Làng sản xuất “lợn đất” nhộn nhịp mùa Tết

Các cơ sở sản xuất lợn thạch cao nhộn nhịp từ tháng 8 đến tháng 3 âm lịch năm sau. Ảnh: Đỗ Hương.

Làng nghề ngày càng mở rộng

Ở Thanh Đa, ai cũng biết xưởng làm lợn thạch cao của gia đình chị Phùng Thị Ngọc Ánh và anh Dương Ngọc Khải (thôn Đường Hồng). Chị Ánh kể, năm 1996, anh Khải ra Hà Nội giúp anh trai là một họa sĩ nặn tượng thạch cao. Rồi khi nhìn thấy những con lợn đựng tiền hay để trưng bày bằng nhựa, anh Khải nảy ra ý định sản xuất lợn bằng chất liệu thạch cao.

Mày mò sáng tạo thành công, anh Khải cùng một số anh em bắt đầu thuê nhà, mở xưởng sản xuất tại Hà Nội. Ông Dương Ngọc Tuấn, một trong những người đồng hành cùng anh Khải trong bước khởi nghiệp nhớ lại: “Đến năm 2002, chúng tôi quyết định chuyển xưởng về quê bởi lúc ấy xưởng ở trong nội thành, giữa khu dân cư nên không thuận tiện cho việc sản xuất. Về quê, xưởng có thể mở rộng quy mô lại có thể tận dụng được nguồn nhân lực nhàn rỗi ở làng. Tính đến nay, nghề làm lợn thạch cao ở Đường Hồng đã có hơn 10 năm”.

Vừa hoàn chỉnh một số nét vẽ cuối cùng cho những chú lợn chuẩn bị được xuất xưởng, chị Ánh cho biết: “Việc tạo khuôn cho mẫu sản phẩm là khâu khó và mất thời gian nhất khi làm lợn thạch cao. Khi có ý tưởng về mẫu, người thợ dùng đất dẻo nặn thành hình. Tiếp đó, phải dùng dao nhọn tỉa các hoa văn sao cho sắc nét, chân thật. Rồi từ hình mẫu, người thợ bắt đầu tạo khuôn. Khuôn được làm từ xơ đay, thạch cao và cao su. Từ khuôn đó, thợ đổ khuôn mới tạo ra được hàng loạt sản phẩm. Quá trình tạo ra mẫu sản phẩm mới thường phải mất cả tháng trời”.

Với sự sáng tạo không ngừng, hiện xưởng của gia đình chị Ánh có khoảng 30 mẫu lợn thạch cao với các kích cỡ khác nhau. Có thể kể đến một số mẫu tiêu biểu như: Cành đào, Chuồn chuồn nổi, Chuồn chuồn chìm, Hoa trung, Hoa đại, Hoa tiểu. Một số mẫu mang tên rất “Tây” như: Híp đại, Asernal, Manchester…

Theo chị Ánh, khi có khuôn thì thợ đổ khuôn bắt tay vào đổ hàng loạt sản phẩm. Sau khi phơi khô, các chú lợn thạch cao sẽ được đánh giáp cho thật mịn, bóng. Sau đó, lợn được phun sơn nền và đưa ra phơi khô lần thứ hai. Tiếp đó, những công nhân lành nghề nhất sẽ được chọn để phun màu từng họa tiết nhỏ, tạo nên những hoa văn sặc sỡ trên mình các chú lợn. Công đoạn cuối cùng là vẽ các chi tiết như lông mày, tròng mắt để sản phẩm thêm sinh động trước khi xuất xưởng. “Nếu trời nắng thuận lợi thì cũng phải mất 1 tuần để hoàn thiện một mẻ lợn thạch cao”, chị Ánh cho biết.

“Với các mẫu lợn nhỏ thì phụ nữ cũng có thể đổ khuôn được. Tuy nhiên, mẫu cỡ đại thì phải là đàn ông có sức khỏe và kỹ thuật tốt mới có thể đổ được. Vì nếu không khỏe tay và kỹ thuật kém thì dễ đổ không đều khiến cho đất dồn tất xuống phần đế, trong khi trên mình của lợn vẫn mỏng. Những con lợn đổ không đều sẽ khiến người thợ đánh giáp phải mất nhiều công sức, mà khi thành phẩm thì hàng cũng sẽ rất dễ vỡ”, ông Trịnh Văn Tuấn – thợ đổ khuôn chia sẻ.

