Hoàn thiện thể chế chính sách và công cụ quản lí nợ công

Ảnh minh họa: Internet

Trong cuộc hội thảo về nợ công tổ chức trong cả ngày 11-7, tại thành phố Đồng Hới (Quảng Bình), chuyên gia kinh tế TS Vũ Đình Ánh là người đầu tiên trình bày bài tham luận đã dẫn con số tuyệt đối về nợ công của Việt Nam do Đồng hồ nợ công thế giới (GDC) của Tạp chí The Economist công bố ngày 27-3-2014, và cho biết: Mặc dù theo số liệu của GDC, nợ công của Việt Nam chỉ chiếm 48% GDP, thấp xa con số trên 53% GDP do Việt Nam công bố, nhưng đã vượt 80 tỉ USD, tăng 11,2% so với năm trước.

Tính trên dân số 90,535 triệu người, đến cuối tháng 3-2014, mỗi người Việt Nam hiện đang gánh khoản nợ trung bình gần 20 triệu đồng. Mức độ an toàn nợ của Việt Nam cũng cao hơn so với các nước ở vùng nguy hiểm như: Trung Quốc, Ấn Độ, Úc, Brazil, Nhật, Mỹ và nhiều nước châu Âu.

Theo GDC, chỉ tính từ tháng 1-2013 đến tháng 3-2014 nợ công của Việt Nam đã tăng thêm 9,887 tỉ USD, trung bình tăng gần 700 triệu USD mỗi tháng và tăng thêm gần 100 USD/người.

Nói về khả năng trả nợ công của Việt Nam, chuyên gia Vũ Đình Ánh cho rằng: Điều này liên quan đến hàng loạt yếu tố kinh tế tài chính, trong đó yếu tố ngân sách Nhà nước đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Tình hình nợ công và khả năng trả nợ không thể cải thiện nếu thâm hụt ngân sách Nhà nước vẫn tiếp tục duy trì ở mức cao và không có triển vọng thu hẹp, dừng lại và chuyển sang thặng dư ngân sách.

Ngoài ra, việc vay mới để trả nợ cũ (đảo nợ) là hậu quả tất yếu của không có nguồn trả nợ và khiến cho quy mô nợ tích tụ ngày càng cao, tất yếu dẫn đến khủng hoảng nợ….

TS Lê Đăng Doanh cho rằng: Vấn đề mấu chốt là chúng ta vay nợ để đầu tư hay để chi tiêu. Nếu vay nợ nhưng đầu tư không hiệu quả, hay vay nợ để chi tiêu thì nợ sẽ chồng lên nợ. Tôi nghĩ đây là vấn đề mấu chốt của vấn đề nợ công của chúng ta hiện nay.

“Nếu chúng ta không xem xét hiệu quả của việc vay nợ thế nào, bao giờ trả được nợ với từng dự án, đề án cụ thể thì tất cả sẽ dồn gánh nặng vào ngân sách, vào Bộ Tài chính. Như thế một mình Bộ Tài chính không thể nào giải quyết được” – chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh nói.

TS Đinh Tuấn Minh, Viện Chiến lược và Chính sách Khoa học và Công nghệ cho rằng: Việc sớm chuẩn bị cho một kế hoạch tài khóa bền vững dài hơi hơn sẽ là rất cần thiết giúp cho nền kinh tế tránh được những cú sốc tài khóa tiêu cực trong tương lai.

Chuyên gia Đinh Tuấn Minh khuyến nghị: Bộ Tài chính phải có giải pháp cần thiết bảo đảm an toàn, an ninh tài chính về nợ công, nợ Chính phủ trong giới hạn cho phép, tái cơ cấu nợ công theo hướng chuyển từ cơ cấu vay ngắn hạn sang vay dài hạn, phát hành trái phiếu Chính phủ có kì hạn dài hơn, hạn chế sử dụng vay mới để đảo nợ cũ…

“Tuy nhiên, thực hiện những nhiệm vụ này không đơn giản và một mình Bộ Tài chính không thể thực hiện được nếu thiếu sự chỉ đạo kiên quyết của Chính phủ, sự giám sát chặt chẽ của Quốc hội và sự phối hợp của các cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp có liên quan ở Trung ương và địa phương” – TS Đinh Tuấn Minh nhìn nhận.

Trước các ý kiến đóng góp của các chuyên gia, ông Hoàng Hải, Phó Cục trưởng Cục Quản lí nợ và Tài chính đối ngoại (Bộ Tài chính) đã trình bày một loạt giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lí nợ công. Ông Hoàng Hải cho biết: Trước hết, hoàn thiện thể chế chính sách và công cụ quản lí nợ. Theo đó, tiếp tục sửa đổi các văn bản pháp luật về quản lí nợ đối với nguồn vốn vay nợ, bao gồm cả đánh giá lại Luật Quản lí nợ công. Đồng thời xây dựng các công cụ quản lí nợ, từng bước phù hợp với thông lệ quốc tế.

Ngoài ra, Bộ Tài chính sẽ phối hợp khắc phục các bất hợp lí trong tổ chức, huy động, phân bổ, sử dụng, quản lí, trả nợ. Xây dựng chương trình đầu tư công trên cơ sở rà soát lại các chương trình mục tiêu quốc gia/dự án trọng điểm. Tranh thủ nguồn vốn vay ODA, ưu đãi ở mức hợp lí, hài hòa hóa thủ tục vay nợ/viện trợ.

Ông Hoàng Hải cho biết thêm: Sẽ kiểm soát chặt chẽ việc cấp và quản lí bảo lãnh Chính phủ, chỉ xem xét cấp bảo lãnh vay đối với các dự án cấp bách, công trình trọng điểm quốc gia, có biện pháp xử lí cụ thể đối với dự án gặp khó khăn trong việc trả nợ đến hạn.

Bên cạnh đó, Bộ Tài chính cũng chú trọng đến công tác quản lí nợ của chính quyền địa phương. Theo đó, hoàn thiện cơ chế cho vay lại vốn vay và trả nợ vốn vay chính quyền địa phương, bảo đảm an toàn nợ và khả năng thanh khoản của ngân sách địa phương; đa dạng hóa hình thức huy động vốn đầu tư phát triển, phát hành trái phiếu Chính quyền địa phương, BOT, BT, BTO, PPP... Tập trung nguồn vốn vào những công trình trọng điểm, cấp bách, có hiệu quả kinh tế cao, hoàn thành trong giai đoạn 2011-2015.