Nhiều khó khăn trong việc ngăn chặn, xử lý tân dược, thực phẩm chức năng giả, nhập lậu

Kho chứa tân dược giả do Công an TPHCM phát hiện vào đầu tháng 7/2023. Ảnh: N.A

4 năm phát hiện gần 22.000 vụ vi phạm

Tại Hội thảo “Chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả đối với nhóm mặt hàng: dược phẩm, mỹ phẩm và thực phẩm chức năng - Thực trạng và giải pháp”, do Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban Chỉ đạo 389 quốc gia) tổ chức cuối tuần qua, các cơ quan thực thi chính sách cho rằng, còn nhiều khó khăn, bất cập trong việc ngăn chặn, xử lý đối với hành vi vi phạm đối với nhóm hàng này.

Nhận định về tình trạng kinh doanh nhóm hàng lậu là dược phẩm, mỹ phẩm và thực phẩm chức năng, ông Trần Đức Đông, Phó Chánh Văn phòng Thường trực Ban chỉ đạo 389 quốc gia cho biết, các nền tảng mạng xã hội phát triển ồ ạt, đặc biệt với những ứng dụng, website mang tên miền quốc tế không thông báo hoặc ẩn danh gần như thoát khỏi sự quản lý của các cơ quan quản lý nhà nước. Do vậy, hoạt động quảng cáo, giới thiệu sản phẩm, giao dịch mua bán trao đổi hàng hóa không thể kiểm soát triệt để. Các đối tượng đã lợi dụng đưa thông tin không chính xác, thổi phồng công dụng của nhiều loại mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, đánh vào tâm lý tin dùng hàng ngoại nhập, thu hút đông đảo người tiêu dùng, đẩy nhu cầu sử dụng ngày càng lớn trên thị trường.

“Bên cạnh đó, các sàn thương mại điện tử cũng chưa nhận thức đầy đủ, chưa làm hết trách nhiệm, vai trò của tổ chức, đơn vị trung gian phân phối hàng hóa, hoặc thiếu công cụ trong kiểm soát hàng thật, hàng giả… để đối tượng trà trộn, giới thiệu sản phẩm thật khi tham gia trên sàn nhưng khi bán hàng thì lại giao hàng giả, hàng kém chất lượng cho người mua”- ông Đông phân tích.

Trong 4 năm thực hiện Chỉ thị số 17/CT-TTg ngày 19/6/2018 của Thủ tướng Chính phủ (2018-2022), các bộ ngành, địa phương và lực lượng chức năng đã vào cuộc quyết liệt, tích cực phối hợp và triển khai nhiều biện pháp phòng ngừa, đấu tranh; cùng với sự ủng hộ của người tiêu dùng, sự lên án, tẩy chay, tố giác các hành vi vi phạm của cộng đồng doanh nghiệp, Ban Chỉ đạo 389 quốc gia đã phát hiện và xử lý gần 22.000 vụ việc vi phạm.

Đánh giá tình hình thực tế tại địa bàn lớn nhất cả nước, Phó Cục trưởng Cục Hải quan TPHCM Đỗ Thanh Quang, đại diện Ban Chỉ đạo 389 TPHCM cho biết, các đối tượng sản xuất tân dược giả tráo đổi hàng nội thành hàng ngoại hoặc núp bóng các doanh nghiệp có chức năng sản xuất tân dược và thực phẩm chức năng để tổ chức sản xuất tân dược và thực phẩm chức năng giả; giả các loại sản phẩm đã được đăng ký độc quyền của các công ty trong nước và nước ngoài với quy mô lớn. Một số công ty có vốn đầu tư nước ngoài không tổ chức sản xuất tại Việt Nam mà chỉ nhập khẩu hàng hóa từ Trung Quốc, sau đó thay nhãn mác ghi xuất xứ Việt Nam rồi xuất khẩu đi các nước khác.

Các vi phạm liên quan đến buôn lậu, gian lận thương mại tập trung vào một số hành vi chủ yếu như: không khai báo, khai hải quan không đúng với thực tế hàng hóa, tuyến đường của lô hàng; nhập khẩu hàng hóa không đáp ứng điều kiện tiêu chuẩn, quy chuẩn...

