Nhớ những lần gặp gỡ đồng chí Nguyễn Tài

Đồng chí Nguyễn Tài, Tổng cục trưởng TCHQ đón các đoàn đại biểu quốc tế dự Hội nghị Hải quan các nước XHCN lần thứ 27 tại TP.HCM (9-1986). Ảnh: Tư liệu.

Ngày 30-8-1984, Hội đồng Nhà nước ra Nghị quyết số 547/NQ/HĐNN phê chuẩn việc thành lập Tổng cục Hải quan, cơ quan thuộc Hội đồng Nhà nước. Sự kiện này đánh dấu một bước chuyển mới trên con đường xây dựng và phát triển của Hải quan Việt Nam, là “công cụ chuyên chính nửa vũ trang của Đảng và Nhà nước” (Theo Nghị định số 139/HĐBT quy định nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của Tổng cục Hải quan). Sau đó, tới ngày 13-12-1984, Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Phạm Văn Đồng ký Quyết định 418/CP bổ nhiệm đồng chí Nguyễn Tài, Phó chủ nhiệm Thanh tra Nhà nước, giữ chức Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan.

Làm phóng viên, rồi biên tập viên, thư ký tòa soạn, vì thế mà tôi có nhiều cơ hội tiếp xúc với CBCC trong ngành, qua đó được dịp nghe kể nhiều câu chuyện về người Thủ trưởng của Tổng cục Hải quan từ năm 1984 đến 1989. Đó là một người lãnh đạo hết sức mẫn cán, liêm khiết, chưa bao giờ nhượng bộ trước cái xấu, trước vấn nạn buôn lậu tràn lan lúc bấy giờ, kể cả những lô hàng lậu của các đối tượng có hộ chiếu ngoại giao.

Với đồng nghiệp, đồng chí Nguyễn Tài luôn nghiêm khắc, nhiều công chức dưới quyền sợ ông, sau này nhiều người kể lại nhờ làm việc với đồng chí Nguyễn Tài mà học hỏi và trưởng thành rất nhanh. Một cán bộ hưu trí của Chi cục Hải quan cửa khẩu sân bay quốc tế Nội Bài kể lại: Ông Nguyễn Tài đi thực tế tại sân bay Nội Bài không bao giờ báo trước, bất ngờ ông xuất hiện, yêu cầu kiểm tra sổ sách công tác, CBCC trình sổ ghi chép họp hành, giao ban, kiểm tra thực tế ngay nơi kiểm tra thủ tục hải quan, hỏi han cặn kẽ. Có lẽ từ những chuyến đi như thế, ông đã kịp thời chỉ đạo, chấn chỉnh kỷ cương, kỷ luật trong ngành Hải quan…

Trong nhiều dịp Báo Hải quan xây dựng các số báo đặc biệt dịp kỷ niệm năm chẵn thành lập Tổng cục Hải quan, tôi thường được Ban biên tập giao tới nhà riêng của đồng chí Nguyễn Tài ở khu tập thể Trung Tự (Hà Nội) để ghi lại những ý kiến nhận xét về Ngành. Qua tiếp xúc với ông, tôi luôn cảm nhận ở ông sự nghiêm nghị, rất ít khi thấy ông cười, nhưng trong những lời nhận xét của ông về ngành đều cho thấy sự quan tâm, theo sát những bước tiến của ngành Hải quan, là những lời đóng góp chân thành để Hải quan Việt Nam ngày càng lớn mạnh.

Không chỉ quan tâm tới công tác hải quan, trong công tác tuyên truyền của ngành với Báo Hải quan là cơ quan ngôn luận của ngành, cũng được đồng chí Nguyễn Tài theo dõi rất sát. Nhân kỷ niệm 10 năm Báo Hải quan xuất bản số báo đầu tiên, tôi đã tìm đến ông ở phố Nguyễn Khánh Toàn (Hà Nội).