“Từ khoảng tháng 8 đến tháng 3 âm lịch năm sau là thời điểm mà công nhân làm luôn tay vẫn không kịp. Có khi tôi phải làm đến 12 giờ đêm, sáng hôm sau 4 giờ lại tiếp tục hoàn thiện sản phẩm để trả hàng cho khách. Chỉ tính riêng thị trường trong nước, lợn thạch cao lúc nào cũng “cháy” hàng, không đáp ứng đủ nhu cầu của khách”, chị Ánh cho biết.

Nhận thấy hiệu quả kinh tế từ mô hình làm lợn thạch cao, nhiều người dân xã Thanh Đa đã đến xưởng của gia đình anh Khải, chị Ánh để học nghề.

Từ một người thợ làm thuê cho anh Khải, nay ông Dương Ngọc Tuấn có xưởng sản xuất riêng với quy mô 500 mét vuông. Ông Tuấn hồ hởi: “Từ lò lợn thạch cao của anh Khải đến nay ở xã có thêm 6 xưởng khác được hình thành. Gia đình tôi trước kia chỉ theo nghề nông, kinh tế khó khăn nay dần khấm khá, xây dựng được nhà cửa khang trang đều nhờ cả vào lợn thạch cao”.

Bên cạnh việc sản xuất lợn thạch cao, các xưởng ở Thanh Đa còn làm những mẫu con vật theo con giáp của mỗi năm, như nay năm là con gà. Từ Thanh Đa, lợn thạch cao được xuất đi khắp các tỉnh thành phía Bắc như: Hải Phòng, Quảng Ninh, Phú Thọ, Lào Cai… và một số tỉnh miền Trung như: Thanh Hóa, Nghệ An.

Lợn thạch cao sang Mỹ

Đã gần 2 năm trôi qua nhưng câu chuyện gia đình chị Ánh xuất được hẳn 1 container lợn thạch cao vượt đại dương, đi nửa vòng trái đất sang nước Mỹ xa xôi vẫn khó quên với người dân ở Đường Hồng, Thanh Đa.

Vào khoảng đầu năm 2015, anh Dương Ngọc Hưng, một người cháu của anh Khải bắt đầu giới thiệu sản phẩm lợn thạch cao lên trang bán hàng Alibaba. Sản phẩm độc đáo từ Thanh Đa ngay lập tức nhận được sự chú ý từ các khách hàng ngoại quốc. Một vị khách người Mỹ đã liên hệ với Hưng, đặt mua sản phẩm này về bán tại tiểu bang Pennsylvania. Đơn hàng đặt 2.500 chú lợn thạch cao với các màu khác nhau khi thành phẩm.

Chị Ánh nhớ lại: “Sản phẩm xuất đi xa nên cũng đòi hỏi chất lượng cao và mẫu mã đẹp. Vì thế, lợn thạch cao xuất sang Mỹ được đúc dày dặn hơn và phun sơn kỹ càng. Chúng tôi dành 2 tháng chuẩn bị hàng nhằm đảm bảo chất lượng sản phẩm tốt nhất. Rất may, dù lênh đênh trên biển hơn 1 tháng, đi nửa vòng trái đất nhưng những sản phẩm độc đáo này cũng làm hài lòng khách hàng”. Trong thư phản hồi, vị khách hàng Mỹ nhấn mạnh: “Chúng tôi rất hài lòng với chất lượng sản phẩm của các bạn… Cảm ơn bạn vì chuyến hàng đầu tiên thành công. Chúng tôi kỳ vọng những nỗ lực của chúng ta sẽ dẫn đến một mối quan hệ lâu dài, cùng có lợi”.

“Hàng xuất sang Mỹ có lợi nhuận tăng rất nhiều lần nhưng lại đỏi hỏi đầu tư thời gian và công sức lớn. Tôi đang tiếp tục nâng cao chất lượng, tính hấp dẫn của sản phẩm để tìm thêm cơ hội xuất lợn thạch cao ra nước ngoài”, chị Ánh nói về dự định của mình.