Hồi sinh mỏ Mông Dương

Thợ mỏ khắc phục sự cố trong hầm lò.

Theo dự kiến tháng 11 Công ty mới hoàn thành bơm hút nước, khôi phục đường lò nhưng đến giữa tháng 9, mỏ Mông Dương đã bơm hút cạn nước, một số diện sản xuất được đưa vào hoạt động. Sau một thời gian tạm dừng sản xuất, đến nay tiếng goòng, tiếng khoan, tiếng máy ầm ào đã âm vang trong lòng đất, báo hiệu sự hồi sinh đang trào dâng. “Lâu lắm rồi thợ mỏ Mông Dương mới được nghe những âm thanh quen thuộc đó”, anh Nguyễn Minh Châu, Phó Trưởng Phòng điều hành sản xuất tâm tư.

Cuộc chiến chống “thuỷ tặc” ở Mỏ Mông Dương

Đưa tôi xuống Phòng Điều hành sản xuất để chuẩn bị cho chuyến thăm mỏ. Bí thư Đảng uỷ Công ty Trần Quang Cảnh tâm sự: “Đây không chỉ là lần đầu mỏ Mông Dương bị lụt. Cách đây gần 30 năm, ngày 4-6-1987, trời mưa to cộng với thuỷ triều dâng, mỏ Mông Dương lụt trắng băng. Bơi mãi, tôi mới vào đến Công ty, nước lúc này đã sâu từ 1,5-1,8m so với mặt quốc lộ… Khi đó, nhiều ý kiến cho rằng: Nên đóng cửa mỏ. Nhưng với ý chí quyết tâm của toàn thể cán bộ và thợ mỏ Mông Dương, đặc biệt với sự hỗ trợ của các chuyên gia Liên Xô (cũ) sau 15 ngày đêm bơm hút, mỏ đã cạn”.

Nhưng đó là khi mỏ mới đi vào hoạt động, hệ thống đường lò ít, chỉ ở mức -97,5 nên bơm thoát nước nhanh. Còn lần này thì…

Anh Cảnh hồi tưởng lại: Từ ngày 25-7 đến ngày 3/8 vừa qua, lượng mưa xối xả lên đến 1.553mm nước làm cho bãi thải Cao Sơn bị sụt lở, đập 790 bị nứt vỡ, toàn bộ đất đá chôn lấp mặt bằng công nghiệp ngập 1,5-1,8m. Khu vực nhà xưởng ngập 1-1,5m. Riêng phần hầm lò, những ngày đầu ở mức -97,5 nước ngầm chảy vào lưu lượng lớn với 5.000-6.000m3 nước/giờ và phải huy động 4 bơm công suất bơm hút 1.000m3 /giờ. Cao điểm nhất là vào ngày 28-7, nước tràn mỏ quá nhiều với 8.000-10.000m3 nước/giờ, 4 máy bơm của Công ty không thể thắng được áp lực nước quá lớn khi nước trong lò dâng cao đến 1,2-1,4m mức -97,5 và có nguy cơ tràn xuống mức -250. Tại thời điểm đó, còn 13 công nhân đang vận hành trạm điện, trạm bơm hút nước ở mức -250. Nếu không kịp rút, tính mạng 13 thợ mỏ kia khó mà bảo toàn. Nước mỗi lúc một tràn nhanh vào mỏ. Giám đốc Công ty đã phải lệnh khẩn cấp rút 13 công nhân để bảo toàn tính mạng.

Trưởng Phòng Kỹ thuật khai thác mỏ Bùi Duy Tân kể về khoảnh khắc thoát chết trong nỗ lực giải cứu mỏ than Mông Dương: “13 anh em chúng tôi chạy thục lên phía trên, tôi chốt cuối cùng, vừa ngóc lên nước ập đến ngập tới cổ. Mạng sống của 13 anh em công nhân ngắn lại theo mỗi phút nước dâng trong hầm lò. Đến giờ chúng tôi vẫn chưa hết bàng hoàng khi nhớ lại những diễn biến dồn dập, sinh tử hôm ấy”.

