Doanh nghiệp nở rộ nhưng vẫn cần chăm chút

Thưa ông, ngày 11/4 vừa qua, Tổng cục Thống kê phối hợp với Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) công bố bộ chỉ số về DN. VCCI cũng đã từng có một bộ chỉ số về DN. Vậy sự khác biệt giữa hai bộ chỉ số này là gì?

Bộ chỉ số vừa công bố là do Tổng cục Thống kê phối hợp với Ban Chỉ đạo Đổi mới và Phát triển doanh nghiệp; VCCI, Cục Đăng ký kinh doanh, Cục Phát triển doanh nghiệp phối hợp thực hiện nhằm đánh giá tình hình phát triển DN của các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Điểm giống nhau của 2 bộ chỉ số này là cùng cho thấy mức độ, điều kiện thuận lợi và tất cả các yếu tố liên quan đến đầu tư kinh doanh thương mại của DN, nói cách khác là vẽ ra bức tranh về hệ sinh thái kinh doanh hiện nay. Tới đây chúng tôi đang nghiên cứu, tính toán sẽ có một chỉ tiêu rất quan trọng nữa là giá trị tăng thêm, giá trị mới mà DN tạo ra.

Còn sự khác biệt, hiểu một cách đơn giản nhất, là bộ chỉ số của VCCI chủ yếu thể hiện mức độ hỗ trợ đầu vào, trong khi bộ chỉ số mới chủ yếu thể hiện hiệu quả kinh doanh hoạt động đầu ra.

Qua bộ chỉ số này, ông nhận xét thế nào về tình hình sức khỏe của cộng đồng DN Việt Nam?

Có một sự tăng trưởng ấn tượng về số lượng DN thành lập mới, thậm chí DN đang hoạt động thực tế cũng tăng; doanh thu, số lao động... đều tăng trưởng. Tổng số DN thực tế đang hoạt động (không bao gồm các DN đã đăng ký, chưa đi vào hoạt động, các DN ngừng hoạt động có đăng ký) do ngành Thống kê điều tra, cập nhật vào thời điểm 31/12/2015 trên phạm vi cả nước là 442.485 doanh nghiệp, bình quân giai đoạn 2000-2015 mỗi năm tăng 17,6% (giai đoạn 2000-2010 tăng 21,8%/năm; giai đoạn 2010-2015 tăng 9,6%/năm). Cũng giai đoạn 2000-2015, bình quân mỗi năm thu hút lượng lao động tăng thêm 9,4%. Tổng vốn đầu tư được “hút” vào khu vực DN cả nước đạt gần 23.657 nghìn tỷ đồng, nghĩa là giai đoạn 2000 -2015 mỗi năm lượng vốn đổ vào tăng thêm 22,8%...

Là người làm công tác thống kê lâu năm, ông có nhận xét gì về lịch sử phát triển DN? So với 40 năm trước (1975-2015), số lượng DN đã phát triển như thế nào?

Theo dữ liệu thống kê, năm 1976, toàn ngành công nghiệp quốc doanh và công tư hợp doanh với khoảng 52 vạn cán bộ, công nhân viên. Trong đó, miền Bắc có 1.279 xí nghiệp, miền Nam có 634 xí nghiệp, Trung ương quản lý 540 xí nghiệp, địa phương quản lý 1.373 xí nghiệp. Về tiểu thủ công nghiệp ở miền Bắc có 3.000 cơ sở chuyên nghiệp với trên 60 vạn lao động. Ở miền Nam có tới hàng chục vạn cơ sở tư nhân với 80 – 90 vạn lao động, nhưng phần lớn chưa được khôi phục lại. Quả là một bước tiến rất dài.

Nhưng dường như lợi nhuận và đóng góp của DN hiện vẫn còn khiêm tốn và chưa tương xứng về số lượng, thưa ông?

Tổng lợi nhuận trước thuế của DN năm 2015 đạt 552,7 nghìn tỷ đồng, bình quân mức tăng trưởng lợi nhuận toàn khu vực giai đoạn 2000-2015 đạt 19%, thấp hơn mức tăng của vốn và doanh thu. Tỷ lệ đóng góp cho ngân sách nhà nước tăng thấp hơn mức tăng doanh thu và lợi nhuận, thấp hơn nhiều nước, trong đó có những nước ngay bên cạnh như Thái Lan, Indonesia... Điều này một mặt là do Việt Nam đang thực hiện lộ trình hội nhập nên thuế XNK giảm. Thêm vào đó, trong bối cảnh có nhiều khó khăn, Chính phủ đã nhiều lần thực hiện các biện pháp hoãn, giảm, giãn thuế để động viên, khuyến khích DN phát triển sản xuất, kinh doanh.

Bên cạnh đó, cũng phải thẳng thắn nói rằng, hiệu quả hoạt động của DN Việt Nam nhìn chung còn thấp, lợi nhuận thấp, đóng góp ít. Hơn 97% DN vẫn có quy mô nhỏ và vừa. Tuy nhiên, nhìn từ một góc độ khác thì điều này lại chính là dư địa phát triển, khi mà hàng loạt DN mới thành lập đi vào hoạt động kinh doanh ổn định, có lãi và đóng góp cho nền kinh tế. Nếu môi trường kinh doanh được chăm chút thì ngày càng có mảnh đất tốt hơn cho hoạt động kinh tế.

Vậy mục tiêu đạt con số 1 triệu DN có khả thi không, thưa ông?

Như đã nêu trên, Việt Nam mới chỉ có gần 500 nghìn DN đang hoạt động, nghĩa là 200 người dân mới có 1 DN. Tỷ lệ này ở những nền kinh tế hàng đầu thế giới hiện nay là khoảng 15-20 người dân có một DN. Cho nên mục tiêu 1 triệu DN không phải là không khả thi. Một cơ sở nữa là nếu các hộ sản xuất kinh doanh hiện nay chuyển đổi thành mô hình DN thì chúng ta sẽ có thêm rất nhiều DN. Song quan trọng nhất, theo tôi, không phải là số lượng DN, mà là chất lượng hoạt động, là hiệu quả.

Xin cảm ơn ông!