Viễn cảnh nào cho Ukraine sau chiến thắng của danh hài Zelensky?

Ukraine đang chuẩn bị bước vào một kỷ nguyên mới với nhiều thay đổi khó đoán sau khi diễn viên hài Volodymyr Zelensky, 41 tuổi – một người ít kinh nghiệm trên chính trường, giành chiến thắng áp đảo trong cuộc bầu cử Tổng thống vòng hai hôm 21/4.

Diễn viên hài Volodymyr Zelenskiy. Ảnh: DW.

Chiến thắng bất ngờ

Ủy ban bầu cử trung ương Ukraine cho biết, ông Zelensky đã giành được 73% phiếu bầu, trong khi ông Porosenko chỉ giành được 25%. Chiến thắng vang dội của ông Zelensky là một đòn giáng mạnh đối với Tổng thống đương nhiệm Poroshenko – người tranh cử bằng lập trường mà ông cho là chống lại sự gây hấn của Nga và giữ vững bản sắc Ukraine.

Nếu trở thành Tổng thống, ông Zelensky sẽ lãnh đạo một đất nước Ukraine đang đối mặt với nhiều thách thức, trong đó nền kinh tế trì trệ và cuộc chiến chưa có lối thoát giữa quân chính phủ và phe đối lập ở miền Đông khiến 13.000 người thiệt mạng. Phát biểu tại trụ sở chiến dịch tranh cử trước những người ủng hộ ngày 20/4, ông Zelensky cam kết sẽ không để người dân Ukraine thất vọng. “Tôi vẫn chưa chính thức trở thành Tổng thống. Nhưng là một công dân Ukraine, tôi có thể nói với tất cả các nước rằng: Hãy nhìn chúng tôi. Điều gì cũng có thể”.

Ông Zelensky cũng cam kết sẽ chấm dứt chiến tranh ở khu vực miền Đông Ukraine, nhổ tận gốc nạn tham nhũng trong bối cảnh lạm phát gia tăng, đời sống người dân gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên ông không nêu cụ thể làm cách nào để thực hiện được những kế hoạch đó. Giới đầu tư thì muốn có được sự đảm bảo rằng ông sẽ đẩy nhanh những cải cách cần thiết để thu hút vốn đầu tư nước ngoài và duy trì một chương trình hỗ trợ của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) dành cho Ukraine. "Vẫn còn đó sự bấp bênh về chính sách kinh tế của người sắp trở thành Tổng thống. Chúng tôi không biết điều gì sẽ xảy ra và đang có sự lo ngại trong cộng đồng tài chính", Serhiy Fursa, nhà đầu tư tại Dragon Capital ở Kiev nói.

Việc ông Zelensky lọt vào vòng 2 cuộc bầu cử Tổng thống Ukraine khá bất ngờ, bởi ông có lẽ được biết đến nhiều với vai diễn trong loạt phim hài “Người đầy tớ của nhân dân” hơn là một chính trị gia. Chiến thắng của ông Zelensky được giới quan sát xem là phù hợp với xu hướng chống lại các nhân vật chính trị truyền thống ở châu Âu và nhiều quốc gia khác trên thế giới trong những năm gần đây.

Nga và Châu Âu thấp thỏm chờ đợi

Mỹ, Liên minh Châu Âu và Nga hiện giờ đang theo dõi chặt chẽ chính sách đối ngoại của ông Zelensky. Nếu chính thức trở thành Tổng thống, nhân vật này sẽ phải đối mặt với những thách thức trong việc chèo lái mối quan hệ với phương Tây và cải thiện tình trạng căng thẳng với nước láng giềng Nga vốn đã bị đẩy lên đỉnh điểm sau sự kiện sáp nhập bán đảo Crimea vào năm 2014.

Ngay sau khi kết quả bầu cử được công bố, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã gọi điện chúc mừng ông Zelensky, cam kết ủng hộ sự toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine còn Chủ tịch Hội đồng Châu Âu Donald Tusk cũng chúc mừng người dân Ukraine về cuộc bầu cử mà ông cho là “thể hiện tính dân chủ”. Trong phát biểu hôm 21/4, ông Zelensky cho biết, ông có kế hoạch tiếp tục đàm phán với Nga về thỏa thuận hòa bình tại khu vực miền Đông Ukraine và thỏa thuận trao đổi tù nhân.

Về phía Nga, Thủ tướng Dmitry Medvedev nhấn mạnh, Moscow và Kiev giờ đã có cơ hội cải thiện quan hệ hợp tác kinh tế vốn bị hạn chế trong thời gian qua, song ông cho biết không quá kỳ vọng vào kết quả sẽ đạt được. Khi trả lời câu hỏi điều gì là cần thiết để cải thiện quan hệ giữa hai nước, ông Medvedev nói rằng: “Trung thực, thực tế và cách tiếp cận có trách nhiệm”.

Ông Zelensky cam kết sẽ đưa Ukraine đi theo hướng thân phương Tây, nhưng ít nhấn mạnh hơn ông Poroshenko về kế hoạch khả thi để một ngày nào đó quốc gia 42 triệu dân này sẽ gia nhập Liên minh châu Âu (EU) và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Về phần mình, ông Poroshenko đã chính thức thừa nhận thất bại trước đối thủ và cho biết ông vẫn đi theo con đường chính trị. Ông nói trên mạng xã hội rằng chiến thắng của ông Zelensky sẽ khiến điện Kremlin "ăn mừng".

Thử thách đầu tiên

Những người chỉ trích cáo buộc ông Zelensky có quan hệ mờ ám với nhà tài phiệt Kolomoisky - người sở hữu kênh truyền hình phổ biến bậc nhất tại Ukraine. Kênh truyền hình này dành nhiều thời lượng phát sóng các chương trình của Zelensky với tư cách một ứng cử viên Tổng thống cũng như một diễn viên hài. Song ông Zelensky đã bác bỏ cáo buộc trên, đồng thời khẳng định sẽ không chịu ảnh hưởng của tỷ phú Kolomoisky.

Một trong những thử thách đầu tiên và quan trọng nhất đối với cam kết này của ông Zelensky là số phận của ngân hàng PrivatBank, ngân hàng cho vay lớn nhất Ukraine.

Chính phủ Ukraine đã tiến hành quốc hữu hóa PrivatBank vào tháng 12/2016, do tình trạng thiếu hụt nguồn vốn trầm trọng của tổ chức tài chính này đe dọa sự ổn định của hệ thống tài chính Ukraine. Vào thời điểm đó, PrivatBank thuộc sở hữu của tỷ phú Igor Kolomoyskydo. Tuy nhiên, số phận của PrivatBank đang treo lơ lửng sau khi tòa án Kiev ra phán quyết, chỉ vài ngày trước cuộc bầu cử, rằng sự thay đổi chủ sở hữu của PrivatBank là bất hợp pháp. Ông Zelensky đã nhiều lần bác bỏ việc ông sẽ tìm cách trao lại PrivatBank cho Kolomoisky nếu được bầu làm Tổng thống hoặc giúp nhà tỷ phú này giành được khoản bồi thường vì việc thay đổi quyền sở hữu.

Bên cạnh đó ông Zelensky cũng chịu sự giám sát của IMF về việc tăng giá khí đốt. Theo thỏa thuận với IMF, Ukraine sẽ phải tăng giá khí đốt lên mức giá thị trường hiện nay để đủ điều kiện nhận thêm tài chính theo chương trình cứu trợ 17,5 tỷ USD của IMF./.