Lúc này ông đã ở cái tuổi 85 thượng thượng thọ, sức khỏe đã giảm sút, trí nhớ không còn được minh mẫn như trước nhưng ông đã dành cho Báo Hải quan những ý kiến hết sức sắc sảo. Đồng chí Nguyễn Tài nhận xét: “Tôi nhận thấy nội dung của Báo Hải quan ngày càng thêm phong phú, hình thức ngày càng có nhiều cải tiến. Thông qua những thông tin được đăng tải trên Báo Hải quan, đặc biệt là những thông tin tuyên truyền về ngành Hải quan, bạn đọc trong và ngoài ngành, các cơ quan quản lý Nhà nước, cộng đồng doanh nghiệp có thể nắm bắt khái quát hoạt động của ngành Hải quan. Những bài viết về quá trình cải cách hành chính, hiện đại hóa của Ngành trên Báo Hải quan thực sự hữu ích cho doanh nghiệp, qua đó, doanh nghiệp hiểu và nắm bắt được tinh thần làm việc của Ngành: nới lỏng nhưng chặt chẽ trong thủ tục hải quan”.

Tự tay đồng chí Nguyễn Tài đã viết lời chúc mừng Báo Hải quan nhân kỷ niệm 10 năm thành lập. Tôi còn nhớ sau một lúc làm việc, ông mệt và hẹn sẽ sớm gửi lời chúc mừng đến Báo. Mấy hôm sau, con gái ông đã chuyển lời chúc mừng của ông, với nét chữ run run, đến tận tay chúng tôi.

Mùa Hè năm 2002, tôi có chuyến công tác dọc các tỉnh miền Trung, tình cờ được gặp ông ở Khu kinh tế thương mại đặc biệt Lao Bảo (Quảng Trị). Ở tuổi 77, ông vẫn nhanh nhẹn nắm bắt thông tin, tình hình hoạt động quản lý của Hải quan.

Cũng trong chuyến công tác này, tôi đã có bài viết “Quản lý nhà nước về Hải quan tại Khu KTTM Lao Bảo: Liệu có thả gà để đuổi?”, phản ánh về sự bất hợp lý trong quản lý tại khu kinh tế đặc biệt này. Trong đó có việc một số doanh nghiệp lợi dụng sơ hở trong chính sách để trục lợi.

Đáng chú ý là bài báo chỉ rõ tình trạng một lượng lớn hàng hóa có thuế suất cao được các doanh nghiệp nhập khẩu vào Khu KTTM Lao Bảo dưới danh nghĩa phục vụ nhu cầu tiêu dùng của người dân (hàng hóa này theo quy định được miễn thuế NK) nhưng thực tế số hàng này thẩm lậu vào tiêu thụ trong nội địa. Chính bài báo này mà tôi có một kỷ niệm sâu sắc với nguyên Tổng cục trưởng Nguyễn Tài.

Một sáng nọ, Tổng biên tập Phạm Ngọc Toàn yêu cầu tôi sang trụ sở Tổng cục Hải quan để làm việc. Tổng biên tập không nói rõ nội dung gì khiến tôi có phần lo lắng. Khi tôi có mặt ở phòng họp, tôi rất bất ngờ được gặp đồng chí Nguyễn Tài. Có mặt trong phòng họp còn có Phó Tổng cục trưởng Đặng Văn Tạo, Vụ trưởng Vụ Giám sát quản lý Phạm Thanh Bình, Phó Cục trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu Lê Thành Hiện.

Đồng chí Nguyễn Tài đã bắt đầu buổi làm việc với lời nhận xét về bài báo của tôi: Thông tin phản ánh vừa chính xác, thực tế vừa có tính cảnh báo. Qua thông tin từ bài báo và qua thực tế chuyến đi thăm Hải quan một số tỉnh miền Trung, trong đó có Lao Bảo, đồng chí Nguyễn Tài đã yêu cầu lãnh đạo các vụ cục chức năng xem xét, đề xuất các chính sách để ngăn chặn tình trạng trên.

Xuân Bính Thân này, đồng chí Nguyễn Tài sau một thời gian lâm bệnh nặng, đã tạ thế, hưởng thọ 91. Các thế hệ CBCC Hải quan xin được vĩnh biệt ông - người Tổng cục trưởng đầu tiên đã có nhiều công lao to lớn đóng góp trong quá trình xây dựng và phát triển Hải quan Việt Nam! Với cá nhân tôi, ghi lại cảm xúc những lần may mắn được gặp gỡ ông, như một nén tâm nhang xin được dâng lên hương hồn ông!