Hướng phát triển kinh tế theo chiều sâu

Tính đến thời điểm này, chúng ta đã có 5 năm thực hiện Định hướng Chiến lược PTBV ở Việt Nam và bộ chỉ tiêu PTBV theo Quyết định 153/2004/QĐ-TTg ngày 17-8-2004 của Thủ tướng Chính phủ. 19 lĩnh vực ưu tiên nhằm PTBV gồm 5 lĩnh vực kinh tế ưu tiên, 5 lĩnh vực xã hội ưu tiên và 9 lĩnh vực sử dụng tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường và kiểm soát ô nhiễm ưu tiên.

Đây là một chiến lược khung, bao gồm những định hướng lớn làm cơ sở pháp lí để các bộ, ngành, địa phương, tổ chức và cá nhân có liên quan triển khai thực hiện và phối hợp hành động nhằm bảo đảm PTBV đất nước trong thế kỉ 21.

Trong khuôn khổ Hội nghị, các đại biểu tham dự Diễn đàn PTBV kinh tế đều quan tâm đến vấn đề ổn định tài chính quốc gia, chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế và phát triển DN vừa và nhỏ… Trong định hướng chiến lược PTBV, mục tiêu đặt ra là đạt được sự tăng trưởng ổn định với cơ cấu kinh tế hợp lí, đáp ứng yêu cầu nâng cao đời sống của nhân dân, tránh sự suy thoái trong tương lai, tránh để lại gánh nợ cho các thế hệ mai sau.

Mục tiêu PTBV đã được cụ thể hóa trong thời gian qua bằng tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP) bình quân 5 năm đạt 7% so với kế hoạch đề ra là 7,5%-8%, trong đó GDP tính theo giá so sánh năm 2010 gấp 2 lần năm 2000. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực: Năm 2010, tỉ trọng công nghiệp và xây dựng trong GDP là 40,3%, tỉ trọng nông, lâm, ngư nghiệp là 19,9% và tỉ trọng dịch vụ là 38,9%.

Các chủ trương đường lối đổi mới của Đảng tiếp tục thể chế hóa thành pháp luật, cơ chế chính sách ngày càng đầy đủ, đồng bộ hơn. Các cân đối lớn của nền kinh tế cơ bản được đảm bảo, cân đối ngoại tệ và cán cân thanh toán quốc tế thặng dư liên tục trong 3 năm 2006 – 2008. Nguồn vốn đầu tư phát triển toàn xã hội đạt mức khá cao, tăng 18,6%/năm, chiếm trên 43% GDP, vượt mức kế hoạch đề ra.

Bên cạnh những kết quả đó, kinh tế Việt Nam vẫn còn nhiều điểm tồn tại cần khắc phục: Tăng trưởng chủ yếu dựa vào các yếu tố phát triển theo chiều rộng. Các số liệu thống kê từ năm 2003 đến nay cho thấy yếu tố vốn đóng góp vào tăng trưởng chiếm tới 52,7%, gấp 3 lần đóng góp của lao động (19,1%), còn đóng góp của nhân tố năng suất tổng hợp (TFP) chỉ chiếm 28,2% (trong khi đó, chỉ số này ở các nước trong khu vực ASEAN là 35-40%, các nước phát triển là 60-75%).

Chỉ số kinh tế tri thức năm 2008 là 3,02, xếp thứ 102/133 nước có khảo sát. Hiệu quả sử dụng vốn đầu tư phát triển thấp, chỉ số ICOR tiếp tục tăng cao (6,9% trong giai đoạn 2001 – 2008).

Các đại biểu tham dự hội nghị đã đóng góp nhiều ý kiến cho định hướng PTBV kinh tế trong giai đoạn tới. Phát biểu tại Diễn đàn, PGS.TS Lê Xuân Bá, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lí kinh tế Trung ương nhấn mạnh: Tăng trưởng bền vững là điều kiện cần cho PTBV về kinh tế và kinh tế cũng là trục quan trọng nhất của PTBV. Ông cho rằng, để tăng trưởng và PTBV được cần từng bước đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế, đang được đánh giá phát triển theo chiều rộng, dựa chủ yếu vào vốn đầu tư, lao động giá rẻ.

Phần chất lượng nhân lực, đóng góp KHCN, kinh tế tri thức chưa tốt. Cần kết hợp hài hòa phát triển theo chiều rộng và chiều sâu, hướng dần phát triển theo chiều sâu. Đặc biệt cần lấy tăng năng suất làm trung tâm.

