Thực chất cắt giảm giấy phép kinh doanh của doanh nghiệp

Xây dựng pháp luật phải xuất phát từ thực tiễn, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm. Ảnh minh hoạ: H.Dịu

Thủ tục liên quan đến giấy phép vẫn là rào cản

Theo Cục Kiểm soát thủ tục hành chính (Văn phòng Chính phủ), từ năm 2021 đến nay, Việt Nam đã cắt giảm, đơn giản hóa được hơn 3.000 quy định kinh doanh tại 261 văn bản quy phạm pháp luật. Đồng thời, Thủ tướng Chính phủ đã thành lập Tổ công tác và kiện toàn Hội đồng tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ nhằm huy động sự chung tay từ phía khu vực tư, người dân và cộng đồng doanh nghiệp trong quá trình cải cách.

Theo báo cáo Sẵn sàng kinh doanh (Business Ready) mới của Nhóm Ngân hàng thế giới (WB), Việt Nam được đánh giá ở trong nhóm tốt liên quan đến khung khổ pháp lý và dịch vụ công, đặc biệt là Việt Nam được xếp vào nhóm tốt nhất về hiệu quả hoạt động. Đây chính là những kết quả của nỗ lực trong quá trình cải thiện, tạo thuận lợi cho môi trường kinh doanh.

Tuy nhiên, trong bức tranh nhiều điểm sáng của môi trường kinh doanh thì những thủ tục liên quan đến giấy phép vẫn là rào cản, nhất là với các doanh nghiệp nước ngoài và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) tại Việt Nam. Trong báo cáo Chỉ số Niềm tin Kinh doanh (BCI) quý 3/2024 của Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham), một trong 3 trở ngại lớn nhất trong hoạt động của các doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam là khó khăn trong việc xin giấy phép.

Cụ thể, theo thống kê từ khảo sát, 66% doanh nghiệp hiện đang sử dụng từ 1% đến 9% nhân viên là người nước ngoài, trong khi 6% doanh nghiệp có trên 20% nhân sự là người nước ngoài. Mặc dù các doanh nghiệp thể hiện mong muốn khai thác tối đa tiềm năng từ nguồn lao động trong nước và quốc tế nhưng họ vẫn phải đối mặt với nhiều rào cản trong việc tuyển dụng lao động Việt Nam. Với các chuyên gia nước ngoài, EuroCham cho rằng có những thách thức chủ yếu đến từ quy trình xin visa và giấy phép lao động phức tạp, quy định lao động nghiêm ngặt và chi phí liên quan cao, kèm theo khó khăn trong việc xin các giấy tờ và phê duyệt cần thiết.

Đặc biệt, vấn đề này càng trở nên nghiêm trọng hơn khi có tới 1/3 số doanh nghiệp tham gia khảo sát cho biết họ đã trải qua những trải nghiệm không tích cực với hệ thống visa tại Việt Nam khiến nhiều chuyên gia quốc tế quan ngại trong việc gia nhập thị trường lao động Việt Nam.

Không chỉ vấn đề giấy phép lao động, nhóm Công tác Đầu tư và Thương mại (ITWG) thuộc Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF) cho rằng, Việt Nam có thể thúc đẩy đáng kể đầu tư nước ngoài bằng cách đơn giản hóa và hợp lý hóa các thủ tục xin và gia hạn Giấy phép kinh doanh. Điều này đặc biệt quan trọng đối với các nhà đầu tư nước ngoài - những người có thể nản lòng vì các quy trình phức tạp.

Đơn cử như thủ tục cấp phép để xin Giấy phép kinh doanh theo Nghị định 09/2018/NĐ-CP. Theo ITWG, cho đến nay, thủ tục và thời gian để các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) xin giấy phép kinh doanh cho các ngành bao gồm bán lẻ, hoạt động cho thuê thiết bị và thương mại điện tử còn nhiều phức tạp, có thể mất cả năm.

Quyết liệt cắt giảm giấy phép không cần thiết, không phù hợp

Với những khó khăn còn tồn tại, báo cáo thẩm tra tình hình kinh tế - xã hội tại Kỳ họp thứ 8 của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đã yêu cầu phải đổi mới mạnh mẽ công tác xây dựng, hoàn thiện và thực thi pháp luật. Xây dựng pháp luật phải xuất phát từ thực tiễn, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, chủ thể, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, khơi thông nguồn lực, giải quyết, khắc phục điểm nghẽn, mở rộng không gian, tạo đà cho phát triển. Thường xuyên đánh giá hiệu quả, chất lượng chính sách sau ban hành để kịp thời điều chỉnh bất cập, mâu thuẫn, giảm thiểu thất thoát, lãng phí các nguồn lực.

Trước đó, để hỗ trợ doanh nghiệp tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh trong cuối năm 2024 và những năm tiếp theo, Công điện ban hành vào đầu tháng 10/2024 của Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu các bộ, cơ quan, địa phương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền gắn với nâng cao trách nhiệm thực thi của các cơ quan, đơn vị; cắt giảm thủ tục hành chính, giấy phép không cần thiết, không phù hợp, làm tăng chi phí tuân thủ.

Hiện nhiều bộ, ngành đã và đang quyết liệt thực hiện các giải pháp để cắt giảm, đơn giản hoá thủ tục hành chính, nhất là về giấy phép kinh doanh.

Chẳng hạn, 9 tháng năm 2024, Bộ Tài chính đã tập trung rà soát và ban hành 9 quyết định công bố bãi bỏ 18 thủ tục hành chính; sửa đổi, bổ sung, thay thế 24 thủ tục hành chính; công bố mới 5 thủ tục hành chính. Tính đến 14/9/2024, Bộ Tài chính còn 752 thủ tục hành chính còn hiệu lực thuộc lĩnh vực quản lý, giảm 13 thủ tục so với thời điểm 6 tháng đầu năm 2024.

Đặc biệt, Bộ Tài chính đã tiếp tục vận hành mô hình tiếp nhận và trả kết quả giải quyết thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa; đồng thời thực hiện số hoá hồ sơ và giải quyết thủ tục hành chính thuộc thẩm quyền. Ngoài ra. Bộ Tài chính đã trình Chính phủ phê duyệt 42 phương án cắt giảm, đơn giản hoá quy định liên quan đến hoạt động kinh doanh thuộc phạm vi quản lý, đến 14/9/2024 đã thực thi được 11/42 phương án.

Mới đây, góp ý vào Dự thảo Nghị quyết phê duyệt Chương trình cắt giảm giấy phép và đổi mới hoạt động cấp phép tại bộ, ngành, địa phương giai đoạn 2025-2030, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng cần tách riêng tỷ lệ mục tiêu cho việc cắt giảm giấy phép và chuyển đổi hình thức cấp phép để đảm bảo tính thực chất và hiệu quả hơn. Theo đó, VCCI đề nghị bổ sung trường hợp cắt giảm giấy phép, đơn giản hóa thủ tục cấp phép đối với các giấy phép không hợp lý, có thể chuyển đổi được từ hình thức “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”.

Mặt khác, việc kéo dài thời hạn có hiệu lực của giấy phép sẽ góp phần giảm tải việc thực hiện thủ tục hành chính cho doanh nghiệp, tuy nhiên trên thực tế, qua rà soát văn bản, có nhiều loại giấy phép không cần thiết phải quy định thời hạn, cơ quan nhà nước có thể quản lý thông qua công cụ kiểm tra, thanh tra. Do vậy, VCCI đề nghị bổ sung thêm yêu cầu “kéo dài hoặc bãi bỏ thời hạn có hiệu lực của giấy phép”.