu các quan chức chính phủ không cam kết ổn định nền kinh tế đất nước. Tuy nhiên, vấn đề là liệu các quốc gia thành viên EU có những nguồn lực tài chính như vậy hay không? Italy, quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất châu Âu, đã nhiều lần kêu gọi các đồng minh EU giúp giải quyết khủng hoảng, nhưng cho đến nay không nước nào lên tiếng hỗ trợ. Khi Italy bước vào cuộc khủng hoảng, tỷ lệ nợ trên GDP của nước này là 134%, con số này ở Pháp và Tây Ban Nha là 100%. Với sự tăng mạnh về lãi suất trái phiếu chính phủ, kích thích kinh tế không có nhiều ý nghĩa. Dịch Covid-19 cũng đã đẩy hai cường quốc kinh tế của EU là Pháp và Đức vào “vùng đỏ”, và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã thông báo tăng trưởng kinh tế âm. Sau một thập kỷ tăng trưởng, nền kinh tế Đức có thể giảm xuống 6,3% trong năm 2020. Khủng hoảng Covid-19 gây tổn thất cho chính phủ Đức khoảng 1.000 tỷ euro, buộc Đức phải thực hiện các biện pháp chưa từng có để giữ nền kinh tế hoạt động. Vì thế, không thể mong chờ Đức giúp đỡ các quốc gia EU khác giống như họ từng làm trong các cuộc khủng hoảng trước.
Dịch bệnh đã đẩy nhanh khủng hoảng kinh tế của các nước như Italy, với việc thủ tướng nước này nhấn mạnh rằng Italy đã bị bỏ rơi trong cuộc chiến chống dịch bệnh. Sự lưỡng lự của châu Âu để đáp ứng nhu cầu hỗ trợ của Italy đã làm thay đổi dư luận chống EU. Lý do cho việc thiếu hành động của các nước mạnh hơn như Pháp và Đức đã bị các nước yếu hơn như Tây Ban Nha và Italy chỉ trích mạnh mẽ. Giờ đây, EU không chỉ phải đối mặt với cuộc khủng hoảng Covid-19 mà còn là một cuộc khủng hoảng về tính hợp pháp và bản sắc của khối này.
Hơn thế, gốc rễ của cuộc khủng hoảng EU dường như còn sâu sắc hơn đại dịch hiện nay. Nó có thể bắt nguồn từ mối quan hệ kinh tế của các nước Bắc Âu như Đức, Hà Lan, Pháp và các nước Nam Âu như Italy và Tây Ban Nha, phản ánh sự khác biệt lớn về kinh tế giữa phương Bắc và phương Nam. Đại dịch đã làm cho vấn đề này trở nên nghiêm trọng hơn, đặc biệt sau khi sự phản đối của phương Bắc trong việc hỗ trợ các nước bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi dịch bệnh. Dù Đức tin rằng trong những hoàn cảnh khó khăn như vậy, họ nên duy trì các nguồn lực tài chính của mình nhưng Italy và Tây Ban Nha coi đây là một sự vi phạm nguyên tắc của EU.
Thực tế là dù các chính phủ châu Âu cho đến nay đã phân bổ các khoản tiền lớn để chống Covid-19, nhưng những con số này là không đủ và châu Âu đang trên bờ vực của một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng. Cựu Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jacques Dolour cảnh báo đại dịch có thể “đánh sập” nền kinh tế EU nếu các nước châu Âu không hợp tác.
Việc các nước EU không thể đạt thỏa thuận về một kế hoạch tài chính chung mạnh mẽ khi đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng y tế chưa từng có đã gây ra những thiệt hại lớn cho nền kinh tế EU cũng như tính hợp pháp của EU như một thể chế. Cách tiếp cận của EU với đại dịch sẽ xác định mức độ tin cậy và tính hữu dụng của tổ chức này.
Vinh Hà