“Nước lụt trắng mỏ, hệ thống trạm điện, hầm lò, bơm thoát nước mỏ, các gương lò chợ, lò sản xuất cơ bản bị ngập lụt, nhiều đường lò bị phá huỷ, sụt lở cục bộ tuyến vận tải than từ -250 lên -97,5, đổ và hỏng cục bộ hệ thống băng chuyền… Mỏ dừng sản xuất, ảnh hưởng đến việc làm của hơn 4.000 lao động Công ty. Thiệt hại sơ bộ đã trên 500 tỷ đồng”, anh Cảnh ngậm ngùi.

Theo Trưởng Phòng Điều hành sản xuất Trần Mạnh Hà thì lúc đó phương châm đặt ra là bằng mọi giá cứu mỏ.

Quan trọng nhất là giữ hầm bơm và trạm điện Trung tâm mức -97,5 ở khu vực giếng phụ. Sáng sớm, ngày 29-7 trời vẫn còn mưa lớn, lực lượng ứng cứu của Công ty và Trung tâm Cấp cứu mỏ đã xuống khảo sát, nước còn ngập 40-50cm; Công ty đã bố trí lắp mới 4 máy bơm công suất lớn được huy động từ các công ty than Uông Bí, Mạo Khê, Đèo Nai và 2 bơm bổ sung để thoát nước mức -97,5. Sau 6 ngày bơm ròng rã, đến ngày 5-8 đã khống chế được mực nước và tiến hành tháo khô nước khu vực đường lò này.

Ở các lò nghiêng xuống mức -250, Công ty đã lắp tiếp 4 máy bơm công suất từ 600-1.250m3/giờ và các bơm công suất nhỏ 150m3/giờ. Nhờ đó mà đến ngày 6/8 đã khống chế giữ mức nước dưới -100 giảm dần. Ngày 20-8 bơm tháo khô mức -150 khu Đông Bắc Mông Dương và khôi phục đường lò đưa khu vực này dần vào sản xuất. Ngày 14-9 bơm tháo khô đến mức -250 Trung tâm Mông Dương và tiến hành tháo dỡ, sửa chữa, lắp mới thiết bị cung cấp điện và bơm nước của trạm bơm mức -250 Trung tâm. “Vấn đề còn lại bây giờ là xúc dọn, khôi phục hệ thống các đường lò bị phá huỷ, hệ thống băng tải và sửa chữa các thiết bị điện. Thế nhưng, giờ nhà báo có thể yên tâm xuống lò!”.

Cánh Tây công trường khai thác 1, vỉa H10 - Công ty Than Mông Dương đã đi vào hoạt động đến nay đã được gần 1 tháng.

Nỗ lực khôi phục sản xuất

Tôi được anh Nguyễn Minh Châu, anh Nguyễn Văn Tuất, Phó Chánh Văn phòng “tháp tùng” vào lò. Sau 3 tiếng kẻng, thang máy chuyên dụng của mỏ có sức chứa 15 người “rùng rùng” chuyển động. Anh Tuất cảnh báo: “Sẽ có gió cấp mạnh 15, bám chặt vào nhé”. Vừa dứt lời, gió mạnh kèm theo nước mưa thốc vào thang máy. “Đây chính là áp lực gió từ đường ống thông gió xuống lò”, anh Tuất phân tích.

Chưa đầy 5 phút, chúng tôi có mặt ở mức -97,5. Điểm đầu tiên chúng tôi đến là Trạm bơm và Trạm điện Trung tâm ở giếng phụ. Đây chính là một trong những vị trí xung yếu mà Công ty đã nỗ lực chỉ đạo công tác cứu hộ những ngày qua. Công nhân Đỗ Thành Trung và Phạm Tiến Thành, Phân xưởng Năng lượng đang xử lý bơm hút nước còn đọng ở một số điểm. Tiếp chuyện tôi Trung bảo: “Được lệnh của Công ty, 5 giờ sáng ngày 26-7, 100% công nhân có mặt. Nhận được yêu cầu bảo toàn tuyệt đối khu vực Trạm bơm, Trạm điện Trung tâm, chúng em đã túc trực 24/24 giờ. Ngày 28-7, nước tràn vào mỏ mỗi lúc một nhanh, 12 công nhân đang quyết liệt bơm giữ mỏ ở mức -97,5, nhưng sức bơm không thắng nổi sức nước. Cứ 10 phút, nước dâng lên 20cm. Khi đó, nguy cơ vỡ đập 790 rất lớn, có thể sẽ tràn xuống mặt bằng, phủ xuống hầm lò và gần 100 nóc nhà của công nhân Công ty ở phía bên dưới nên Giám đốc Công ty đã phải lệnh rút quân gấp để bảo toàn tính mạng. Đợi đến khi nước rút, chúng em thay phiên nhau bơm hút, dọn dẹp may là máy móc khu vực này được bảo toàn để tiếp tục bơm nước cứu mỏ”.

