Để xuất khẩu tăng trưởng 2 con số, ngành Thủy sản nêu loạt kiến nghị

Doanh nghiệp thủy sản kỳ vọng sẽ tăng trưởng XK ở mức hai con số

Xuất khẩu cầm chừng

Năm 2024, nhiều khó khăn và thách thức từ tác động của lạm phát, chi phí sản xuất gia tăng, nguồn nguyên liệu cho xuất khẩu (XK) khan hiếm, cạnh tranh quốc tế, biến đổi khí hậu - ngành thủy sản Việt Nam với nhiều nỗ lực đã đạt được kết quả xuất khẩu khích lệ.

Theo ông ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), mặc dù kết quả XK thủy sản năm 2024 đạt ấn tượng với 10 tỷ USD, nhưng ngành thủy sản Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức lớn trong bối cảnh toàn cầu thay đổi nhanh chóng và bất định.

Một trong những vấn đề nổi bật mà thiết nghĩ cần xem xét, đó là 5-6 năm qua, kết quả XK thủy sản Việt Nam cũng chỉ cầm chừng 8-10 tỷ USD/năm, ngoại trừ năm 2022, trong khi chiến lược phát triển ngành đến 2030 (ban hành theo QĐ 339/QĐ-TTg ngày 11/3/2021) với mục tiêu mong muốn đạt 14-16 tỷ USD/năm 2030. Tức là phải giữ được tốc độ tăng trưởng 2 con số (10-15%/năm).

Nhìn từ góc độ tăng trưởng của ngành Rau quả, đặc biệt là trái sầu riêng, ông Nam cho rằng, XK thủy sản cần có động lực tăng trưởng mới trong bối cảnh thế giới quá nhiều bất định, thay đổi nhanh trong kỷ nguyên số.

Dự báo tăng trưởng tiêu thụ thủy sản toàn cầu chỉ đạt mức 5-6%/năm trong khi ngành thủy sản Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu 2 con số trong thời gian tới. Để đạt được mục tiêu này, ngành không chỉ cố gắng giữ vững thị phần, tăng hàm lượng chế biến giá trị gia tăng mà ngành cần nghiên cứu để có một mô hình tăng trưởng mới phù hợp.

Trong đó, tạo động lực cho nông-ngư dân nuôi trồng và khai thác. Đây là vấn đề cốt lõi quan trọng. Nguyên liệu cho XK và tiêu dùng là vấn đề sống còn và là tiền đề cho tăng trưởng.

Cụ thể, giải pháp xây chợ đấu giá để bán được giá tốt nhất cho ngư dân và tập trung được dữ liệu truy xuất nguồn gốc. Cần rà soát, sửa đổi phù hợp các quy định liên quan đến kích thước khai thác tối thiểu của một số loài, đặc biệt là cá ngừ vằn, ngừ vây vàng và các loài di cư.

Đồng thời, cần có chiến lược xây dựng mô hình các tập đoàn, doanh nghiệp lớn về khai thác biển để hợp tác khai thác với các quốc gia có biển - không chỉ mở rộng phạm vi hoạt động mà còn tạo động lực mới cho ngư dân khai thác biển, cho nguồn nguyên liệu dồi dào bền vững hơn.

Đối với cộng đồng doanh nghiệp, kiến nghị Chính phủ, Bộ Ngoại giao và Bộ Công Thương thúc đẩy việc đàm phán với Hàn Quốc để bãi bỏ hạn ngạch đối với tôm Việt Nam xuất khẩu vào Hàn Quốc trong khuôn khổ Hiệp định VKFTA nhằm điều chỉnh thuế suất về 0% cho tôm Việt Nam.

Thúc đẩy các hoạt động mở rộng thị phần tại khu vực các nước Trung Đông và Halal. Đồng thời tổ chức Ngày thủy sản Việt Nam (Vietnam Seafood Day) trong khối ASEAN - đây là cách Thái Lan đã và đang làm tốt thời gian qua về ngày hàng Thái Lan tại nhiều nước ở khu vực ASEAN, Hàn Quốc, Nhật Bản...

Gỡ vướng cho doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu

Các doanh nghiệp thủy sản kiến nghị, Chính phủ, Bộ Ngoại giao và Bộ Công Thương tập trung các hoạt động ngoại giao kinh tế, đàm phán song phương và xúc tiến thương mại có mục tiêu tại các thị trường quan trọng để khơi thông lợi thế cho thủy sản Việt Nam.

Chẳng hạn, thị trường Nhật Bản nhập khẩu tôm Việt Nam đứng đầu 2024, nhưng có thể sẽ bị tôm Indonesia soán ngôi đầu do Indonesia bị áp thuế cao ở Mỹ và sẽ tìm cách chuyển đổi qua Nhật Bản.

Chính phủ, Bộ Tài chính và Ngân hàng nhà nước tiếp tục đẩy mạnh việc cải thiện môi trường kinh doanh, đơn giản hóa các thủ tục hành chính, như: cần đưa vào quy phạm pháp luật nội dung xác nhận sản phẩm thủy sản là sản phẩm có “hoạt động chế biến” để hưởng ưu đãi thuế Thu nhập doanh nghiệp như xác nhận tại văn bản số 2550/BTC-TCT ngày 12/3/2021 của Bộ Tài chính.

Giải quyết vướng mắc về thủ tục hoàn thuế Giá trị giá tăng đối với các dự án đầu tư mở rộng, dự án mới có phát sinh doanh thu; giải quyết vướng mắc trong thanh kiểm tra thuế cho giai đoạn 6-7 năm trước tại một số tỉnh liên quan đến thủ tục kê khai thu mua nguyên liệu hải sản của ngư dân; Ngân hàng Nhà nước tiếp tục chỉ đạo ưu đãi lãi vay USD dưới 4% cho các DN xuất khẩu.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tiếp tục việc cải thiện môi trường kinh doanh, đơn giản hóa các thủ tục hành chính, như: đẩy mạnh việc ứng dụng chuyển đổi số để áp dụng triệt để trong các quy trình/thủ tục hành chính để XK, nhập khẩu các lô hàng thủy sản, tránh việc áp dụng song song “số” và “giấy”.

Không yêu cầu doanh nghiệp cung cấp các giấy tờ/hồ sơ thuộc thủ tục hành chính ngoài phạm vi quy định; xem xét bãi bỏ việc kiểm tra ADN dê, cừu và ngựa trong sản phẩm bột cá; tiếp tục xem xét theo nguyên tắc quản lý rủi ro để có hướng dẫn cho việc kiểm tra chuyển đổi mục đích sử dụng nguyên liệu thủy sản (nhập sản xuất XK; gia công XK sang nội địa).

Đơn giản hóa và tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong việc đăng ký lựa chọn phương án lấy mẫu thẩm tra (theo lô hàng sản xuất hoặc lô hàng XK) bằng cách cho doanh nghiệp lựa chọn khi gửi kế hoạch sản xuất XK (phụ thuộc quy mô nhà máy); tiếp tục quan tâm và phối hợp với Bộ Y tế để có quy định dư lượng kháng sinh bán cho thị trường nội địa ngang bằng chỉ tiêu quy định của thị trường EU…

Để khơi thông XK thủy sản, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết sẽ có buổi làm việc với VASEP để làm sao tăng trưởng thủy sản duy trì ở mức hai con số và thảo luận những kiến nghị của ngành Thủy sản.