Thực thi các FTA vẫn thiếu đột phá từ nhiều địa phương

các doanh nghiệp cần khai thác cơ hội từ các FTA để mở rộng thị trường tiêu thụ sang các nước thành viên khác.

Xuất khẩu gia tăng

Vấn đề này được thảo luận tại Tọa đàm “Trợ lực cho các địa phương, gia tăng hiệu quả thực thi FTA” diễn ra ngày 31/10.

Quá trình thực thi các Hiệp định thương mại tự do (FTA) trong thời gian qua đã có những tác động tích cực trong phát triển kinh tế-xã hội của các địa phương, đặc biệt thúc đẩy tăng trưởng giá trị thương mại.

Theo thống kê, tổng kim ngạch trao đổi thương mại hai chiều của 5 thành phố trực thuộc Trung ương với các nước trong FTA giai đoạn 2021-2022 ước đạt hơn 449 tỷ USD; trong đó, xuất khẩu ước đạt 189,5 tỷ USD; nhập khẩu ước đạt 259,4 tỷ USD.

Riêng với Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), trong hai năm 2021-2022, tổng kim ngạch trao đổi thương mại giữa 5 thành phố với các nước CPTPP đạt 79,751 tỷ USD. Với Hiệp định thương mại tự do Liên minh châu Âu và Việt Nam (EVFTA), doanh nghiệp 5 thành phố đã xuất khẩu lượng hàng hóa trị giá 14,179 tỷ USD tới các nước EU.

Báo cáo mới đây của Bộ Công Thương về tình hình Hiệp định CPTPP, EVFTA và UKVFTA cũng cho thấy cái nhìn tổng quan hơn: năm 2022 có 52/63 tỉnh, thành phố có hoạt động xuất khẩu với các nước CPTPP, tăng 11 địa phương so với năm 2021. Đối với các nước EVFTA, có 49/63 địa phương có hoạt động xuất khẩu với khu vực này, tăng 11 địa phương so với năm 2021. Tương tự, năm 2022 có 44/63 tỉnh, thành phố có hoạt động xuất khẩu với Vương quốc Anh theo Hiệp định UKVFTA, tăng 13 địa phương so với năm 2021.

Ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) cho biết, với sự hỗ trợ của chính quyền địa phương của 5 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương này đã tận dụng các FTA rất tốt. Doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp đầu tư nước ngoài kết nối hiệu quả, tham gia ngày càng nhiều vào các chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng ban Kinh tế tổng hợp, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho rằng, sự chênh lệch trong việc tận dụng các FTA tại các tỉnh, thành do có những khác biệt giữa các địa phương với nhau. Bên cạnh đó với vấn đề tuyên truyền, theo ông Nguyễn Ánh Dương, hiện nay thông tin vẫn tập trung nhiều vào phần tuyên truyền những nội dung chính trong hiệp định, những nội dung được viết trong hiệp định và hai bên đã thống nhất về cách hiểu. Tuy nhiên, còn những vấn đề mới ảnh hưởng đến việc thực thi, ví dụ những quy định mới của EU hay của các thị trường đối tác không được viết trong hiệp định thì tổ chức thực thi như thế nào… Đấy cũng là những vấn đề còn nhiều cách hiểu khác nhau.

Sẽ có bộ chỉ số FTA Index

Từ những thực tế và sự bất cập trong thực hiện triển khai FTA tại các địa phương hiện nay, đồng thời là trước bối cảnh tình hình thực thi các FTA sẽ chuyển sang giai đoạn mới với những lộ trình cắt giảm thuế quan và mở cửa thị trường mạnh mẽ. Điều này đòi hỏi cần phải có thêm những giải pháp mạnh mẽ hơn để nâng cao hiệu quả thực thi và những chính sách thúc đẩy doanh nghiệp tận dụng cơ hội từ các FTA.

Ông Ngô Chung Khanh cũng nhìn nhận thực tế, độ sâu của các hoạt động tuyên truyền chưa đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp, số lượng cán bộ trực tiếp triển khai thực hiện nhiệm vụ thực thi FTA ở các tỉnh thành còn rất hạn chế. Đặc biệt, tỷ trọng của các thị trường FTA thế hệ mới trong tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của các tỉnh thành còn khiêm tốn.

“Có những tỉnh tôi tổng kết lại chưa đến 10%, có những tỉnh nhiều hơn khoảng 20%, nhưng tính trung bình (kể cả cấp độ quốc gia đối với EU) khoảng 20%; còn đối Canada, Mexico trung bình khoảng 1,4% - 1,5%; Vương quốc Anh là 1,3%. Tức là tiềm năng khai thác các thị trường còn rất lớn”, ông Ngô Chung Khanh chia sẻ.

Để khai thác hiệu quả FTA, ông Ngô Chung Khanh cho biết, Bộ Công Thương định hướng giúp các tỉnh, thành phố xây dựng, kết nối hệ sinh thái các mặt hàng chiến lược giữa các tỉnh. Quan trọng nhất là các doanh nghiệp các tỉnh, thành phải kết nối với nhau, chia sẻ với nhau, hỗ trợ lẫn nhau để tận dụng được FTA.

Bên cạnh đó, ông Ngô Chung Khanh cho biết, Chính phủ đã giao Bộ Công thương công bố bộ chỉ số FTA (FTA Index), đánh giá kết quả thực hiện FTA tại các tỉnh, thành và địa phương.

“Chúng tôi hy vọng với tư duy tương tự như chỉ số PCI thì FTA Index giúp cho các tỉnh quan tâm hơn, chú ý trọng nhiều hơn đến việc tận dụng hiệu quả các FTA. Khi các hoạt động này bắt đầu được triển khai một cách tích cực thì hiệu quả tận dụng FTA tại các địa phương sẽ tăng lên đáng kể”, ông Ngô Chung Khanh nhận định.