Lội bì bõm qua 200m đường lò tối đen, chúng tôi tới vỉa H10, Cánh Tây Công trường khai thác 1. Theo anh Châu thì đây là phân xưởng đầu tiên được đưa vào sản xuất khoảng 3 tuần (tính tới ngày 22-9). Còn hiện nay Công ty đã tổ chức khôi phục được sản xuất toàn bộ khu vực Đông Bắc Mông Dương mức -150 lên +25; khôi phục lại hệ thống chở người lò nghiêng ở giếng phụ Đông Bắc Mông Dương mức +10 đến -150 và ngầm T1 mức -97,5 đến -250. Đồng thời bố trí diện sản xuất ở 2 gương lò chợ khấu và cải tạo; 25 gương lò đào, xén khôi phục cho 11 công trường đào lò, khai thác ở khu Trung tâm mức -7,5 và khu Đông Bắc Mông Dương mức -150 lên +25. Đến ngày 15-9 có 2.656 người đã đi làm trở lại…

Được nửa quãng đường, chúng tôi gặp hơn chục anh em trong tổ thoát nước số 1 đang khênh, lật những nắp cống dưới đường lò. Tuy nước đã cạn nhưng toàn bộ hệ thống cống dưới hầm lò bị tắc bởi bùn đất, vì thế công nhân bộ phận thông gió, thoát nước đang phải tập trung lật từng tấm bê tông để xúc dọn, chuẩn bị cho công tác sản xuất chính thức vào tháng 10.

Chúng tôi tiếp cận với hàng chục thợ lò Phân xưởng Khai thác 1 khi tiếng máy khoan “phình phịch” xé toang không gian âm u dưới lò sâu. Bụi than bay mù mịt. Theo anh Trần Văn Tám, Phó Quản đốc Công trường Khai thác 1, hơn hai tháng qua dù là thợ lò nhưng để cứu mỏ các anh đã không quản việc gì, từ khôi phục, dọn mặt bằng đến chống lụt bão. Khi lò cạn, các anh ngay lập tức tiếp cận, thi công, chống xén, xúc dọn khôi phục lại đường lò để chuẩn bị cho diện khai thác -250 tới đây. Những ngày qua, không chỉ thợ lò khai thác 1 mà với hàng nghìn thợ mỏ Mông Dương cứu mỏ là quan trọng nhất. Đúng như câu chuyện của anh Tám khiến chúng tôi vô cùng xúc động trước tinh thần kỷ luật, đồng tâm của thợ mỏ Mông Dương: “Sáng ngày 26-7, nhận được lệnh triệu tập của Công ty cũng là lúc nhà tôi ngập trên mét nước. Bỏ nhà và vợ con chật vật chạy lũ, tôi vội vàng lên mỏ, dặn vợ: Anh phải đi. Còn mỏ là còn nhà”.

Ngược với những âm thanh ồn ã ở Phân xưởng Khai thác 1, tại Phân xưởng Vận tải hầm lò 1, Phó Quản đốc Phân xưởng Nguyễn Tiến Dũng cùng với các anh em đang âm thầm đấu nối từng chi tiết động cơ, biến áp. Một số anh em thì tập trung gia cố con lăn, băng tải để kết nối các tuyến băng tải đưa vào phục vụ cho việc vận chuyển than từ mức -250 lên -97,5. “Đây là một trong những khu vực bị tụt đổ 2,4m lò. Các thiết bị như khởi động từ, động cơ, biến áp… đều bị hư hỏng nặng. Hiện anh em trong phân xưởng đã nỗ lực khắc phục được 90% các thiết bị hư hỏng để sẵn sàng đưa vào hoạt động vào cuối tháng 9”, anh Dũng chia sẻ.