Cũng theo ông Lê Xuân Bá, giải pháp để tăng trưởng bền vững trong giai đoạn tới là phải tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN, việc phân bổ nguồn lực vừa theo định hướng Nhà nước vừa tuân thủ theo cơ chế thị trường, làm vốn chảy từ chỗ kém hiệu quả sang chỗ có hiệu quả hơn; Cần có cải cách mạnh mẽ hơn để nâng cao hiệu quả DN Nhà nước, khu vực nắm giữ tiền của nhiều nhất, việc phát triển của khu vực này ảnh hưởng nhiều đến sự phát triển kinh tế Việt Nam: tách quản lí Nhà nước với tư cách cơ quan công quyền với chủ sở hữu; về đầu tư công, để có hiệu quả góp phần thúc đầy phát triển kinh tế phải xác định được chức năng nhiệm vụ của Nhà nước đối với phát triển kinh tế (Nhà nước được làm gì, phải làm gì, cái gì không nên làm).

Hội nghị là cơ hội để đánh giá lại các vấn đề PTBV dưới tác động của khủng hoảng kinh tế toàn cầu và tác động của biến đổi khí hậu để có những hiệu chỉnh cần thiết trong chiến lược và chính sách nhằm đảm bảo PTBV đất nước trong giai đoạn 2011-2015. Hội nghị còn là một diễn đàn quốc gia nhằm đạt đến một sự cam kết mạnh mẽ hơn đối với việc thực hiện Định hướng Chiến lược PTBV ở Việt Nam.

Thu Huyền

PGS.TS Đào Văn Hùng, phó Giám đốc Học viện chính sách phát triển:

Phát triển hệ thống tài chính là cốt lõi

PTBV có tác động mạnh làm thay đổi nhận thức của dân, của người tham gia quá trình sản xuất, của những người tham gia hoạch định chính sách. Phát triển hệ thống tài chính một cách bền vững là vấn đề cốt lỗi để phát triển kinh tế bền vững. Thời gian qua, tần suất lạm phát ngày càng dài, tốn nhiều tiền của công sức, có khi phải hy sinh mục tiêu tăng trưởng để ổn định mục tiêu lạm phát. Chính phủ cần kiên quyết trong điều hành, cần kiểm soát được mục tiêu trung hạn. Chúng ta khá thành công trong đối phó với cuộc khủng hoảng vừa qua nhưng không có nghĩa hệ thống tài chính không có vấn đề. Cần tăng cường hơn nữa kiểm soát của Chính phủ, của Ngân hàng Trung ương đối với hệ thống tài chính. Chính phủ khá thành công trong huy động và khuyến khích các tổ chức tài chính cho vay ở thị trường nông thôn. Nếu phát triển tốt, chúng ta sẽ giải quyết được nhiều vấn đề khác.

TS. Đặng Kim Sơn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và chiến lược nông nghiệp (Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn):

Chú trọng các ngành sản xuất thân thiệnmôi trường

Nền kinh tế còn nhiều nguy cơ tiềm ẩn: Chênh lệch cơ hội phát triển ở nông thôn; Tăng trưởng trong nông nghiệp sẽ gặp khó khăn vì thời gian tới đất mất dần, nước khan hiếm, lao động rút ra khỏi nông thôn, vì vậy mục tiêu tăng trưởng là rất khó; Rủi ro nguy cơ tăng lên khi có biến đổi khí hậu, chất lượng rừng kém khiến biến đổi khí hậu càng nhân lên; vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm, bệnh dịch, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam. Nếu những nguy cơ trên kéo dài sẽ gây ảnh hưởng xấu đến phát triển kinh tế. Trong thời gian tới, chúng ta cần phát triển kinh tế sạch, phát triển các ngành sản xuất thân thiện môi trường, ngành dịch vụ môi trường, giá trị gia tăng về môi trường, tiết kiệm năng lượng, nước tưới….; Phát triển nông nghiệp thích nghi biến đổi khí hậu, phát triển mức sống, tạo thị trường lao động nông thôn…; Tăng tỉ lệ che phủ, chất lượng rừng; Xây dựng hệ thống giải pháp tổng hợp phòng chống thiên tai, rủi ro, thiên tai tác động trực tiếp kinh tế, đẩy lớp người kế cận nghèo xuống nghèo; Xây dựng và có hệ thống giám sát chính sách vĩ mô công bằng hiệu quả.

Bà Jennifer, đại diện World Bank:

Cần PTBV ba trụ cột (kinh tế, xã hội, môi trường) một cách hài hòa

Khung pháp lí dành cho DN nhỏ và vừa là vô cùng quan trọng đối với các quốc gia. Hệ thống thực thi pháp luật tốt hỗ trợ cho sự sáng tạo của các DN. Những DN nhỏ và vừa nên được khuyến khích một cách phù hợp, họ cần có khung pháp lí để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của họ. Xác định cơ chế, thực hiện khung pháp lý một cách hiệu quả để các DN này nghĩ về sáng chế, thương hiệu, PTBV. Cần đặt ra chỉ tiêu cụ thể mang tính hiện thực.