Khó khăn trong xử lý hàng giả

Ở góc độ cơ quan quản lý chuyên ngành, bà Trần Việt Nga, Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế cho biết, triển khai kế hoạch của Bộ Y tế, Cục An toàn thực phẩm thành lập các đoàn thanh tra thực hiện kiểm tra đột xuất, giải quyết các vụ việc mẫu giám sát chứa chất cấm sử dụng trong thực phẩm; hậu kiểm về quảng cáo trên môi trường mạng, đồng thời hướng dẫn, chỉ đạo các địa phương tăng cường công tác hậu kiểm, trong đó có thực phẩm chức năng. Kết quả, trong 8 tháng năm 2023, Cục An toàn thực phẩm đã ban hành 25 quyết định xử phạt vi phạm hành chính với 33 hành vi vi phạm với tổng số tiền phạt là 1,8 tỷ đồng.

Từ thực tế hiện nay, bà Nga đề xuất, cần tăng cường xử lý vi phạm về chất lượng sản phẩm với mức phạt nặng hơn. Ngoài ra, xử lý tình trạng hoạt động kinh doanh thực phẩm không đúng địa chỉ và không có hóa đơn chứng từ. Điều này sẽ giúp đảm bảo quy trình xử lý vi phạm hành chính được thực hiện một cách hiệu quả và công bằng.

Theo ông Đỗ Thanh Quang, công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả đối với nhóm hàng trên còn nhiều khó khăn. Chẳng hạn, đối với thuốc giả, hoạt động sản xuất hàng giả ngày càng tinh vi với mẫu mã bao bì giống như hàng thật. Địa điểm kinh doanh của các cơ sở này không cố định, thường xuyên thay đổi. Mặt khác, các đối tượng sử dụng nhà ở, chung cư để sản xuất, cất giấu gây khó khăn cho công tác kiểm tra, xử lý của cơ quan chức năng; không tồn trữ số lượng lớn thuốc giả, thuốc nhập lậu, thuốc không có số đăng ký tại cơ sở, khi bị cơ quan chức năng phát hiện thì không đủ để lấy mẫu kiểm tra chất lượng xác định thuốc thật, thuốc giả.

Đối với dược liệu, vị thuốc y học cổ truyền, một số ý kiến cho rằng, quá trình phát hiện và xử lý khó khăn trong phân biệt, xác định nguồn gốc dược liệu nhập khẩu với dược liệu thu hái, đã qua sơ chế, pha chế trong nước; khó khăn trong kiểm tra và xử lý đối với một số cơ sở kinh doanh dược liệu không có giấy phép và có biểu hiện đối phó với các đoàn kiểm tra, thanh tra. Khi Đoàn kiểm tra xử lý cơ sở do vi phạm kinh doanh về dược thì cơ sở cho rằng dược liệu này là nguyên liệu để sản xuất thực phẩm chức năng (bán cho cơ sở sản xuất thực phẩm chức năng) hoặc để làm thực phẩm.

Đặc biệt, đối với mỹ phẩm, dược phẩm nghi vấn giả hiện nay khi phát hiện, bắt giữ phải được giám định trước khi xử lý, nhưng một số sản phẩm không có mẫu thật do nhiều mặt hàng không lưu hành tại Việt Nam hoặc không có đại diện chủ sở hữu dẫn đến cơ quan chức năng không thể xử lý hình sự mà phải chuyển sang xử lý hành chính nên không đủ mang tính răn đe đối với những đối tượng vi phạm…

Trước tình hình trên, ông Trần Đức Đông đề nghị Ban Chỉ đạo 389 các địa phương cần thiết phải tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Chỉ thị 17/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ và các chỉ đạo của Trưởng Ban Chỉ đạo 389 quốc gia, nhằm kiểm soát tốt hơn trong quản lý nhà nước và nâng cao hiệu quả công tác chống buôn lậu, sản xuất, kinh doanh hàng nhập lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng đối với nhóm mặt dược phẩm, mỹ phẩm và thực phẩm chức năng…