Với tinh thần đoàn kết, đồng tâm, cán bộ và thợ mỏ Mông Dương đã vượt tiến độ dự kiến trước 2 tháng, thế nhưng mừng là “Dù công tác cứu mỏ gặp rất nhiều hiểm nguy đe doạ nhưng đã không xảy ra sự cố, tai nạn đáng tiếc nào. Có được điều này là do Công ty đã áp dụng tất cả các giải pháp, biện pháp an toàn ở từng vị trí cụ thể, đặc biệt, chính những cán bộ, thợ mỏ bằng kinh nghiệm của mình đã căng mình đưa ra những phán đoán tình huống chính xác nhất”, anh Ngô Xuân Thuỷ, Trưởng Phòng An toàn phấn khởi.

Công nhân phân xưởng Vận tải hầm lò 1, Công ty Than Mông Dương khôi phục hệ thống máy móc chuẩn bị cho hoạt động sản xuất đầu tháng 10.

Đảm bảo cuộc sống cho thợ mỏ

“Làm thế nào để đảm bảo đời sống việc làm cho hàng nghìn thợ mỏ? đó không chỉ là tâm tư của riêng lãnh đạo Than Mông Dương mà là của cả TKV. Hiện, Công ty đã gửi 500 lao động đi làm tại Công ty Khe Chàm, Thống Nhất và Hạ Long, hỗ trợ thêm 1,2 hệ số tiền lương cho các đối tượng này. Đồng thời xây dựng và ban hành phương án tiền lương 5 tháng cuối năm 2015 phù hợp với tình hình sản xuất hiện tại, trên nguyên tắc đảm bảo việc làm, thu nhập cho người lao động. Đặc biệt, giữ nguyên mức lương đầu và theo kế hoạch đầu năm đối với công nhân hầm lò. Như anh Tám, Phó Quản đốc công trường khai thác 1 chia sẻ: “Dù khó khăn, nhưng những ngày khắc phục sự cố Công ty vẫn bố trí trả gần 300 ngàn đồng/ngày công cho thợ lò; với những thợ lò chờ nghỉ việc được 105.000 đồng/ngày. Hiện nay, một số diện đã đi vào sản xuất thì tính theo sản lượng, mỗi ngày thợ lò cũng được khoảng 700 ngàn - 800 ngàn đồng”.

Đặc biệt, “trong tháng 9 này, khi Công ty hoàn thành sửa chữa các hệ thống thiết bị mỏ, dự kiến đến đầu tháng 10 sẽ đưa 4 đơn vị đang làm ở Khe Chàm, Thống Nhất, Hạ Long trở lại làm việc”, Bí thư Đảng uỷ Công ty Trần Quang Cảnh phấn khởi khoe.

Điều làm ấm lòng thợ mỏ Mông Dương là trong thời gian qua, đã có nhiều tổ chức, tập thể và cá nhân chia sẻ, hỗ trợ khó khăn, giúp CBCN Than Mông Dương. Như trường hợp của anh Đỗ Văn Nhiên, công nhân Công trường đào lò 5 có vợ và 2 con gái chết do mưa lụt đã được Công ty quan tâm hỗ trợ mọi mặt cả vật chất lẫn tinh thần, “chính sự quan tâm động viên kịp thời của Công ty, của các đồng nghiệp, những tấm lòng hảo tâm và hơn hết là tình yêu nghề khiến tôi vẫn quyết định gắn bó trọn đời với mỏ”, anh Nhiên bộc bạch…

2 giờ dưới lòng đất, được nghe, chứng kiến những câu chuyện, công việc âm thầm của thợ mỏ Mông Dương trong nỗ lực khôi phục sản xuất, quyết tâm dành “sự sống” cho mỏ. Bác Hồ đã nói “thợ mỏ làm than như quân đội đánh giặc”, trong tình huống này mới thấy hết sự cam go, hiểm nguy mà hàng vạn thợ mỏ đang ngày đêm phải đối mặt để tìm nguồn “vàng đen” cho Tổ quốc.