Ép khách hàng vay kèm bảo hiểm: "Luật ngầm" cần loại bỏ

Ảnh minh họa

Ép vay kèm bảo hiểm

ặc dù các quy định pháp luật đã có hiệu lực và sắp được tăng cường, song vẫn có không ít đối tượng tìm cách lách luật: ép buộc khách hàng mua bảo hiểm khi vay vốn ngân hàng, cho thấy một thực trạng đáng báo động cần sự vào cuộc mạnh mẽ hơn nữa để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và sự minh bạch của thị trường.

Từng là người được đề xuất "nếu không mua bảo hiểm, ngân hàng sẽ không ký giải ngân", chị Vũ Thị Vân (40 tuổi, quận Thanh Xuân, Hà Nội) cho biết, thời điểm năm 2022, khi vay 900 triệu đồng để mua chung cư, được nhân viên gợi ý tham gia gói bảo hiểm để hưởng lãi suất tốt hơn. Dù nhìn "bề nổi" chỉ là gợi ý, nhưng khi chị Vân tỏ ý không muốn, nhân viên ngân hàng liền nói đến những khó khăn, rủi ro "trượt" hồ sơ khiến chị phải chấp nhận.

Sau khi Luật Các tổ chức tín dụng có hiệu lực, tình trạng ép khách mua bảo hiểm tuy không còn diễn ra một cách công khai, nhưng lại xuất hiện dưới những hình thức biến tướng tinh vi hơn. Thay vì tuyên bố thẳng thừng "không mua bảo hiểm thì không được giải ngân", nhiều nhân viên ngân hàng chuyển sang gợi ý khách vay mua bảo hiểm cho người thân như bố mẹ, anh chị em ruột.

Chị Thu Minh (34 tuổi, quê Ninh Bình) cho biết, bản thân là người đứng tên hợp đồng vay vốn, nhưng người đứng tên hợp đồng bảo hiểm lại là người thân trong gia đình. Việc này được thực hiện thông qua "thỏa thuận miệng giữa khách hàng và nhân viên ngân hàng" với lời hứa hẹn tăng điểm tín dụng. Đây chính là những biến tướng của "luật ngầm", gây khó khăn và bức xúc cho người dân, làm giảm sút niềm tin vào sự minh bạch của thị trường.

Chế tài nghiêm khắc để dẹp bỏ "luật ngầm"

Trước tình trạng trên, các cơ quan quản lý đã và đang có những động thái cứng rắn nhằm chấm dứt tình trạng này. Luật Các tổ chức tín dụng, có hiệu lực từ đầu tháng 7/2024, được xem là một cơ sở pháp lý quan trọng để siết lại kỷ cương trong hoạt động tín dụng.

Theo đó, dự thảo Nghị định thay thế Nghị định số 88/2019 về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng đã bổ sung một quy định đáng chú ý: các ngân hàng gắn sản phẩm bảo hiểm không bắt buộc với hoạt động cung ứng sản phẩm, dịch vụ ngân hàng dưới mọi hình thức có thể bị phạt từ 400–500 triệu đồng. Mức phạt này được bổ sung nhằm đảm bảo tính đồng bộ với Luật Các tổ chức tín dụng và thể hiện rõ quyết tâm siết chặt hành vi lách luật.

Cần nhấn mạnh rằng, tinh thần của các quy định pháp luật hiện hành là tôn trọng quyền lựa chọn của khách hàng trong việc tham gia bảo hiểm. Không có bất kỳ điều khoản nào cho phép ngân hàng buộc người vay phải mua bảo hiểm như một điều kiện để được vay vốn. Do đó, mọi hành vi ép buộc khách hàng mua bảo hiểm dưới bất kỳ hình thức nào – kể cả gợi ý, gây áp lực hay bán cho người thân – đều bị coi là vi phạm pháp luật. Với quy định mới trong dự thảo nghị định thay thế Nghị định số 88/2019, là mức phạt nặng nhằm siết chặt các “luật ngầm” và bảo vệ quyền lợi người vay.

Những quy định này không chỉ mang tính răn đe pháp lý, mà còn là phản ứng tất yếu trước hệ lụy ngày càng rõ nét từ các hành vi gắn bảo hiểm trái quy định. Việc ép buộc khách hàng mua bảo hiểm dưới danh nghĩa “thỏa thuận” khi vay vốn không chỉ xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng, mà còn để lại những hậu quả sâu rộng đối với hệ sinh thái ngân hàng – bảo hiểm. Những “luật ngầm” tưởng như có lợi về doanh thu ngắn hạn đã và đang phản tác dụng, tạo ra cuộc khủng hoảng niềm tin nghiêm trọng, đặc biệt trong mảng bảo hiểm nhân thọ qua kênh ngân hàng (bancassurance).

Giai đoạn 2023–2024 đã chứng kiến làn sóng hủy hợp đồng bảo hiểm trên diện rộng, doanh thu khai thác mới sụt giảm mạnh, và hơn 44% doanh nghiệp bảo hiểm báo lỗ trên 25% – theo Vietnam Report. Đây không chỉ là những con số cảnh báo, mà còn là chỉ dấu cho thấy mô hình bán hàng thiếu minh bạch đang đe dọa chính nền tảng phát triển bền vững của thị trường.

Trong bối cảnh pháp lý ngày càng siết chặt và chế tài xử phạt ngày một nặng tay, hành vi gắn bảo hiểm không bắt buộc vào các sản phẩm tín dụng cần được nhìn nhận không chỉ là sai phạm, mà còn là rủi ro hệ thống. Do đó, việc chấm dứt các hình thức ép buộc trá hình là bước đi không thể trì hoãn, nếu ngành bảo hiểm – ngân hàng muốn khôi phục niềm tin và đảm bảo sự phát triển dài hạn, minh bạch.