Thiếu công cụ kiểm soát, nhà yến tự phát nở rộ tại nhiều địa phương

	Xuất khẩu chính ngạch yến sào sang Trung Quốc
	Doanh nghiệp Trung Quốc muốn nhập khẩu chính ngạch tổ yến Việt Nam

Nhiều nhà yến không đảm bảo các tiêu chuẩn, điều kiện về chuồng trại, vệ sinh an toàn dịch bệnh. Ảnh:N.H

Thông tin trên được đưa ra tại Diễn đàn khuyến nông chủ đề: “Phát triển bền vững ngành yến ở các tỉnh, thành phía Nam” do Trung tâm khuyến nông quốc gia tổ chức ngày 26/12

Trong khoảng 10 năm trở lại đây nghề nuôi chim yến có sự phát triển khá mạnh với nhiều loại hình và quy mô khá nhau. Theo số liệu của Cục Chăn nuôi, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, đến tháng 10/2019 cả nước có 42/63 tỉnh, thành có hoạt động nuôi chim yến với hơn 14.300 nhà yến, tập trung nhiều nhất tại Đồng bằng sông Cửu Long, tiếp đến là Đông Nam Bộ, Duyên hải miền Trung. Đặc biệt, gần đây nhiều nhà yến còn xuất hiện ở khu vực Tây Nguyên, Bắc Trung Bộ và Đồng bằng sông Hồng khiến tổng số nhà yến cả nước tăng gần gấp đôi so với năm 2017. Trong đó có khoảng 60% số nhà yến cho thu hoạch với sản lượng yến tổ khoảng 68 tấn.

Ông Mai Thế Hào (Cục Chăn nuôi) cho biết ước tính mỗi kg tổ yến có giá từ 1.500- 2.000 USD, xuất khẩu tổ yến cũng giúp Việt Nam thu về khoảng 100 -150 triệu USD/năm. Điều này đã khiến số lượng nhà yến tại Việt Nam đang có xu hướng phát triển “nở rộ” mang tính tự phát trong thời gian gần đây.

Ông Nguyễn Anh Dũng, Chi cục trưởng Chi cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản vùng I cũng nhận định, giá trị kinh tế của nghề dẫn dụ, nuôi chim yến lấy tổ đã khiến số lượng nhà yến mới gia tăng đột biến trong thời gian qua, tuy nhiên đối tượng này lại chưa được điều chỉnh trong chiến lược phát triển chăn nuôi đến năm 2020 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Do đó, hiện vẫn chưa có bất kỳ quy định nào về tiêu chuẩn, điều kiện chuồng trại cho chim yến, hoạt động xây dựng và đưa vào hoạt động các nhà yến cũng chưa được quản lý chặt chẽ. Theo thống kê của một số tỉnh thành, số lượng nhà yến được cơi nới từ nhà ở chiếm tới hơn 53%.

Đại diện Trung tâm khuyến nông tỉnh Sóc Trăng cũng nêu lên thực trạng phần lớn nhà yến tại địa phương được người dân cơi nới, kết hợp với nhà ở nhằm tiết kiệm kinh phí. Hiện nhiều nhà yến nằm trong đô thị, khu vực đông dân cư, chưa phù hợp với quy định về điều kiện vệ sinh thú y và quy hoạch chăn nuôi gia cầm.

“Trên 90% nhà nuôi yến đang nằm xem lẫn trong khu dân cư, ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường sống. Trong hệ thống văn bản pháp luật của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hiện nay cũng không có quy định nào yêu cầu người nuôi chim yến phải khai báo và không có cơ quan nào quản lý lĩnh vực này” – ông Hào cho biết.

Việc các nhà yến phát triển tự phát, không có sự kiểm soát bởi các công cụ pháp lý trong công tác quản lý nhà nước sẽ tiềm ẩn nhiều hệ quả khó lường. Cụ thể, do sức hút về giá trị kinh tế, số lượng nhà yến tăng nhanh hơn tốc độ tăng đàn của chim yến và nhiều địa phương không có điều kiện thuận lợi cho chim yến sinh trưởng dẫn đến tình trạng nhiều nhà yến bị bỏ hoang, gây lãng phí nguồn lực đầu tư. Chưa kể, việc kiểm soát ô nhiễm tiếng ồn và dịch bệnh tại các cơ sở nuôi yến cũng chưa được quan tâm đúng mức.

Ngoài những hệ luỵ về môi trường do tình trạng phát triển tự phát, ngành yến Việt Nam cũng phải đối mặt với tình trạng hầu hết sản phẩm được xuất khẩu thô với giá trị thấp, dù chất lượng của tổ yến Việt Nam luôn được đánh giá ở mức tốt so với các nước khác trong khu vực. Nguyên nhân là do khâu chế biến chưa được đầu tư tương xứng. Ngoại trừ các doanh nghiệp lớn như Yến sào Khánh Hòa, Yến Quân... đã xây dựng được chuỗi sản xuất, chế biến, xuất khẩu, phần lớn người nuôi yến nhỏ lẻ hoạt động độc lập, chưa có kết nối trong việc trao đổi thông tin kỹ thuật, thị trường.

Theo bà Đỗ Tú Quân, Chi hội trưởng Chi hội nhà yến Việt Nam, tiềm năng phát triển hơn nữa nghề nuôi chim yến tại Việt Nam còn rất lớn và yến sào Việt Nam đang có cơ hội đẩy mạnh xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc – vốn là thị trường tiêu thụ tổ yến lớn nhất thế giới. Do đó, ngành nuôi chim yến cần được quy hoạch rõ ràng thì mới có thể phát triển bền vững, đạt được hiệu quả kinh tế cao. Song song đó, phải có cơ chế quản lý và thúc đẩy sự liên kết theo chuỗi sản phẩm từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ sản phẩm. Trong đó, các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu đóng vai trò định hướng, điều tiết thông qua việc đặt hàng, hạn chế tình trạng phát triển nuôi chim yến ồ ạt dẫn đến dư thừa, làm hạ giá thành tổ yến.

Đại diện Trung tâm dịch vụ nông nghiệp Đồng Nai cũng cho rằng, cơ quan quản lý nhà nước và các địa phương cần thống kê, khảo sát thực trạng các nhà nuôi chim yến để tổ chức quy hoạch nuôi chim yến một cách khoa học, phù hợp với nhu cầu thực tế. Đồng thời, các ngành liên quan cần có hướng dẫn cụ thể về kỹ thuật xây nhà nuôi yến, xây dựng các tiêu chuẩn quy chuẩn về nhà yến cũng như chất lượng tổ yến.