Doanh nghiệp phải chuẩn bị để tận dụng lợi thế từ CPTPP

Ông Phạm Bình An (ảnh), Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ hội nhập quốc tế TP.HCM

Thưa ông, mặc dù Hiệp định CPTPP đã chính thức được ký kết, nhưng dường như các DN còn ít quan tâm. Ông nhận định như thế nào về vấn đề này?

- Theo tôi quan sát sau khi TPP bị chững lại do Tổng thống Mỹ Donald Trump rút Hoa Kỳ ra khỏi hiệp định này thì dường như các DN không còn quan tâm nhiều nữa. Nhưng do đây là một hiệp định rất quan trọng với nhiều nội dung mới, một hiệp định của thế kỉ 21 với nhiều nội dung tiến bộ, cho nên 11 nước còn lại đã cùng nhau thống nhất tiếp tục duy trì hiệp định này bằng cách tạm hoãn một số điều khoản khó khăn nhất và CPTPP đã được ký kết.

Đây vẫn là hiệp định rất tiến bộ và toàn diện sẽ nâng cao chuẩn mực, chất lượng của DN và cả nền kinh tế chứ không chỉ là mở cửa thị trường. Nếu không có sự hiểu biết để chuẩn bị ngay từ bây giờ thì DN sẽ bị hụt hơi và sẽ thua thiệt trong quá trình thực thi hiệp định này.

- Kể từ khi Hoa Kỳ rút đi chưa có nghiên cứu bài bản về tác động của Hiệp định CPTPP đối với Việt Nam. Mặc dù đã có nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới, nhưng đó mới chỉ là nghiên cứu ở trong giai đoạn đàm phán chưa ký kết nên đó cũng chưa phải nghiên cứu cuối cùng. Tuy nhiên, rõ ràng là các quốc gia đang rất quan tâm đến thị trường Việt Nam đặc biệt là mảng dịch vụ và đầu tư. Hai lĩnh vực này đang thu hút sự quan tâm của các nước phát triển. Đây là các lĩnh vực tiềm năng. Tới đây hai lĩnh vực này sẽ có rất nhiều cạnh tranh do có nhiều DN sẽ đến. Tuy nhiên sự cạnh tranh đó là tốt cho các DN cũng như nền kinh tế vì sự cạnh tranh đó đòi hỏi DN phải thay đổi rất nhiều, phải tiếp cận các chuẩn mực để phục vụ khách hàng tốt hơn. Điển hình như hệ thống ngân hàng thời gian qua đã thay đổi rất nhiều để đáp ứng nhu cầu của thị trường cạnh tranh. Đây là điều tốt cho DN và nền kinh tế.

Còn đối với các DN thì như thế nào, thưa ông?

- Các hiệp định tự do thế hệ mới trong đó có CPTPP không chỉ đòi hỏi sự cải cách ở tầm vĩ mô mà còn là yêu cầu về mặt tiêu chuẩn của DN, trong đó có rất nhiều yêu cầu về môi trường, lao động, sở hữu trí tuệ... Do vậy, DN muốn được hưởng lợi không chỉ đáp ứng điều kiện về xuất xứ hàng hóa, được hưởng về thuế suất ưu đãi mà còn phải đảm bảo các tiêu chuẩn khác nữa bên cạnh hàng rào phi thuế quan rất phức tạp, đặc biệt về lao động, đây là vấn đề rất mới, vấn đề môi trường phải đảm bảo phát triển bền vững...

Tất cả những vấn đề này DN phải lưu ý để có thể khai thác tối đa thị trường CPTPP cũng như các thị trường của các FTA thế hệ mới. Phải tập trung đầu tư về dài hạn như tập trung đầu tư về tiêu chuẩn quản lý, lao động cũng như môi trường trong DN mình để ngày càng tiếp cận dần, kết nối chuỗi với các DN trong khu vực và các nước lớn. Nếu đạt được chuẩn đó thì chúng ta mới có thể XK vào các quốc gia mà chúng ta có thuận lợi nhiều, nếu không thì chúng ta vẫn chỉ xoay quanh thị trường nội địa và các thị trường xung quanh với khả năng cạnh tranh trong ngắn hạn.

- Theo tôi, trong thời gian qua các DN cũng có sự quan tâm nhiều đến các FTA. Tuy nhiên, các nguyên bản của các hiệp định rất khó hiểu cần phải có rất nhiều diễn giải phù hợp cho từng ngành nghề. Đây là một trở ngại khiến cho nhiều DN không có điều kiện tiếp cận nhiều đối với các sản phẩm tốt để mang lại lợi ích cho công việc của mình. Đây cũng là nguyên nhân khiến cho một số DN ít quan tâm đến các FTA. Riêng tại TP.HCM các DN rất năng động và rất quan tâm đến việc khai thác các FTA không chỉ trong hoạt động XK mà còn các hoạt động khác. Do vậy, nhiệm vụ của chính quyền và các cơ quan hỗ trợ phải làm sao có sản phẩm phù hợp để DN đọc, hiểu biết được lợi ích cơ hội và thách thức để có các hoạt động phù hợp.

Còn về khả năng tận dụng các FTA của các DN thời gian qua thì phải thừa nhận rằng thực sự chưa được tốt lắm. Trong báo cáo về XNK năm 2017, Bộ Công Thương cũng chỉ ra rằng mới chỉ có 30% giá trị XK được hưởng ưu đãi từ các FTA. Đây là tỉ lệ tương đối thấp và hoàn toàn có dư địa để tăng lên. Trên thực tế, cho đến nay nhiều DN không biết đến FTA. Nhiều DN biết nhưng chưa có sự chuẩn bị, chưa xem xét để hàng hóa của mình đảm bảo có được C/O ưu đãi, đảm bảo xuất xứ về nguyên, phụ liệu theo yêu cầu được hưởng ưu đãi và nếu như vậy thì sẽ không được hưởng.

- DN muốn nâng cao tỷ lệ tận dụng các FTA thì việc đầu tiên là phải có thông tin. Đây không phải là thông tin chung chung về thị trường mà phải là những thông tin rất cụ thể như C/O phải tính như thế nào, C/O ưu đãi tỉ lệ bao nhiêu, nguồn nguyên liệu nào có thể kết nối chuỗi để sử dụng các nguồn nguyên liệu trong khu vực FTA hoặc trong nội địa... Đây là những vấn đề lớn cần có sự đầu tư bài bản của DN và cũng cần có sự hỗ trợ của nhà nước.

Có nhiều lĩnh vực có thể tận dụng lợi thế của FTA nhưng chúng ta mới chỉ tận dụng chủ yếu là XK hàng hóa. Do vậy, vấn đề cần làm bây giờ là các cơ quan chức năng phải hỗ trợ DN về thông tin cụ thể như là xử lí nguyên liệu đầu vào thế nào cũng như cách tính toán để DN được hưởng lợi từ các hiệp định. Đó là điều rất quan trọng trong giai đoạn đầu tiên này.