Vấn đề đặt ra để triển khai hiệu quả Cơ chế một cửa ASEAN

Giao diện Cổng thông tin một cửa quốc gia.

Chú trọng xây dựng nguồn nhân lực công nghệ thông tin

Theo Cục CNTT và Thống kê hải quan (Tổng cục Hải quan), quá trình thực hiện Cơ chế một cửa ASEAN (bao gồm triển khai Cơ chế một cửa quốc gia) đã nổi lên một số vấn đề cần giải quyết nhằm đem lại hiệu quả thực thi cũng như đảm bảo sẵn sàng cho việc thực hiện Hải quan số thông qua việc gắn kết hai nhiệm vụ này với nhau một cách chặt chẽ.

Thứ nhất, không thể thực hiện giao dịch, thủ tục phi giấy tờ trên nền tảng hồ sơ, chứng từ nửa thủ công, nửa điện tử. Nói cách khác, môi trường hành chính, thương mại phi giấy tờ đầy đủ có được khi và chỉ khi toàn bộ hồ sơ, chứng từ được nộp, chia sẻ dưới hình thức dữ liệu số và được pháp luật công nhận.

Thứ hai, trong mọi tình huống và mọi công việc, vấn đề về nguồn lực con người luôn là yếu tố quan trọng hàng đầu.

Mặc dù thuê các đơn vị ngoài phát triển các hệ thống đang là xu hướng chung trong ứng dụng CNTT tại các cơ quan nhà nước, song không vì thế mà vai trò của bộ phận chuyên sâu về CNTT (trong các cơ quan nhà nước) suy giảm.

Trước đây, bộ phận chuyên trách về CNTT tại các cơ quan nhà nước sẽ đảm nhiệm hầu hết các khâu trong phát triển ứng dụng nhưng với xu hướng hiện nay, nhiệm vụ của bộ phận này sẽ khác đi. Trước hết, nhân lực về CNTT sẽ chuyển sang tham gia vào quá trình xây dựng quy trình nghiệp vụ để đảm bảo tính kết nối, khả thi khi ứng dụng công nghệ.

Cũng chính bộ phận này phải có đủ kiến thức cả về công nghệ lẫn nghiệp vụ để đặt yêu cầu, phân tích, thiết kế, giám sát hoạt động của đối tác, nhà thầu đảm bảo bám sát yêu cầu kỹ thuật, nghiệp vụ, chất lượng của sản phẩm khi bàn giao, đưa vào sử dụng.

Ngoài ra, chuyển đổi số sẽ đòi hỏi nhân lực với các kỹ năng mới, đặc biệt là kỹ năng về phân tích dữ liệu; kỹ năng về quản trị dữ liệu (khác với kỹ năng về quản trị hệ thống).

Các nhân sự này có thể nằm tại bộ phận chuyên trách về CNTT và cũng có thể được đưa về các đơn vị nghiệp vụ.

Tuy nhiên, một mặt, biên chế cho đội ngũ này rất hạn chế, thậm chí, ngay cả khi bố trí được biên chế thì rất khó tuyển dụng; mặt khác, tình trạng chảy máu chất xám trong lĩnh vực này tại các cơ quan nhà nước, đặc biệt là cán bộ làm công tác CNTT có chuyên môn và giàu kinh nghiệm, đang rất phổ biến.

Đảm bảo vận hành hệ thống

Thứ ba, công tác quản trị, vận hành các hệ thống thông tin cũng như cung cấp dịch vụ hỗ trợ và tiện ích cho doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân.

Để đảm bảo các giao dịch và thủ tục hành chính được thực hiện thông suốt 24/7 trên môi trường điện tử, chất lượng của hệ thống chỉ chiếm 50%, phần còn lại đến từ công tác quản trị công tác quản trị, vận hành các hệ thống CNTT cũng như cung cấp dịch vụ hỗ trợ và tiện ích cho các các bên liên quan.

Thứ tư, tác động đến từ việc tốc độ phát triển của công nghệ đã vượt khỏi các quy luật phát triển thông thường. Điều này dẫn đến vòng đời của các dự án và thiết bị CNTT ngày càng ngắn lại do chúng liên tục cần nâng cấp, thay thế để bổ sung những tính năng mới theo đà phát triển của công nghệ.

Mặt tiêu cực của vấn đề này là quy trình đầu tư ứng dụng CNTT ở các cơ quan nhà nước không thể theo kịp với tốc độ thay đổi của công nghệ.

Một công nghệ ở thời điểm bắt đầu xây dựng nhu cầu đầu tư dự án có thể rất hiện đại nhưng có nguy cơ trở nên lạc hậu khi đưa hệ thống vào sử dụng do sự kéo dài của quy trình đầu tư hoặc sự kéo dài của quá trình phát triển hệ thống.

Điều này đòi hỏi phải quy hoạch ứng dụng và xác định quy mô nghiệp vụ, yêu cầu kỹ thuật một cách hợp lý để có thể đưa hệ thống vào hoạt động trong thời gian ngắn nhất, tránh kéo dài quá trình phát triển ứng dụng dẫn đến hậu quả là sự lạc hậu về công nghệ áp dụng khi đưa hệ thống vào sử dụng.